Dusznica bolesna, dławica piersiowa, choroba wieńcowa – to nazwy charakterystycznych bólów w klatce piersiowej, powstających gdy zapotrzebowanie mięśnia sercowego na krew (zawarty w niej tlen) jest większe niż wydolność dostarczających ją tętnic wieńcowych. Przyczyną jest zwykle obecność w ich świetle płytek miażdżycowych (zmian zwyrodnieniowych związanych z osadzaniem się w ich ścianach ciał tłuszczowych).
ODMIANY DUSZNICY BOLESNEJ
Dusznica wysiłkowa – typowa dla niedostatecznego dopływu krwi do mięśnia sercowego po znaczniejszym wysiłku fizycznym, zwłaszcza przy zimnej pogodzie, po posiłku lub w związku z przeżywaniem silnych emocji. Ból mija po chwili odpoczynku.
Dusznica nocna (zwana też dusznicą Prinzmetala) – ból samoistny wskutek obkurczenia się jednej z ważnych tętnic wieńcowych, częstszy u kobiet, z tendencją do pojawiania się z rana; z rzadka jej bezpośrednią przyczyną jest wysiłek fizyczny.
Dusznica narastająca (crescendo) jest rezultatem bardzo znacznego zwężenia ważnej tętnicy wieńcowej, a czasem jej bezpośrednią przyczyną jest zatkanie naczynia przez skrzeplinę.
Dusznica niestabilna występuje w spokoju, np. gdy pacjent kładzie się spać. Przyczyną jest obecność skrzepimy, a u jednej trzeciej pacjentów kończy się zawałem serca.
OBJAWY DUSZNICY BOLESNEJ
Typowym objawem dusznicy bolesnej jest ból lub uczucie ściskania pośrodku klatki piersiowej (za mostkiem), występujące przy wysiłku fizycznym lub w przypływie silnych emocji. Ból może mieć charakter ściskania, dławienia lub miażdżenia, choć czasem pacjent opisuje go tylko jako pobolewanie lub niemiłe uczucie w tej okolicy. Zdarza się też ból po obfitym posiłku lub podczas pobytu na zimnym wietrze. Ból pojawiający się wskutek dużego wysiłku ustępuje po odpoczynku.
Ból może promieniować do gardła, lewego ramienia lub obu ramion, a także do pleców. Umiejscowienie bólu może się zmieniać albo jest on odczuwany stale w jednym szczególnym miejscu, np. w lewym nadgarstku.
Lekarz może wykryć także objawy współistniejące:
- nadciśnienie tętnicze;
- hipercholesterolemię;
- cechy niewydolności krążenia;
- żółtaki – odkładanie się w skórze substancji tłuszczowych.
ROZPOZNANIE DUSZNICY BOLESNEJ
Kliniczne rozpoznanie choroby wieńcowej opiera się na opisywanych przez pacjenta w trakcie wywiadu charakterystycznych cechach bólu, jego lokalizacji oraz jego ewentualnym ustępowaniu po odpoczynku. Często wykonuje się następujące badania:
- badanie morfologiczne krwi dla wykluczenia niedokrwistości;
- badania czynności tarczycy, by wykluczyć jej chorobę;
- oznaczenie mocznika i elektrolitów we krwi, by ujawnić niewydolność nerek lub cukrzycę;
- elektrokardiografię (EKG) której wynik pomiędzy napadami dusznicy często bywa prawidłowy;
- badania obrazowe – wysiłkową scyntygrafię z talem promieniotwórczym, często wraz z próbą wysiłkową na ruchomej bieżni;
- cewnikowanie serca i angiografię wieńcową, gdy rozpoznanie
nasuwa wątpliwości; - scyntygrafię z bramkowaną akwizycją obrazu (MGA) lub echokardiografię stresową (test dobutaminowy) dla zlokalizowania obszarów mięśnia sercowego, które nieprawidłowo pracują.
Czynniki ryzyka
Można wymienić wiele czynników, które predysponują do choroby wieńcowej. Część z nich ma charakter trwały, na inne zaś głównie wynikające ze sposobu życia można wpływać:
Czynniki niezmienne:
- obciążenia rodzinne;
- płeć męska;
- procesy starzenia.
Czynniki poddające się zmianom:
- niedostatek aktywności fizycznej;
- palenie tytoniu;
- nadciśnienie tętnicze;
- zły sposób odżywiania;
- hipercholesterolemia.
