Narządy zmysłów (organa sensuum) mają za zadanie odbieranie informacji o tym, co dzieje się w dalszym lub bliższym otoczeniu człowieka, zarówno na powierzchni ciała, jak i w jego wnętrzu. Istnieje pięć zmysłów: wzrok, słuch, dotyk, smak, węch. Każdy z nich pełni odrębną, bardzo ważną rolę. Jednak pełna skuteczność działania zmysłów polega na ich współdziałaniu.




Dominującym zmysłem u człowieka jest wzrok. Pozwala on na orientowanie się w przestrzeni. Wiąże się też ściśle ze słuchem, który pozwala uzupełnić obraz otaczającego świata poprzez odbieranie bodźców akustycznych oraz lokalizację ich źródła w przestrzeni. Zatem funkcje obu tych zmysłów uzupełniają się.

Narząd wzroku – oko

W skład narządu wzroku wchodzą:

  • gałka oczna wraz z nerwem wzrokowym
  • aparat ruchowy gałki ocznej
  • aparat ochronny.

Gałka oczna (bulbus oculi) – jest bardzo złożonym i delikatnym narządem, wymagającym odpowiedniej ochrony. Ze względów bezpieczeństwa jest głęboko osadzona w oczodole, który wyścieła dodatkowo miękka warstwa tłuszczowa.

Brwi, umieszczone na wystających łukach brwiowych, zatrzymują spływający pot i chronią przed urazami mechanicznymi. Na brzegach powiek osadzone są rzęsy, ochraniające gałkę oczną przed zanieczyszczeniami. Powieki stanowią pewnego rodzaju „zasłony”, szybko reagują na zmianę natężenia światła, hałas, gwałtowne ruchy, a dodatkowo rozprowadzają na powierzchni oka płyn łzowy, który jest wydzieliną gruczołów łzowych. Składa się on z wody, niewielkiej ilości chlorku sodu, białka oraz innych substancji. Jego rola polega na odżywianiu zewnętrznych elementów gałki ocznej oraz ich ochronie przed wysychaniem i drobnymi pyłkami.

Gałka oczna zbudowana jest z trzech błon, ściśle do siebie przylegających w części tylnej, a w przedniej częściowo rozdzielonych.

Najbardziej na zewnątrz znajduje się błona włóknista. Wyróżnia się w niej część tylną większą-twardówkę, i przednią mniejszą – rogówkę.

Twardówka (selera) – stanowi warstwę ochronną gałki ocznej; ma białawą barwę. W jej ścianie znajduje się otwór dla przejścia nerwu wzrokowego i kilka mniejszych otworów, przez które przechodzą naczynia i nerwy.

Rogówka (comea) – jest przezroczystą gładką lśniącą częścią błony włóknistej, łączącą się z twardówką. Przezroczystość swą rogówka zawdzięcza temu, że nie ma w niej naczyń krwionośnych, a włókna nerwowe nie posiadają osłonek. Od zewnątrz rogówkę pokrywa nabłonek plaski – bogato unerwiony, bardzo wrażliwy na urazy, podrażnienia chemiczne i wysychanie, dlatego musi pozostawać w środowisku wodnym, co zapewnia ciecz łzawa. Od tyłu rogówka jest okrągła, natomiast od przodu ma kształt elipsy.

Następną błoną jest błona naczyniowa, w której wyróżnia się trzy części:

  • naczyniówkę
  • ciałko rzęskowe
  • tęczówkę.

Naczyniówka – to tylna część błony naczyniowej, która od zewnątrz pokrywa siatkówkę. Jest ona utworzona z bardzo gęstej sieci naczyń włosowatych.

Ciałko rzęskowe – stanowi środkową część błony naczyniowej, ma kształt pierścienia leżącego między tęczówką a rąbkiem zębatym siatkówki.

Tęczówka – jest najbardziej wysuniętą ku przodowi częścią błony naczyniowej, dobrze Widoczną przez rogówkę. W środku niej znajduje się okrągły otwór o zmiennej wielkości, który nazywa się źrenicą. Zabarwienie tęczówki jest bardzo rożne – od prawie czarnego, poprzez brązowe, zielone, żółte, do jasnoniebieskiego, a nawet fiołkowego. Barwa tęczówki zależy od ilości barwnika i budowy powierzchni przedniej tęczówki.

Siatkówka (retina) to błona wewnętrzna gałki. Jest ona błoną światłoczułą ale jedynie w części tylnej gałki – wzrokowej. Ta część siatkówki jest cienką (0,2-0,4 mm), przezroczystą błoną o różowej barwie, która zależy od zawartej w komórkach rodopsyny.

Pomiędzy błoną naczyniową a siatkówką znajduje się cienka warstwa barwnikowa, która pochłania światło i nadaje źrenicom czarne zabarwienie.

Budowa siatkówki jest bardzo złożona, występuje w niej 10 warstw, w których znajdują się komórki wrażliwe na światło i barwy. Najbardziej czułą część siatkówki stanowi plamka żółta. Całkowicie nieczułe na światło pozostaje miejsce, gdzie nie występują komórki światłoczułe; miejsce to nosi nazwę tarczy nerwu wzrokowego.

