Chłoniaki

Chłoniaki są nowotworami układu limfatycznego (chłonnego) i śledziony. W medycynie dzieli się je na chorobę Hodgkina i chłoniaki nieziarnicze (nie Hodgkina).

CHŁONIAK – OBJAWY

UKŁAD LIMFATYCZNY

Na układ ten składa się:

• sieć naczyń przewodzących płyn zwany limfą (chłonką) z tkanek obwodowych do krążącej krwi;
• węzły chłonne, występujące w różnych punktach tej sieci na przebiegu naczyń limfatycznych, np. w pachwinach, w dołach pachowych i na szyi. Następuje tu filtracja limfy; powstają limfocyty – krwinki białe uczestniczące w procesach odpornościowych;
• szpik kostny.

CHOROBA HODGKINA

Pierwszym objawem choroby Hodgkina jest zwykle pojawienie się grupy powiększonych węzłów chłonnych w jednej okolicy ciała, np. na szyi lub w dole pachowym. Mają one gumiastą konsystencję i są niebolesne z wyjątkiem rzadkich przypadków, gdy ból pojawia się po spożyciu alkoholu. Choroba szerzy się na cały układ limfatyczny, co objawia się powiększaniem kolejnych grup węzłów.

U części pacjentów występuje:

• gorączka;
• zlewne poty nocne;
• intensywny świąd;
• spadek masy ciała;
• bóle kostne, zadyszka i powiększenie brzucha, związane z zaatakowaniem narządów wewnętrznych.

CHŁONIAKI NIEZIARNICZE

W tej odmianie choroby węzły chłonne są również powiększone, ale objawy zależą od zajęcia innych narządów; szerzenie się tej odmiany choroby jest trudniejsze do przewidzenia.

Pierwotne guzy powstają w:

• przewodzie pokarmowym;
• mózgu;
• tarczycy;
• kościach;
• jądrach.

Komórki nowotworowe naciekają czasem szpik kostny, co staje się przyczyną uczucia ciągłego zmęczenia (wskutek anemii), krwawień z błahego powodu oraz nawracających infekcji.

CHŁONIAK – PRZYCZYNY

Nie są znane przyczyny choroby Hodgkina, lecz może ona mieć związek z pewnymi zakażeniami. W niektórych wypadkach choroba ma związek z wirusem Epsteina-Barr, który wywołuje mononukleozę zakaźną. U ludzi cierpiących na chłoniaka Burkitta, chorobę często spotykaną w Afryce równikowej i w Nowej Gwinei, wykrywa się duże stężenie przeciwciał skierowanych przeciwko wirusowi Epsteina-Barr; choroba atakuje głównie dzieci w wieku od 3 do 7 lat, a jej typowym objawem są guzy szczęki.

CHŁONIAK – TŁO GENETYCZNE

Większość chłoniaków nieziarniczych zbudowanych jest z klonów jednej genetycznie nieprawidłowej (zmutowanej) komórki. Komórki nowotworowe przypominają limfocyty B (krwinki białe wytwarzające przeciwciała), czasem jednak są bardziej podobne do limfocytów T (odpowiedzialnych głównie za odporność typu komórkowego). Niektóre chłoniaki żołądka mają związek z zakażeniem Helicobacter pylori (które jest też kojarzone z chorobą wrzodową).

CZYNNIKI RYZYKA I WYSTĘPOWANIE CHŁONIAKÓW

Chłoniaki często rozwijają się u ludzi z obniżoną odpornością, np. w przebiegu zakażenia HIV.

Choroba Hodgkina – W populacji brytyjskiej chorobę stwierdza się z częstością mniej więcej 2,4 na 100000 populacji. Choroba występuje dwukrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet, a większość chorych to młodzi dorośli lub z grupy wiekowej 55-70 lat.

Chłoniaki nieziarnicze – Częstość występowania tej odmiany wynosi w Wielkiej Brytanii i około 6,2 na 100000 populacji. Większość zachorowań występuje u ludzi po 50 roku życia, choć nieliczne u młodzieży w wieku dojrzewania. Chorobę stwierdza się też u osób z zaawansowanym zakażeniem HIV.

