Rak okrężnicy to złośliwy nowotwór jelita grubego, rozwijający się u osób w 55-75 roku życia (może jednak występować wcześniej, naciekając ścianę jelita i dając przerzuty do węzłów chłonnych oraz odległych narządów).
W Polsce rak jelita grubego zajmuje drugie miejsce wśród przyczyn zgonów na nowotwory złośliwe. Ryzyko zachorowania jest większe u mieszkańców miast i okręgów przemysłowych. Bardzo ważne jest przeprowadzanie badań przesiewowych zwiększających szanse na wykrycie raka w bardzo wczesnym stadium.
OBJAWY RAKA OKRĘŻNICY
Rak może być zlokalizowany w każdym odcinku jelita grubego, jednak najczęściej zajmuje jego końcowe odcinki, czyli esicę i odbytnicę. Istnieje kilka chorób, które nie są rakiem, ale ich występowanie zwiększa w znacznym stopniu ryzyko rozwinięcia się nowotworu. Są to tzw. stany przedrakowe.
Stany przedrakowe w obrębie jelita grubego:
- polipy jelita grubego
- choroba Leśniowskiego-Crohna
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
Chorzy doznają różnych dolegliwości, uzależnionych w głównej mierze od lokalizacji nowotworu.
Charakterystyczne objawy raka lewej połowy okrężnicy:
- zmiana rytmu wypróżnień – biegunka ze śluzem lub zaparcie
- obecność krwawień przy oddawaniu stolca.
Charakterystyczne objawy raka prawej połowy okrężnicy:
- w miarę systematyczne wypróżnianie
- krwawienie niewidoczne gołym okiem, jednak możliwe do wykrycia w szczegółowym badaniu kału.
Pozostałe objawy:
- niedokrwistość
- pobolewanie w podbrzuszu
- znacząca utrata masy ciała.
PRZYCZYNY RAKA OKRĘŻNICY
Istnieje wiele czynników ryzyka wystąpienia raka.
Czynniki ryzyka wystąpienia raka:
- predyspozycje genetyczne
- uporczywe zaparcia u osób starszych
- zła dieta – spożywanie dużej ilości tłuszczów zwierzęcych i pokarmów ubogich w wapń i selen
- długoletnie palenie tytoniu i spożywanie alkoholu
- kontakt z substancjami toksycznymi (np. z azbestem).
DIAGNOSTYKA RAKA OKRĘŻNICY
W czasie rozmowy z pacjentem lekarz może uzyskać informacje, które wskażą prawdopodobnie na konieczność wykonania badań dodatkowych. Należy pamiętać, aby powiedzieć o ewentualnych krwawieniach z odbytu i bólach brzucha. Jeśli krwawienie nie występowało, można w łatwy sposób zbadać próbkę stolca pod kątem minimalnych, niewidocznych gołym okiem ilości krwi.
Badania wykonywane w diagnostyce:
- badanie per rectum, czyli palcem przez odbyt, gdyż często rak lokalizuje się w zasięgu palca badającego
- kolonoskopia, która umożliwia obejrzenie jelita, pobranie wycinków do badania histologicznego
- USG i tomografia komputerowa
- badania laboratoryjne mogące wykazać niedokrwistość, markery nowotworowe (substancje, których poziom we krwi zwiększa się, gdy pacjent choruje na nowotwór).
LECZENIE RAKA OKRĘŻNICY
Głównym sposobem leczenia jest operacyjne wycięcie guza i okolicznych węzłów chłonnych. Dąży się do tego, aby w jelicie nie pozostały żadne komórki nowotworowe. Po leczeniu operacyjnym stosuje się też leczenie uzupełniające.
Leczenie uzupełniające:
- chemioterapia, czyli leczenie silnymi lekami niszczącymi pozostałe komórki raka; wiąże się to jednak z licznymi powikłaniami
- radioterapia, czyli zastosowanie promieniowania rentgenowskiego niszczącego pozostałe komórki nowotworowe. Możliwe jest także stosowanie radioterapii przed operacją, co w niektórych przypadkach poprawia efekt zabiegu.
W zależności od tego, na jakiej wysokości przewodu pokarmowego znajdował się rak, konieczne bywa wyłonienie stomii. Stornia jest to połączenie jelita grubego z małym otworem w powłokach brzusznych pacjenta tak, aby kał, który nie może zostać wydalony w fizjologiczny sposób (bo usunięto część jelita), mógł znaleźć ujście. W miejscu otworu, w skórze na brzuchu pacjenta przymocowuje się specjalny worek, do którego spływa stolec. Worki takie są wymienialne i jednorazowe. Kiedy noszone są pod ubraniem, są całkowicie niewidoczne dla osób postronnych. Stornia może być rozwiązaniem czasowym, jeśli możliwe będzie późniejsze odtworzenie ciągłości przewodu pokarmowego. Jednak czasami pacjent musi ją mieć do końca życia.
Rokowanie w raku jelita grubego jest zależne od tego, do jakiego typu należy nowotwór i jak daleko znajdują się przerzuty.
Jeśli nowotwór zostaje wykryty w początkowym stadium, to szanse przeżycia i całkowitego wyleczenia są bardzo duże i sięgają nawet 90%. Jeśli natomiast nowotwór nie zostanie wykryty odpowiednio wcześnie, to daje przerzuty drogą krwionośną i limfatyczną. Szanse przeżycia spadają wówczas do 5%.
PORADY LEKARZA
✓ NALEŻY:
- stosować dietę nisko tłuszczową, z dużą ilością błonnika
- wykonywać coroczne badania profilaktyczne u osób powyżej 50. roku życia
- wykonywać kolonoskopię u osób po 50 roku życia (jeśli wynik jest prawidłowy, to powtórne badanie wykonuje się po 10 latach).
✓ NIE NALEŻY:
- opuszczać regularnych badań przesiewowych, szczególnie u osób z grupy wysokiego ryzyka
- bagatelizować obecności łagodnych polipów; należy je wyleczyć, zanim ulegną zezłośliwieniu.