Wrażliwe na barwy komórki siatkówki to czopki, natomiast komórki wrażliwe na stopień natężenia światła, dające czarno-białe obrazy oglądanych przedmiotów, to pręciki.

Wnętrze gałki ocznej wypełniają ciecz wodnista oraz ciało szkliste, ponadto znajduje się tam również soczewka.

We wnętrzu gałki ocznej można wyróżnić następujące przestrzenie: położoną z przodu między rogówką a tęczówką i soczewką komorę oka przednią z tyłu za tęczówką znajduje się komora oka tylna. Wypełnione są one płynem zwanym cieczą wodnistą. Pozostała, większa część gałki ocznej wypełniona jest ciałem szklistym. Wszystkie te przestrzenie są ze sobą połączone, dlatego w gałce ocznej panuje jednolite ciśnienie.

Soczewka (lens) – stanowi dwuwypukłą soczewkę, zbudowaną z całkowicie przezroczystych włókien tkanki łącznej, przymocowaną do wewnętrznego pierścienia ciała rzęskowego za pomocą cienkich włókien łącznotkankowych, które tworzą obwódkę rzęskową soczewki.

Aparat ruchowy gałki ocznej – stanowią go mięśnie poprzecznie prążkowane, w pełni zależne od woli człowieka. Są to cztery mięśnie proste i dwa skośne.

Noszą one nazwy zależne od położenia:

  • mięsień prosty oka górny
  • mięsień prosty oka dolny
  • mięsień prosty oka boczny
  • mięsień prosty oka przyśrodkowy.

Każdy z nich obraca gałkę oczną w swoją stronę.

Mięsień skośny górny – najdłuższy z mięśni oka, obraca biegun górny gałki w stronę nosa i obniża nieco biegun przedni.

Mięsień skośny dolny – najkrótszy, przy skurczu obraca biegun górny gałki ku bokowi.

Narząd słuchu – ucho

Ucho (aurls) człowieka składa się z: ucha zewnętrznego, które stanowią małżowina uszna i przewód słuchowy zewnętrzny; ucha środkowego, zbudowanego z jamy bębenkowej, kosteczek słuchowych (młoteczka, kowadełka, strzemiączka) i trąbki Eustachiusza, oraz ucha wewnętrznego, w którym występują trzy kanały półkoliste, ślimak i przedsionek.

Małżowina uszna (auricula) służy do lokalizacji źródła dźwięku oraz skupiania fal dźwiękowych.

Przewód słuchowy zewnętrzny (meatus acusticus) przekazuje, wzmacnia i ukierunkowuje drgania fali dźwiękowej na błonę bębenkową. Przewód wysłany jest urzęsionym naskórkiem, zawierającym gruczoły łojowe i woskowinowe, których wydzielina tworzy warstwę ochronną.

Błona bębenkowa (membrana tympanica), elastyczna i cienka, zbudowana jest z tkanki łącznej, a w ruch wprawiają ją fale głosowe.

Kosteczki słuchowe:

  • młoteczek
  • kowadełko
  • strzemiączko.

Połączone są one między sobą stawowo, stanowią pomost między błoną bębenkową a uchem wewnętrznym. Drgania z błony bębenkowej przenoszone są na kosteczki, których rola polega na wzmacnianiu fali dźwiękowej oraz regulowaniu właściwości akustycznych powietrza i ucha wewnętrznego.

Trąbka słuchowa Eustachiusza (tuba auditiva) to przewód łączący ucho środkowe z piętrem górnym gardła. Służy do wyrównania ciśnienia po obu stronach błony bębenkowej i zarazem zabezpiecza ucho środkowe przed skutkami zbyt silnych fal dźwiękowych. Częsty ruch potykania wyrównuje zaistniałe różnice ciśnień.

Ślimak (cochlea) to skręcony kanał, zawierający płyn zwany endolimfą. W ślimaku znajduje się narząd Cortiego, będący właściwym narządem słuchu.

Na skutek drgania fal dźwiękowych pobudzana jest endolimfą, która drażni komórki nerwowe w narządzie Cortiego, a te z kolei przekazują impulsy do nerwu słuchowego i za jego pośrednictwem do korowego ośrodka słuchu, gdzie powstaje wrażenie słuchowe.

Kanały półkoliste zbudowane są z trzech rurkowatych przewodów, ustawionych w stosunku do siebie prostopadle w różnych płaszczyznach. Kanały te są właściwym narządem równowagi. Wypełnia je endolimfą, w której zanurzone są kryształki CaCO3.

W zależności od ułożenia ciała kamyczki pobudzają receptory równowagi w kanałach półkolistych. Receptory te przekazują impulsy za pośrednictwem nerwu słuchowego do korowych ośrodków koordynacji ruchowej, informując organizm o jego położeniu w przestrzeni.

Wszystkie kanały półkoliste kończą się i zaczynają w przedsionku.

Poznaj choroby narządu wzroku i zmysłów:

 

Nie znaleziono żadnych wpisów.
-
Wybrane choroby
Porady zdrowotne
Kategorie chorób