CHŁONIAK – ROZPOZNANIE

Podstawą potwierdzenia rozpoznania jest biopsja węzła chłonnego – pobranie drobnego fragmentu tkanki do badania mikroskopowego. Badanie ujawnia:

• w chorobie Hodgkina nieprawidłowe komórki o dwóch lub więcej jądrach (noszą one nazwę komórek Reeda-Sternberga);
• w chłoniaku nieziarniczym komórki prawidłowe są wypierane przez nowotworowe.

ZAAWANSOWANIE CHOROBY

Do oceny rozległości choroby służą:

• zdjęcie rtg klatki piersiowej;
• TK klatki piersiowej jamy brzusznej i miednicy;
• badanie morfologiczne krwi;
• próby czynnościowe nerek i wątroby;
• biopsja szpiku kostnego.

Na podstawie obrazu mikroskopowego guzy klasyfikuje się jako:

• chłoniaki o dużej złośliwości (wysoko zróżnicowane) – o szybko dzielących się komórkach;
• chłoniaki o mniejszej złośliwości (słabo zróżnicowane) — zawierające komórki dzielące się powoli.

CHŁONIAK – LECZENIE

Leczenie choroby Hodgkina ma na celu jej zwalczenie. Lekarz będzie prawdopodobnie zalecał:

• radioterapię i chemioterapię -trwające około 6 mieś. Obydwie te formy leczenia prowadzi się raczej ambulatoryjnie (bez umieszczania pacjenta w szpitalu);
• gdy terapia ta zawodzi lub po pewnym czasie następuje wznowa choroby, przeszczepienie szpiku kostnego lub komórek macierzystych.

W przypadku chłoniaków nieziarniczych stosuje się:

• zmiany ograniczone – radioterapię jako metodę z wyboru;
• zmiany uogólnione – chemioterapię i radioterapię, czasem uzupełnione podawaniem kortykosteroidów;
• we wznowie – dla wydłużenia okresu remisji niekiedy stosuje się lek zwany interferonem alfa; skuteczna może być chemioterapia dużymi dawkami leków lub radioterapia, połączone z przeszczepieniem komórek macierzystych.

Chłoniaki  żołądka mają związek z zakażeniem bakterią Helicobacter pylori są czasem wrażliwe na antybiotyki.

CHŁONIAK – ROKOWANIE

Wielu pacjentów ma szanse wyleczenia lub przynajmniej znacznego wydłużenia życia.

• Choroba Hodgkina – 70-80% pacjentów przeżywa 5 lat od rozpoznania i większość z nich można uznać za wyleczonych. Rokowanie zależy od rozległości choroby w chwili rozpoznania, występowania objawów innych niż tylko powiększenie węzłów chłonnych, od mikroskopowego charakteru zmian, od szybkiej reakcji na leczenie oraz wczesnego pojawienia się wznowy.
• Chłoniaki nieziarnicze – większość pacjentów z ograniczonymi zmianami udaje się wyleczyć, jednak w chwili rozpoznania choroba jest już na ogół rozprzestrzeniona. Jednakże nawet i wtedy istnieje szansa wyleczenia.

Szanse wyleczenia są większe w wypadku chłoniaków wysoko zróżnicowanych, lecz ludzie ze zmianami słabo zróżnicowanymi mogą żyć wiele lat, reagując korzystnie na wielokrotnie powtarzane cykle leczenia.

CHŁONIAK – ZAPOBIEGANIE

Zapobieganie chłoniakom nastręcza duże trudności. Krewni osoby zakażonej Helicobacter pylori mogą ją również mieć w organizmie. Można to wykryć za pomocą badania powietrza wydechowego lub badania krwi i podjąć odpowiednie leczenie. Trudne do uniknięcia jest zakażenie wirusem Epsteina-Barr. który wywołuje mononukleozę zakaźną; większość dzieci ma z nim styczność przed okresem dojrzewania.