Występuje u nas wiele gatunków wierzby, wśród których pospolite są trzy: wierzba biała, wierzba krucha i wierzba pięciopręcikowa.
WIERZBA BIAŁA (S. alba) o korze jasno brunatnej ma liście podłużne, lancetowate, długości do 10 cm, zaostrzone, brzegiem drobno piłkowane. Młode liście są z obu stron jedwabisto owłosione, srebrzyste i połyskujące, starsze są zwykle z wierzchu nagie i ciemnozielone, od spodu szarozielone i owłosione.
WIERZBA KRUCHA (S. fragilis) o korze brunatnoszarej i głęboko bruzdowanej ma liście wąskie, jajowato lancetowate, skośnie zaostrzone, gruczołowato piłkowane. Z wierzchu są ciemnozielone, od spodu modrawo-zielone. Kilkuletnie gałązki są zawsze u podstawy bardzo łamliwe (stąd nazwa).
WIERZBA PIĘCIOPRĘCIKOWA (S. pentarda) ma liście jajowato eliptyczne długości do 15 cm, z ostrym wierzchołkiem. Z górnej strony są połyskujące i ciemnozielone, z dolnej są matowe i jaśniejsze. Młode liście balsamicznie pachną.
Kiedy i jak zbierać korę wierzby?
Z opisanych gatunków wierzby pozyskuje się korę. Należy ją zbierać wczesną wiosną, gdy tylko ruszą soki. Kora zbierana latem ma znacznie słabsze własności lecznicze od zebranej wczesną wiosną.
Korę wierzby zbiera się tylko z gałęzi uprzednio ściętych, gdyż zbierana bezpośrednio z drzewa powoduje jego gnicie lub próchnienie. Z odciętych gałęzi 2-4 letnich o korze zdrowej i gładkiej, średnicy około 2 cm usuwamy boczne gałązki, a następnie nacinamy je wzdłuż i w poprzek i zdejmujemy łatwo korę odcinkami o długości około 20 cm. Nie należy pozyskiwać kory przez struganie.
Korę należy suszyć szybko, w pomieszczeniach o dużym przewiewie, na słońcu lub w sztucznych warunkach przy temperaturze nie przekraczającej 40°C. Rozkładamy ją cienką warstwą, uważając, aby rurki nie wchodziły jedne w drugie, gdyż tak zlepione schną długo i często pleśnieją. Suszenie kończymy, gdy kora łamie się przy zginaniu. Cechą dobrego surowca jest jasnozielona od wewnątrz i szarozielona z zewnątrz barwa kory, której grubość nie powinna przekraczać 2 mm.
Skład chemiczny – kora wierzby
Skład chemiczny kory wierzby to:
- glukozydy fenolowe (2,5 – 3,0%) wśród których salikortyna i salicylina hydrolizując pod wpływem fermentu uwalniają alkohol salicylowy,
- flawonoidy,
- garbniki (do 10%),
- sole mineralne
- cukry.
Najważniejsze znaczenie w korze wierzby ma salicyna, z której powstaje w organizmie na drodze utlenienia się alkoholu salicylowego kwas salicylowy. Nazwa ta oznacza to samo, co kwas wierzbowy gdyż „Salix” jest łacińską nazwą wierzby. Pochodną kwasu salicylowego jest znana dobrze wszystkim i tak często stosowana aspiryna.
Działanie i właściwości lecznicze kory wierzby
Działanie kory wierzbowej jest wielostronne. Określa się je w fitoterapii jako przeciwgorączkowe, przeciwreumatyczne, przeciwzakaźne, przeciwbólowe, ściągające (garbnikowe) i przeciwkurczowe.
Korę wierzby stosuje się w następujących schorzeniach:
- choroba reumatyczna,
- podostry i przewlekły gościec stawowy i mięśniowy,
- nieżyt żołądka i jelit,
- nadmierne wydzielanie śluzu w przewodzie pokarmowymi,
- zapalenie błony śluzowej,
- łagodna biegunka,
- choroby gorączkowe,
- migrena, bezsenność, nerwobóle,
- rany, ropnie, czyraki (okłady),
- nadmierne pocenie się (kąpiele),
- krwawienia wewnętrzne,
- białe upławy (przemywania).
W przeciwieństwie do chemicznych związków salicylowych kora wierzbowa nie drażni żołądka. Zastępowała ona naszym przodkom tak modną dziś aspirynę.
Jak przygotować odwar z kory wierzby?
Odwar z rozdrobnionej kory: Łyżkę stołową wierzbowej kory zalewamy szklanką wrzątku i po 10 minutach gotowania przecedzamy. Pijemy 2-3 razy dziennie po szklance odwaru. Stosujemy go również do okładów.
Odwar ze sproszkowanej kory: 3 łyżeczki sproszkowanej kory zalewamy 2 szklankami wrzątku i gotujemy 10 minut. Pijemy 3-4 razy dziennie po 1/2 szklaneczki przecedzonego odwaru, pół godziny po jedzeniu.
Przy chorobach gośćcowych można rozpuścić w gorącym mleku 8-10 g miałko sproszkowanej kory i pić 2 razy w ciągu dnia, bez przecedzania.
Przy reumatyzmie stawowym i chorobie gorączkowej:
- Zmieszać 2 cz. kory wierzbowej, 1 cz. wiązówki błotnej (tawuły) i 1 cz. liści czarnej porzeczki. Łyżkę takiej mieszanki zalać szklanką wrzątku, gotować 5 minut, wypić 2-3 szklanki odwaru w ciągu dnia.
- Zmieszać po łyżce kory wierzbowej, malin i tymianu. Pić co 2 godziny po 1/2 szklanki naparu.
Przy nadmiernej potliwości wlewamy do kąpieli odwar z kory wierzbowej i liści szałwii.
