Witaminy

Co to są witaminy?

Witaminy to podstawowe niekaloryczne substancje odżywcze, których bardzo niewielkie ilości czerpane z pożywienia konieczne są dla wspomagania wzrostu oraz podtrzymywania zdrowia i życia. W odróżnieniu od składników mineralnych, które pochodzą z gleby, witaminy produkowane są przez organizmy żywe, jak rośliny lub zwierzęta. Nasz organizm nie jest w stanie sam wyprodukować wszystkich trzynastu znanych nam witamin w ilości wystarczającej do podtrzymania życia. Ta brakująca część musi pochodzić z pożywienia.

Witaminy biorą udział w wielu procesach życiowych, m.in. w wytwarzaniu i zachowywaniu krwinek, hormonów, substancji chemicznych występujących w układzie nerwowym, materiału genetycznego i wszystkich innych komórek i tkanek naszego organizmu.

Niedobory witamin

Jeżeli dieta nie zapewnia wystarczającej ilości witamin, pojawiają się charakterystyczne objawy niedoboru witamin. Rezultatem braku kwasu foliowego i witaminy B12 jest niedokrwistość, niedobór witaminy A doprowadza do zaburzeń widzenia, a zbyt ruskie stężenie witaminy B6 powoduje nudności i zaburzenia nastroju. Jeżeli usunięcie jakiejś substancji z diety nie powoduje objawów niedoboru, nie uznaje się jej za witaminę. Witaminy biorą udział w różnych procesach i zawsze współdziałają z innymi podstawowymi związkami odżywczymi. Ich brak zaburza owe procesy, nie wyłączając procesów przyswajania przez organizm innych substancji odżywczych.

W odróżnieniu od węglowodanów, białek i tłuszczów witaminy nie dostarczają organizmowi energii. Energia to kalorie, a witaminy kalorii nie zawierają. Niektóre witaminy pomagają jednak przekształcać kalorie zawarte w węglowodanach, białkach i tłuszczach w gotową do użycia energię. Pełnią tę samą funkcję co iskra zapalająca paliwo przy starcie silnika.

Podział witamin

Witaminy dzielą się na dwie kategorie:

witaminy rozpuszczalne w tłuszczach;
witaminy rozpuszczalne w wodzie.

Do rozpuszczalnych w tłuszczach należą witaminy A, D, E i K. Występują one w tłuszczach i olejach zawartych w pożywieniu. Tłuszcz jest ponadto potrzebny, żeby organizm mógł je wchłonąć.

Rozpuszczalne w wodzie to: witamina C i witaminy z grupy B — B1, B2, B6 i B12 oraz niacyna, kwas foliowy, kwas pantotenowy i biotyna. Znajdują się one w wodnistej części pożywienia i do ich przyswajania nie potrzeba tłuszczów. Można je jednak łatwo zniszczyć przez zbyt długie gotowanie.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach są zazwyczaj przechowywane w organizmie, witaminy zaś z drugiej grupy łatwo rozpuszczają się we krwi i są wydalane z moczem. Tylko niewielki ich procent jest magazynowany w tkankach.

Zawartość witamin w pożywieniu

Zawartość witamin w pożywieniu waha się zależnie od tego, jak i gdzie jest ono produkowane, na jaki okres przypadają zbiory, w jaki sposób jest przechowywane i przygotowywane do spożycia. Ogólnie, im świeższa jest żywność, im niższa temperatura przechowywania (ok. 4-5° C), im krótszy czas jej gotowania i przechowywania po przyrządzeniu, tym większa zawartość witamin.

Drobne niedobory witamin i minerałów mogą ujemnie wpływać na długość i jakość naszego życia. Występowanie nowotworów, chorób układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy u dorosłych, osteoporozy, niedokrwistości spowodowanej niedoborem żelaza i otyłości jest dowodem na to, jakie trudności mają niektórzy z nas z ustaleniem optymalnej diety.