Marskość wątroby jest to przewlekła choroba wątroby polegająca na nieodwracalnej zmianie jej prawidłowej budowy i utracie właściwych funkcji na skutek uogólnionego uszkodzenia jej miąższu i tworzenia się tkanki bliznowatej. Na tego rodzaju uszkodzenia wątroba reaguje włóknieniem i podzieleniem miąższu na małe guzki.
Wątroba jest niezwykle ważnym organem ludzkiego organizmu i dlatego choroby w jej obrębie mają bardzo poważne następstwa. Wątroba wytwarza substancje pomagające walczyć z zakażeniami i umożliwiające krzepnięcie krwi, produkuje żółć, jest filtrem substancji toksycznych, magazynuje energię itp.
OBJAWY MARSKOŚCI WĄTROBY
Najczęstsze objawy marskości wątroby:
- osłabienie i łatwe męczenie się (długo jest jedynym objawem choroby);
- skłonność do częstych krwawień na skutek zmian krzepliwości krwi;
- spadek poziomu białek we krwi;
- stany podgorączkowe;
- nudności i wymioty;
- biegunki lub zaparcia;
- utrata apetytu prowadząca do utraty masy ciała;
- pobolewanie w okolicy podżebrowej i zmniejszenie libido.
Wiele osób nie wie, że ma marskość wątroby, dopóki nie wystąpią u nich powikłania, pojawiające się głównie w zaawansowanym stadium schorzenia.
Najczęstsze powikłania w przebiegu marskości wątroby:
- żółtaczka spowodowana zwiększeniem ilości bilirubiny we krwi, czyli barwnika powstałego w niszczonych starych krwinkach czerwonych;
- świąd skóry;
- powiększenie obwodu brzucha spowodowane gromadzeniem się płynu w jamie brzusznej (tzw. wodobrzusze) zaburzenia zachowania, dezorientacja, osłabienie czynności intelektualnych, czyli tzw. encefalopatia wątrobowa;
- krwawe wymioty, smoliste lub krwiste stolce, wymioty treścią podobną do fusów spowodowane krwawieniem z przewodu pokarmowego; zmiany w wątrobie powstające w czasie marskości doprowadzają także do utrudnionego przepływu krwi przez ten narząd; dlatego w największym naczyniu dostarczającym krew do wątroby (żyle wrotnej) rośnie ciśnienie, powodując nadciśnienie wrotne; krew nie mogąc przepłynąć przez wątrobę, szuka innej drogi, aby dotrzeć do serca i kieruje się m.in. przez żyły w dolnej części przełyku; nie są one przystosowane do tak dużej ilości krwi, więc poszerzają się, stają się poskręcane, mają skłonność do pękania i krwawienia;
- zaburzenia miesiączkowania u kobiet;
- w związku z zaburzeniami hormonalnymi u mężczyzn może występować powiększenie piersi (tzw. ginekomastia), wypadanie włosów łonowych lub zanik jąder;
- nadciśnienie wrotne mogące prowadzić do krwawienia z żylaków przełyku;
- na brzuchu pacjenta wokół pępka mogą pojawić się poszerzone wypełnione krwią żyły o krętym przebiegu; lekarze nazywają taki objaw „głową meduzy”;
- obrzęki kończyn dolnych;
- na skórze pacjenta mogą pojawić się także naczyniaki gwiaździste, czerwone naczynka krwionośne, przypominające małe pajączki;
- pogorszenie, osłabienie działania nerek;
- wypadanie włosów;
- zapalenie otrzewnej;
- u chorych na marskość istnieje większe prawdopodobieństwo rozwoju raka wątroby.
Do lekarza należy udać się, gdy wystąpią:
- nagła utrata masy ciała i zwiększenie obwodu brzucha;
- narastające obrzęki, np. kończyn dolnych;
- żółtaczka;
- zmiany w funkcjach intelektualnych 0 nienormalna reakcja na dotychczas przyjmowane leki;
- przedłużone krwawienia z pozornie niegroźnych ran;
- pojawienie się krwi w wymiotach lub w stolcu.
PRZYCZYNY MARSKOŚCI WĄTROBY
W 30-50% przypadków przyczyna choroby pozostaje nierozpoznana. Niemniej jednak istnieją czynniki mogące sprzyjać jej rozwojowi.
Czynniki sprzyjające rozwojowi choroby:
- przewlekły alkoholizm, będący najczęstszą przyczyną choroby; uszkodzenie zależy również od ilości i długości okresu spożywania alkoholu;
- zapalenie wątroby; zazwyczaj chodzi o wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu B, C i D;
- marskość żółciowa wątroby – może powstać, gdy żółć (pomagająca organizmowi w trawieniu tłuszczu) produkowana w wątrobie nie może się przedostać przez drogi żółciowe do dwunastnicy; staje się tak, jeśli są one zablokowane, np. przez kamień przeniesiony z pęcherzyka żółciowego; żółć może wówczas cofać się do wątroby i uszkadzać ją;
- marskość autoimmunologiczna – powstaje, kiedy układ odpornościowy przeznaczony do walki np. z bakteriami, omyłkowo zaczyna niszczyć wątrobę;
- niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby – w chorobie tej duże ilości tłuszczu gromadzą się w wątrobie, niszcząc ją i powodując marską przebudowę narządu; często związana jest z cukrzycą lub otyłością;
- niektóre wrodzone choroby genetyczne, takie jak: choroba Wilsona, mukowiscydoza, galaktozemia;
- przyjmowanie niektórych leków (np. niektóre antybiotyki, cytostatyki), toksycznych substancji przemysłowych (nitrobenzen, czterochlorek węgla, fosfor, związki arsenu) i długo trwające infekcje bakteryjne;
- alkaloidy zawarte w grzybach;
- marskość spowodowana niewydolnością serca dochodzi do zastoju krwi w wątrobie i jej uszkodzenia.