Pacjentom z chorobą wieńcową należy uświadomić znaczenie zmiany tych czynników.
Palenie papierosów to czynnik ryzyka dusznicy bolesnej. Rezygnacja z palenia jest elementem leczenia tej dolegliwości.
LECZENIE DUSZNICY BOLESNEJ
Sposób leczenia dusznicy bolesnej zależy od jej pierwotnej przy-czyny, ale powinien przede wszystkim obejmować zmiany obciążających czynników bytowych: rzucenie palenia, pozbycie się nadwagi, ograniczenie ilości tłuszczów w jedzeniu i unikanie sytuacji stresowych. Stosuje się:
- farmakoterapię – dla złagodzenia ostrych napadów bólu podaje się nitroglicerynę, a długotrwale stosuje się betablokery, antagonistów kanału wapniowego, leki przeciwkrzepliwe i obniżające poziom lipidów;
- leczenie zabiegowe – angioplastyka balonikowa, polegająca na poszerzeniu zwężonej tętnicy rozdymanym balonikiem, lub wykonanie krążenia omijającego (by-pass) z wykorzystaniem fragmentu żyły pobranego z innej okolicy ciała (zwykle z kończyny dolnej).
ROKOWANIE I WYSTĘPOWANIE
Nieleczona dusznica bolesna kończy się w wielu przypadkach zawałem mięśnia sercowego. Występowanie dusznicy bolesnej u członków bliskiej rodziny zwiększa ryzyko zachorowania o 20-30%. Choroba stanowi w krajach rozwiniętych główną przyczynę zgonów, zwłaszcza wśród starszych mężczyzn. To właśnie u mężczyzn dochodzi do przedwczesnych zmian w tętnicach wieńcowych, ale u kobiet po okresie przekwitania częstość tych zmian się zwiększa, dorównując zachorowaniom mężczyzn w tej samej grupie wiekowej.
Wyniki operacji
Angioplastyka balonikowa jest początkowo skuteczna u 95% pacjentów, lecz u 30-40% zachodzi potrzeba jej powtórzenia. Krążenie omijające z użyciem przeszczepu żylnego jest czynne u 95% pacjentów po upływie roku, a u 70% – po upływie 5 lat.
Przeszczep tętnicy piersiowej wewnętrznej utrzymuje się po 10 latach u około 75% pacjentów z chorobą wieńcową. W ciężkich przypadkach dusznicy bolesnej można wytworzyć krążenie omijające (by-pass). Zablokowany odcinek tętnicy wieńcowej omija się, wszywając fragment żyły pobranej z kończyny dolnej pacjenta.
PRZYCZYNY DUSZNICY BOLESNEJ
Ból w chorobie wieńcowej jest spowodowany gromadzeniem się w mięśniu sercowym toksycznych produktów przemiany materii (zwanych też produktami odpadowymi). Niedokrwienie mięśnia sercowego wiąże się z niezaspokojeniem zapotrzebowania na tlen. Pogorszenie dopływu utlenowanej krwi przez naczynia wieńcowe bywa spowodowane ogniskami miażdżycowymi w ścianach i postępującym ich bliznowaceniem, skurczem tętnicy wieńcowej albo zatorem (utkwieniem w niej skrzepliny), bądź zwężeniem jednej z głównych tętnic lub jej odgałęzienia.
Ból w klatce piersiowej to jedna z najczęstszych dolegliwości, z jakimi chorzy trafiają do lekarzy pierwszego kontaktu. Poza zwężeniem lub zatkaniem naczynia wieńcowego ból tego rodzaju może mieć jednak wiele innych przyczyn.
Ból przypominający ból wieńcowy może występować w ciężkiej niedokrwistości (anemii), a także w pewnych chorobach tarczycy, nawet jeśli w samych tętnicach wieńcowych zmiany są niewielkie. Przewlekły ból w klatce piersiowej bywa też związany z zarzucaniem (refluksem) kwaśnego soku żołądkowego do przełyku, często w przebiegu przepukliny rozworu przełykowego lub wskutek skurczu przełyku.
Gdy jednak ból ma podłoże sercowe, wzbudza go często wysiłek lub przyjęcie pozycji leżącej, a trwa na ogół nie dłużej niż kilka minut.
