Rzepik to bylina o wysokości od 30 do 120 cm. Łodyga sztywna i pojedyncza, czasem słabo rozgałęziona, owłosiona i ulistniona, zwłaszcza w swej górnej części. Liście przerywano-pierzaste, składające się z podługowatych listków różnej wielkości. Listki są ząbkowane, po 6-8 ząbków z każdej strony, z wierzchu przylegająco owłosione, spodem jedwabiste, siedzące, a tylko ostatni, szczytowy listek jest ogonkowy. Na wierzchołku łodygi wykształcają się kwiatostany w postaci luźnych kłosków. Żółte, drobne kwiatki o jajowatych płatkach pokrywają długi odcinek łodygi. Można zobaczyć u dołu owocki, w środkowej części rozkwitające kwiaty, na szczycie łodygi pączki kwiatowe.
Kiedy i jak zbierać rzepik pospolity?
Rzepik kwitnie od czerwca do sierpnia, występuje na krzaczastych zboczach i pastwiskach, w widnych lasach, na porębach, suchych łąkach i na miedzach. Łatwo go dostrzec i rozpoznać po sterczących wysoko łodygach, pokrytych wieloma żółtymi kwiatkami.
Ziele zbieramy w początkach kwitnienia, a więc przed zawiązaniem owoców, ścinając górne części pędów, a także zdrowe, odziomkowe liście. Ze ściętego ziela wybieramy i odrzucamy pędy o zbyt grubej i zdrewniałej łodydze.
Suszenie przeprowadzamy w suszarni naturalnej lub ogrzewanej do 40°C, rozkładając pędy pojedynczą warstwą, a więc tak, aby każdy leżał oddzielnie. Ziele uważamy za wysuszone, gdy łodygi przy zginaniu łatwo pękają. Z 1 kg świeżego ziela otrzymuje się około 25 dag suszu.
Dobry susz powinien zachować naturalną barwę i składać się z wierzchołków pędów dobrze ulistnionych i ukwieconych, długości do 30 cm oraz z liści odziomkowych. Odrzucamy z niego inne rośliny, ścięte przypadkowo z pędami rzepiku. Do domowego użytku ziele rozdrabniamy, tnąc je np. za pomocą nożyc i przechowujemy je w twistach lub wekach.
Rzepik pospolity i jego skład chemiczny
Skład chemiczny rzepiku pospolitego to:
- garbniki pirokatechinowe (5-8%),
- ślady olejku lotnego,
- sole mineralne zawierające dużo krzemionki,
- substancja goryczkowa,
- flawonoidy (wśród nich kwercetyna),
- cholina,
- kwasy organiczne (nikotynowy, cytrynowy, jabłkowy, askorbinowy).
Rzepik pospolity – działanie lecznicze
Rzepik działa żółciopędnie, gdyż pobudza wątrobę do większego wydzielania żółci (olejek lotny i goryczka), ochraniając jednocześnie miąższ wątroby i zapobiegając nadmiernemu jej stłuszczeniu (cholina). Wzmaga wydzielanie soku żołądkowego (goryczka), pobudza nieznacznie ruch robaczkowy jelit (olejek lotny), zmniejsza nadmierną fermentację w przewodzie pokarmowym (garbniki), łagodzi stan zapalny jelit, hamując w nich rozwój bakterii, działa przeciwzapalnie na błony śluzowe przewodu pokarmowego, a takie uszczelnia ściany włośniczek. Działa zewnętrznie na skórę i rany odkażająco, przeciwzapalnie, a więc gojąco.
Rzepik pospolity – zastosowanie w leczeniu chorób
Wyciągi z rzepiku stosujemy w następujących dolegliwościach:
- osłabione wydzielanie żółci,
- zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych,
- nieżyt żołądka i jelit, bezkwaśność,
- nadmierna fermentacja w przewodzie pokarmowym,
- wzdęcia i bóle brzucha,
- nieznaczne krwawienia jelitowe z uszkodzonych naczyń włosowatych,
- biegunka,
- lekkie zatrucia pokarmowe, szczególnie u dzieci,
- gościec, dna (lek pomocniczy),
- źle gojące się uszkodzenia skóry, wypryski skórne, owrzodzenia żylakowate (okłady i przemywania),
- schorzenia jamy ustnej i gardła (płukanie).
Postacie leku z rzepiku pospolitego
Napar: 1-2 łyżek ziela zalewamy 2 szklankami wrzątku, zaparzamy pod nakryciem 15 minut i odcedzamy. Pijemy po pół szklanki naparu 2-3 razy dziennie.
Odwar: 50 g ziela gotujemy 15 minut w pół litra wody. Odcedzony płyn stosujemy do okładów i płukania.
Proszek: Mielimy ziele w młynku elektrycznym i wysiewamy przez sitko proszek. Używamy 5 razy dziennie, po pół łyżeczki proszku, popijając wodą.
Ziele rzepiku wchodzi w skład granulatów:
- Cholegran (przy chorobach przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, wątroby i trzustki),
- Gastrogran (przy nieżycie żołądka, dwunastnicy i wrzodach trawiennych).
