Choroby układu ruchu

Układ kostno-stawowy składa się z kości, stawów i więzadeł.

Dorosły człowiek ma około 206 kości. Piętnastolatek może mieć jeszcze około 356 pojedynczych kości, ponieważ niektóre z nich, np. kości czaszki i miednicy, zrastają się z wiekiem.

Na układ kostny człowieka składają się kości: czaszki, kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy, kończyn. Charakterystyczne dla kości jest to, że gdy ulegną one złamaniu, goją się samoistnie, a po uszkodzeniu nie pozostaje blizna. Najmniejsza kość znajduje się w uchu środkowym – strzemiączko (jedna z 3 kosteczek słuchowych) – i ma tylko 2,5 milimetra długości, natomiast najdłuższa kość – kość udowa u dorosłego człowieka mierzy około 50 cm.

Szkielet człowieka

Szkielet (sceleton) jest rusztowaniem ciała, decyduje o jego kształcie i wielkości. Utrzymuje on ciało w określonym położeniu, otacza i chroni narządy wewnętrzne. Kości stanowią system dźwigni, które przy aktywnej pracy mięśni umożliwiają poruszanie ciałem i zmianę jego położenia. Kości czaszki, klatki piersiowej, kręgosłupa czy miednicy stanowią mechaniczną ochronę dla narządów wewnętrznych.

Czaszka

Składa się z około 30 kości, które chronią mózg i narządy zmysłów. Mózgową część czaszki – mózgoczaszkę – stanowi 8 kości połączonych nieruchomo za pomocą szwów. Przednią część mózgoczaszki tworzy kość czołowa. Ku tyłowi łączą się z nią obie kości ciemieniowe.

Za nimi znajduje się kość potyliczna, w środku której przebiega otwór potyliczny wielki, umożliwiający połączenie mózgowia z rdzeniem kręgowym. Boczne powierzchnie części mózgowej czaszki tworzą kości skroniowe, zawierające kanały prowadzące do ucha środkowego i wewnętrznego oraz, częściowo, kość klinowa. Przed nią w linii środkowej czaszki, znajduje się kość sitowa.

Kręgosłup

Kręgosłup (columna vertebralis) stanowi kolumna kręgów składająca się z walcowatych kości, jeżeli patrzy się na niego z boku, kształtem przypomina literę S. Kości kręgosłupa przedzielone są krążkami międzykręgowymi zbudowanymi ze spoistej, elastycznej tkanki, zwanej chrząstką.

Dzięki swojemu ukształtowaniu i budowie kręgosłup zachowuje się jak sprężyna – wystarczająco silna do utrzymania ciężaru ciała i na tyle giętka, aby można je było skręcać i obracać. Odcinek piersiowy kręgosłupa łączy się stawowo z 12 parami żeber, tworząc z mostkiem klatkę piersiową. Każde żebro posiada część kostną łączącą się stawowo z kręgami piersiowymi, i część chrzęstną połączoną z mostkiem. Siedem górnych par żeber przytwierdzonych jest poprzez chrząstki żebrowe do mostka; nazywa się je prawdziwymi. Trzy kolejne żebra, tzw. rzekome, łączą się z mostkiem za pomocą łuku żebrowego. Ostatnie dwie pary żeber wolnych, nie łączą się z mostkiem, lecz kończą w ścianie mięśniowej w jamie brzusznej.

Mostek stanowi kość płaską powstałą ze zrośnięcia rękojeści, trzonu i wyrostka mieczykowatego. Kość krzyżowa wbudowana jest w miednicę. Ruchy w tym stawie są minimalne.

Kręgi

Kręgi szyjne – 7 kręgów szyjnych tworzy górną część kręgosłupa między czaszką a kręgosłupem piersiowym.

Kręg szczytowy (atlas) – najwyższy kręg kręgosłupa, podtrzymuje czaszkę.
Kręg obrotowy (axis) – za pomocą zęba kostnego łączy się z kręgiem szczytowym na zasadzie bolca i pierścienia. To połączenie umożliwia ruchy obrotowe atlasu wraz z czaszką.

