W celu uzupełnienia ubytku krwi lub jednego z jej składników jako metody leczenia stosowane są przetoczenia (transfuzje) pełnej krwi lub preparatów krwiopochodnych.
W skład krwi wchodzą elementy morfotyczne, tj.:
- czerwone krwinki (erytrocyty)
- białe krwinki (leukocyty)
- płytki krwi (trombocyty).
Każdy z tych składników krwi produkowany jest przez szpik kostny (w ilości zależnej od zapotrzebowania) i pełni specyficzne funkcje w organizmie człowieka.
Wskazania do przetoczenia krwi
Nie wszystkie sytuacje związane z ubytkiem krwi wymagają od razu jej przetoczenia. W przypadku niewielkiej utraty krwi organizm ludzki potrafi uzupełnić braki poprzez wzmożoną produkcję krwi w szpiku kostnym. W przypadku dużego ubytku krwi lub braku poszczególnych jej składników (np. hemofilia) przeprowadza się transfuzję preparatami pełnej krwi (które zawierają wszystkie składniki krwi) lub koncentratami krwi (zawierającymi poszczególne składniki krwi). Jako preparat przetoczeniowy stosowane jest również osocze krwi („płynna” część krwi powstająca po jej odwirowaniu).
Stany i sytuacje kwalifikujące do transfuzji
1. Zagrażające życiu, ostre, obfite krwotoki:
- wypadki
- zabiegi operacyjne
- krwawienie wewnętrzne
2. Przewlekła utrata lub niedobory składników krwi:
- krwawiące wrzody
- guzy żołądkowo-jelitowe
- uszkodzenia szpiku kostnego
- zaburzenia układu krzepnięcia
3. Wrodzone wady, niedobory składników krwi:
- choroby krwi
- niedobory immunologiczne
Przeprowadzenie transfuzji
W zależności od ilości utraconej krwi, okoliczności jej utraty, stanu zdrowia, wieku pacjenta oraz wielu innych czynników przeprowadza się transfuzję w postaci wlewu dożylnego (kroplówka) lub (rzadziej) w postaci pojedynczego zastrzyku dożylnego. Aby uniknąć niezgodności pomiędzy krwią dawcy a krwią biorcy, przeprowadza się badanie grupy krwi w układzie ABO oraz Rh. W celu oceny zgodności przed przetoczeniem wykonuje się tzw. próbę krzyżową. Próba krzyżowa jest niezmiernie ważna podczas transfuzji ze względu na występowanie próżnych grup krwi (A, B, 0, AB, Rh+/-k oraz innych, które nie są oznaczane Iw rutynowych badaniach).
Tabela zgodności grup krwi
Przebieg transfuzji
Przetaczanie przeprowadza się najczęściej używając roztworu soli fizjologicznej. Stosuje się w tym celu cewnik wyposażony w odpowiedni filtr zapobiegający tworzeniu się mikro skrzepów w przetaczanej krwi. Początkowo transfuzję rozpoczyna się od soli fizjologicznej w celu sprawdzenia drożności całego zestawu, a następnie stosuje się powolny wlew, obserwując, czy u pacjenta nie występuje reakcja przetoczeniowa.
Powikłania i ryzyko transfuzji
- krwiaki
- infekcje
- zakrzepy
- zatory
- miejscowe reakcje zapalne nakłutych tkanek
- zaburzenia czucia w obszarze nakłucia związane z uszkodzeniem nerwów skórnych
- reakcje alergiczne (wysypka na skórze, zaczerwienienie skóry)
- gorączka.
Bardzo rzadko dochodzi do:
- zapaści krążeniowo-oddechowej spowodowanej silną reakcją w wyniku nadwrażliwości
- hemolizy (rozpadu czerwonych krwinek)
- powstawania zakrzepów i zatorów w płucach lub sercu
- infekcji bakteryjnej oraz wirusowej związanej z przeniesieniem cząsteczki wirusa od krwi dawcy.
Do wyżej wymienionych powikłań dochodzi rzadko, ponieważ niebezpieczeństwo ich wystąpienia zostało ograniczone dzięki przeprowadzaniu szczegółowych badań u dawców krwi.
Oddawanie krwi
Mimo prowadzenia wielu badań i znacznego postępu medycyny nie udało się dotąd stworzyć substancji, która zastępowałaby krew ludzką. Dlatego tak istotne jest dobrowolne oddawanie krwi przez zdrowych ludzi. Szczególnie poszukiwana jest krew „dawcy uniwersalnego”, czyli gru-pyO.
Honorowym dawcą krwi może zostać każda osoba, która:
- jest zdrowa
- jest pełnoletnia, ale nie przekroczyła 65 roku życia
- waży więcej niż 45 kg.
Punkty Krwiodawstwa znajdują się w każdym mieście (w całej Polsce około 500). Oddawanie krwi jest całkowicie bezpieczne, personel medyczny stosuje jałowy sprzęt jednorazowego użytku, a ubytek krwi nie powoduje u dawcy żadnego uszczerbku zdrowotnego, krew odnawia się bardzo szybko i już po kilku godzinach jej ilość wraca do normy.
Krew można oddawać co 8 tygodni, każdorazowo do 450 ml (kobiety 4 razy w roku, mężczyźni 6 razy w roku).
Należy zabrać ze sobą dowód tożsamości!
Korzyści płynące z dobrowolnego oddawania krwi:
- pomoc potrzebującym ludziom, niejednokrotnie uratowanie im życia
- bezpłatne uzyskanie wyników badań laboratoryjnych swojej krwi
- otrzymanie równowartości 4500 kcal (najczęściej w postaci czekolady)
- zwolnienie z pracy i szkoły na dzień, w którym oddaje się krew.
Krwi nie mogą oddawać osoby, które:
- chorują lub chorowały na: żółtaczkę zakaźną typu B lub C albo inne choroby zakaźne, AIDS, kiłę, nadciśnienie, cukrzycę, padaczkę, gruźlicę
- przeszły zawał serca lub udar mózgu
- cierpią na duszności lub katar sienny
- przechodziły ostatnio drobne zabiegi, np. leczenie stomatologiczne, szczepienia
- przyjmują aspirynę (ponieważ rozrzedza ona krew)
- mają w dniu planowanego oddania podwyższoną temperaturę lub gorączkę.
Krwi nie mogą oddawać także kobiety w trakcie miesiączki, ciąży lub do 12 miesięcy po przebyciu ciąży.