DIAGNOSTYKA MARSKOŚCI WĄTROBY
W przypadku diagnostyki bardzo ważne jest poinformowanie lekarza o nadużywaniu alkoholu lub przebytym wirusowym zapaleniu wątroby. Dokładne badanie pacjenta może doprowadzić do prawidłowego rozpoznania.
Badania wykonywane w diagnostyce marskości wątroby
- badanie krwi mogące wskazać na: niedokrwistość, obecność substancji świadczących o uszkodzeniu wątroby, nieprawidłowy poziom czynników krzepnięcia;
- badanie poziomu enzymów wątrobowych i bilirubiny;
- USG i często badanie Dopplera (określanie przepływu krwi w naczyniach wątroby) – jest wykonywane u każdej osoby z podejrzeniem marskości;
- tomografia komputerowa z podaniem dożylnie specjalnego środka kontrastowego w celu lepszego uwidocznienia badanych narządów – stosowana, gdy podejrzewa się raka wątroby;
- biopsja wątroby – badanie fragmentu tkanki pod mikroskopem, jest podstawą do rozpoznania ostatecznego marskości;
- scyntygrafia – pacjentowi podaje się specjalną substancję gromadzącą się w chorej wątrobie. Substancja ta emituje niewielkie, niewidoczne dla ludzkiego oka promieniowanie i jej nagromadzenie w organizmie jest rejestrowane za pomocą gammakamery.
LECZENIE MARSKOŚCI WĄTROBY
1. Leczenie chorób, które doprowadzają do marskości wątroby (np. choroby Wilsona)
2. Leczenie wodobrzusza, które można przeprowadzać kilkoma metodami:
- ograniczenie płynów i soli w diecie;
- przyjmowanie leków moczopędnych;
- jeśli poprzednie metody są nieskuteczne, stosuje się tzw. nakłucie lecznicze, czyli upuszczenie płynu z jamy brzusznej przez jej nakłucie specjalną igłą, do której przymocowana jest rurka;
- leczenie operacyjne.
3. Czasami płyn znajdujący się w brzuchu może ulec zakażeniu; wówczas lekarz pobiera próbkę płynu, aby zbadać, jakie bakterie są przyczyną tego stanu i zastosować odpowiednie antybiotyki.
4. Leczenie encefalopatii wątrobowej:
- stosowanie laktulozy, która zapobiega wchłanianiu z przewodu pokarmowego toksyn wpływających na pracę mózgu;
- ograniczenie białek w diecie;
- ewentualnie stosowanie antybiotyków (neomycyna lub metronidazol).
5. Leczenie nadciśnienia wrotnego prowadzone operacyjnie.
6. Leczenie żylaków przełyku; krwawienie z żylaków przełyku jest bardzo niebezpieczne dla życia pacjenta. Konieczna jest hospitalizacja oraz:
- uzupełnienie utraconej krwi;
- wprowadzenie specjalnego balonu do przełyku, aby ucisnąć krwawiące żylaki (zgłębnik Sengstakena i Blakemore’a);
- wstrzyknięcie przez lekarza w trakcie zabiegu endoskopowego do żylaka substancji, która umożliwi jego zamknięcie lub założenie na niego gumowej opaski.
Nie istnieje metoda leczenia, która byłaby w stanie cofnąć zmiany marskie powstałe w wątrobie. Można jedynie zmniejszyć szybkość postępowania choroby oraz zapobiegać i leczyć powikłania. W zasadzie jedyną szansą na przeżycie pacjenta chorego na marskość wątroby jest jej przeszczep.
W czasie zabiegu chora wątroba jest usuwana i zastępowana pasującym organem od dawcy. Możliwe jest pobranie części organu od dawcy żywego. Przeszczep jest jednocześnie jedyną metodą leczenia pojawiającej się, z niewiadomych przyczyn, w trakcie marskości, niewydolności nerek.
Obumarłe w wyniku marskości wątroby komórki nie odnawiają się. Jednak, jeżeli pacjent odpowiednio wcześnie zgłosił się do lekarza i rozpoznanie choroby nastąpiło szybko, jeszcze przed procesem bliznowacenia, a chory zrezygnował zupełnie z alkoholu, możliwe jest zwolnienie rozwoju zmian chorobowych.
Marskości nie można wyleczyć inną metodą niż wykonując przeszczep wątroby. W przeciwnym razie choroba może prowadzić do śmierci.
PORADY LEKARZA
✓ NALEŻY:
- ograniczyć spożywanie soli, jeśli pojawiły się obrzęki;
- zdrowo się odżywiać i dostarczać organizmowi odpowiedniej ilości kalorii;
- aby zapobiegać zaburzeniom krzepnięcia, spożywać odpowiednią ilość białek w diecie i uzupełniać poziom witamin;
- ograniczyć ilość białek w diecie, jeśli pojawiły się zmiany w zachowaniu;
- stosować szczepienia ochronne przeciw wirusom powodującym marskość (WZW B);
- prowadzić zdrowy tryb życia (odżywianie, aktywność fizyczna).
✓ NIE NALEŻY:
- spożywać alkoholu – całkowita abstynencja;
- palić papierosów;
- spożywać potraw tłustych i ciężkostrawnych;
- dopuszczać do przypadkowych kontaktów seksualnych mogących grozić zarażeniem wirusem WZW C;
- przyjmować leków mogących dodatkowo uszkadzać wątrobę, np. paracetamolu, salicylany itp.