Kręgi piersiowe — 12 kręgów piersiowych składa się na część kręgosłupa pomiędzy szyją a dolną częścią pleców. Tylko kręgi piersiowe mają miseczkowate powierzchnie stawowe, tworzące ruchome połączenia z żebrami. Dzięki tym połączeniom stawowym żebra w trakcie oddychania unoszą się i opadają.

Kręgi lędźwiowe – to 5 największych i najsilniejszych kręgów. Ich masywny kształt odpowiada pełnionej przez nie funkcji podporowej. Ostatni, piąty kręg lędźwiowy łączy się z kością krzyżową.

Kość krzyżowa i guziczna – znajdują się u podstawy kręgosłupa. Trójkątna kość krzyżowa stanowi podstawę kręgosłupa oraz jego połączenie z miednicą. Kość guziczna (ogonowa) nie pełni żadnej funkcji.

Kości kończyny górnej

1. Kości obręczy kończyny górnej łączą kość ramiennąz centralną częścią szkieletu. Stanowią również punkt przyczepu dla mięśni poruszających kończyną górną. Obręcz barkowa zbudowana jest z łopatki i obojczyka.

Obojczyk to długa, cienka kość, utrzymująca bark w określonym położeniu względem tułowia.
Łopatka jest płaską kością w kształcie trójkąta. Jej powierzchnie stanowią miejsce przyczepu licznych mięśni barkowych.

2. Kości części wolnej kończyny górnej

kość ramienna
dwie kości przedramienia:
- promieniowa (po stronie kciuka)
- łokciowa (po stronie palca małego)
kości ręki:
- nadgarstka
- śródręcza
- palców.

Kości nadgarstka – jest ich osiem, są ułożone w dwóch szeregach:

szereg bliższy:
- kość łódeczkowata
- kość księżycowata
- kość trójgraniasta
- kość grochowata
szereg dalszy:
- kość czworoboczna większa
- kość czworoboczna mniejsza
- kość główkowata
- kość haczykowata

Kości śródręcza – podstawami łączą się one z kośćmi nadgarstka, a głowami z podstawami odpowiednich paliczków bliższych.

Kości kończyny dolnej

1. Kości obręczy

Obręcz powstała w wyniku zrośnięcia się trzech kości:

biodrowej
łonowej
kulszowej

w kość miedniczną.

2. Kości części wolnej kończyny dolnej

W części wolnej kończyny dolnej wyróżnia się:

kość udową – jest najdłuższą, najcięższą i najmocniejszą kością ciała, jej dystalny koniec tworzy powierzchnię stawową dla kości piszczelowej – w ten sposób powstaje staw kolanowy
kości podudzia – goleni – współtworzą staw skokowy, łączący podudzie ze stopą:
- kość piszczelowa
- kość strzałkowa
kości stopy – tworzą kości stępu (kość piętowa, kość skokowa, kość sześcienna, kości klinowate: przyśrodkowa, pośrednia i boczna, oraz kość łódkowata), kości śródstopia i paliczki.

Rzepka – jest największą trzeszczką organizmu wchodzącą w skład stawu kolanowego.

Stawy i więzadła

Człowiek może się poruszać dzięki temu, że jego szkielet składa się z kości połączonych stawami, czyli połączeniami ruchomymi.

Żeby zaistniało połączenie stawowe, muszą być spełnione trzy warunki, tzw. stałe składniki stawu:

co najmniej dwie powierzchnie stawowe sąsiadujących kości
między kośćmi musi występować wąska szczelina zwana jamą stawową
całość obejmuje od zewnątrz torebka stawowa; posiada ona dwie warstwy: zewnętrzną oraz wewnętrzną; warstwa wewnętrzna to błona maziowa produkująca maź, ułatwia nawilżanie chrząstek stawowych, przez co przeciwdziała tarciu.

Dodatkowe elementy stawu: