A
Ablacja przezskórna – zabieg polegający na zniszczeniu mięśnia sercowego, w którym powstają nieprawidłowe impulsy elektryczne
Achalazja (kurcz wpustu) – skurcz dolnego zwieracza przełyku
Afty – owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej i języka
Alergen – substancja zdolna do wywołania stanu nadwrażliwości (pyłki roślin, pokarmy, kurz, lekarstwa)
Angiografia – metoda badania naczyń krwionośnych pozwalająca na dokładną ocenę zmian w środku naczyń
Angioplastyka – metoda leczenia miażdżycowo zmienionych naczyń krwionośnych, szczególnie tętnic; w miejsce zwężenia miażdżycowego wprowadza się balon, wypełnia się go powietrzem, doprowadzając do rozszerzenia naczynia
Antybiogram – ocena wrażliwości wyhodowanych chorobotwórczych bakterii na poszczególne antybiotyki
Anuria – bezmocz
Appendektomia – chirurgiczne usunięcie wyrostka robaczkowego
Artroza – operacyjne usztywnienie stawu, polegające na połączeniu ze sobą kości
Arytmia – zakłócenia prawidłowego rytmu serca
B
Badanie histologiczne – badanie mikroskopowe
Białkomocz – wydalanie białka z moczem w ilościach przewyższających normę
Biopsja — pobranie wycinka jakiegoś organu do badania mikroskopowego
BMI – wskaźnik masy ciała, jednocześnie stanowi wyznacznik ryzyka rozwoju chorób towarzyszących otyłości, BMI = masa ciała (kg)/wzrost m2
Botulizm – zatrucie jadem kiełbasianym
Brachyterapia – rodzaj radioterapii, w której źródło promieniowania zostaje umieszczone w bezpośrednim kontakcie z chorą, zmienioną nowotworowo tkanką
Bradykardia – zwolnienie czynności serca poniżej wartości prawidłowych (poniżej 60/min)
Bronchoskopia – badanie z użyciem giętkiej rury zakończonej minikamerą, z której obraz widoczny jest na ekranie, badanie wykonywane jest przy znieczuleniu miejscowym
C
Chemioterapia – metoda lecznicza polegająca na podawaniu leków przeciw nowotworowych, które hamują wzrost komórek nowotworowych
Cytologia – ocena mikroskopowa wymazów z kanału i tarczy części pochwowej szyjki macicy
Czynnik krzepnięcia krwi – substancja warunkująca krzepnięcie krwi
D
Daltonizm – wada wzroku polegająca na nieprawidłowym rozróżnianiu niektórych kolorów
Defibrylacja – zastosowanie wyładowań elektrycznych o dużej mocy, aby przywrócić prawidłowy rytm serca
DNA – dwuniciowy łańcuch kwasu dezoksyrybonukleinowego, skręcony spiralnie
Dysfagia – utrudnione połykanie dyspepsja – różnorodne zaburzenia natury czynnościowej ze strony przewodu pokarmowego, bez podłoża organicznego dystrofia – niedorozwój tkanek i narządów wywołany np. niedożywieniem, zaburzeniami metabolizmu, niedoborami hormonalnymi
E
Echokardiografia – USG serca, wykorzystujące ultradźwięki
ECPW (endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna) – badanie polegające na wprowadzeniu przez usta do dwunastnicy giętkiego endoskopu zakończonego kamerą i źródłem światła; końcówka endoskopu umieszczana jest na wysokości ujścia przewodu żółciowego wspólnego do jelita
EEG (elektroencefalografia) – metoda rejestracji prądów czynnościowych wytwarzanych w mózgu
EKG (elektrokardiografia) – badanie czynności bioelektrycznej serca embolektomia płucna — zabieg operacyjny z zastosowaniem krążenia pozaustrojowego, polegający na usunięciu skrzeplin z naczyń płucnych
Embolizacja – wprowadzenie do tętnic, za pomocą cewnika, specjalnych substancji, które powodują niedokrwienie tkanki i jej obumarcie
Encefalopatia – każda patologia ośrodkowego układu nerwowego spowodowana uszkodzeniem mózgu
Endometrium – błona śluzowa macicy
Endoprotezoplastyka stawu – wymiana zniszczonego stawu na sztuczny
Endoskopia – metoda diagnostyczna umożliwiająca oglądanie ciała człowieka od wewnątrz, przez wziernik zakończony źródłem światła i wprowadzony przez naturalne otwory lub nacięcie chirurgiczne
Erytrocyty – krwinki czerwone
F
Fakoemulsyfikacja – metoda leczenia zaćmy, polegająca na rozbiciu substancji powodującej zmętnienie wewnątrz soczewki za pomocą ultradźwięków, a następnie odessaniu rozbitych mas
Fibrynoliza — rozpuszczenie zakrzepu za pomocą leków podawanych dożylnie
Flebografia – badanie polegające na wypełnianiu żył specjalnym środkiem kontrastowym i wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego kończyny
Fototerapia – leczenie światłem
G
Gastrektomia – wycięcie żołądka
Gastroskopia – badanie polegające na wprowadzeniu do przełyku i żołądka wąskiej rurki zakończonej kamerą, co umożliwia obejrzenie błony śluzowej przełyku i pobranie wycinków do badania pod mikroskopem
Gestoza – zatrucie ciążowe
Ginekomastia – występowanie powiększenia piersi u mężczyzn
Gonartroza – choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego
Gonioskopia — badanie kąta przesączenia w oku
Gruczolak – łagodny, niezłośliwy nowotwór prostaty
H
Hematokryt — stosunek objętościowy erytrocytów do osocza krwi określany jako % objętości krwinek w pewnej objętości krwi
Hemiplegia – porażenie kończyny górnej i dolnej po tej samej stronie
Hemoglobina — barwnik występujący w krwinkach czerwonych
Hepatoma (wątrobiak) – gruczolak wątroby (nowotwór niezłośliwy), który rozwinął się w samej wątrobie
Hepatosplenomegalia – powiększenie wątroby i śledziony
Hipercholesterolemia – zaburzenie gospodarki tłuszczowej organizmu polegające na nadmiarze cholesterolu (LDL) hiperglikemia – podwyższenie poziomu glukozy we krwi
Hipertrójglicerydemia — zaburzenie gospodarki tłuszczowej organizmu polegające na podwyższonym poziomie trigliceroli I hipoglikemia – obniżenie poziomu glukozy we krwi
Hipotonia ortostatyczna – występowanie niskiego ciśnienia krwi, związane ze zmianami pozycji ciała, np. po nagłym wstaniu z pozycji leżącej
Hirsutyzm – pojawianie się u kobiet nadmiernego owłosienia w miejscach, w których typowo występuje ono jedynie u mężczyzn
Histerosalpinografia (HSG) – radiologiczne badanie jamy macicy i jajowodów
I
Immunoterapia – metoda lecznicza polegająca na zastosowaniu przeciwciał skierowanych przeciwko komórkom nowotworowym
Inkontynencja moczu – nietrzymanie moczu
Insulina – hormon syntetyzowany w trzustce, odpowiadający za prawidłowe stężenie glukozy we krwi
K
Kifoza – fizjologiczna krzywizna kręgosłupa skierowana ku tyłowi koksartroza – choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego
Kolagenozy – choroby układowe tkanki łącznej
Kolonoskopia – badanie polegające na wprowadzeniu do jelita grubego przez odbyt specjalnej cienkiej rurki z kamerą i źródłem światła, dzięki której można dokładnie obejrzeć wnętrze jelita
Kolposkopia – obejrzenie szyjki macicy za pomocą aparatu, który ją oświetla, i pobranie wycinka do badania mikroskopowego
Koronarografia – badanie tętnic wieńcowych serca
Krioterapia – leczenie zimnem
L
Laktacja – wytwarzanie mleka przez matkę
Laparoskopia – oglądanie wnętrza jamy brzusznej za pomocą przyrządu optycznego, w ciele pacjenta robi się małe nacięcia, przez które operuje się chore miejsca, a cały zabieg jest kontrolowany za pomocą kamery
Leczenie paliatywne – leczenie redukujące jedynie objawy i poprawiające jakość życia pacjenta
Leukemia – białaczka
Leukocyty – krwinki białe
Litotrypsja – nieinwazyjna metoda kruszenia kamieni za pomocą fal ultradźwiękowych
Lordoza – fizjologiczne wygięcie kręgosłupa ku przodowi
M
Mammografia – radiologiczna metoda badania piersi, pozwalająca na wykrycie zmian w ich strukturze
Manometr – ciśnieniomierz, aparat do mierzenia ciśnienia tętniczego krwi
Manometria przełykowa – wprowadzenie do przewodu pokarmowego przez nos cewnika, który rejestruje ciśnienie na wysokości dolnego zwieracza przełyku oraz całego przełyku
Mastektomia – chirurgiczne usunięcie gruczołu sutkowego
Markery nowotworowe – substancje, których poziom we krwi zwiększa się, gdy pacjent choruje na nowotwór
Metoda Dopplera – odmiana USG, oparta na zmianie częstotliwości fali akustycznej odbitej od przeszkody
Mikcja – oddawanie moczu
Miokardiopatie – choroby zwyrodnieniowe mięśnia sercowego, np. restrykcyjna, przerostowa
Objaw Lasegue’a – występowanie bólu oraz stawianie oporu przy biernym unoszeniu nogi chorego w pozycji leżącej do pionu
N
Nadżerka – powierzchowny ubytek skóry lub błony śluzowej
Nefrektomia – chirurgiczne usunięcie nerki lub jej części
Nefropatia – choroba nerek
O
Obturacja – zwężenie
Odleżyny – martwica tkanki skórnej dotycząca punktów podparcia u osób długotrwale unieruchomionych
Oftalmopatia – wytrzeszcz gałek ocznych
Oliguria – skąpomocz, zmniejszenie dobowe objętości moczu poniżej 500 ml
Oponiak – guz wywodzący się z opon mózgowo-rdzeniowych, najczęściej łagodny i o powolnym wzroście
Osteomalacja – demineralizacja kości, rozmiękczenie kości
Osteopenia – bezobjawowy zanik masy kostnej, nasilający się z wiekiem
Otrzewna – błona złożona z dwóch warstw, z których jedna wyścieła od wewnątrz ścianę jamy brzusznej, a druga okrywa znajdujące się w niej narządy
P
Palpacja – badanie dotykowe, np. piersi
Paraplegia – porażenie obu kończyn dolnych
Pedoskop – aparat używany przy badaniu płaskostopia, będący rodzajem przezroczystej płyty, która dzięki systemowi siatek metrycznych i luster pozwala na ocenę wysklepienia stopy
Perystaltyka – okresowe skurcze jelit powodujące przesuwanie treści pokarmowej
PET (emisyjna tomografia pozytonowa) – odmiana tomografii komputerowej, w której zamiast promieniowania rentgenowskiego stosuje się zjawisko anihilacji (znikania) pozytonów
Plegia – paraliż, porażenie
Polip – łagodny guz wywodzący się z błony śluzowej, połączony z podłożem charakterystyczną szypułką
Próba wysiłkowa – ocena zmian w EKG podczas wysiłku fizycznego
Przełyk Barretta – pojawienie się w nabłonku przełyku nieprawidłowych komórek, tzn. wysp błony śluzowej żołądka (stan przedrakowy)
Przydatki – termin określający łącznie jajowody i jajniki
Pulmonolog – lekarz zajmujący się chorobami płuc
Punkcja lędźwiowa – wprowadzenie długiej cienkiej igły między kręgami lędźwiowymi L3/L4 lub L4/L5 do przestrzeni podpajęczynówkowej celem pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego lub podania leków
R
Radioterapia – technika leczenia polegająca na zastosowaniu promieniowania jonizującego w celu zniszczenia komórek zajętych nowotworem
Refluks dwunastniczo-żołądkowy – cofanie się treści pokarmowej z dwunastnicy do żołądka
Refrakcja – załamanie promieni świetlnych przechodzących przez wszystkie struktury układu optycznego oka
Regurgitacje – cofanie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku i jamy ustnej, wywołujące nieprzyjemne uczucie kwaśności w jamie ustnej, np. ulewanie u małych dzieci po karmieniu
Rektoskopia – badanie polegające na wprowadzeniu do odbytu wąskiego endoskopu, w celu obejrzenia odbytu i dolnej części odbytnicy
Rentgen – metoda obrazowania wykorzystująca promienie X
Resekcja – wycięcie (np. organu lub jego fragmentu)
Retikulocyty – niedojrzałe krwinki czerwone posiadające pozostałości jądra
Rezonans magnetyczny – badanie obrazujące przekrój narządów wewnętrznych we wszystkich płaszczyznach
S
Skolioza – wygięcie kręgosłupa w bok z jednoczesną rotacją kręgów względem siebie
Somnambulizm (lunatyzm) – zaburzenie polegające na aktywności ruchowej w czasie snu, bez towarzyszącego powrotu świadomości
Spastyczność – wzmożone napięcie mięśniowe
Spirometria – pomiar objętości wdychanego i wydychanego powietrza
splenektomia – operacyjne usunięcie śledziony
Spondyloartroza – choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa
Stomia – połączenie jelita grubego z małym otworem w powłokach brzusznych pacjenta, tak aby kał, który nie może zostać wydalony w normalny sposób, mógł znaleźć ujście
Synwektomia — usunięcie zmienionej zapalnie błony maziowej
T
Tachykardia – przyspieszenie czynności serca (powyżej 100/min)
Tertaplegia – porażenie wszystkich czterech kończyn
Tętniak – patologiczne rozszerzenie tętnicy, wywołane osłabieniem jej ściany w przebiegu miażdżycy lub w wyniku urazu
TIA (przemijające niedokrwienie mózgu) – chwilowe niedokrwienie określonego fragmentu mózgu
Tomografia komputerowa – metoda badania polegająca na odwzorowaniu narządów wewnętrznych w przekroju, tzn. wykonanie zdjęć poszczególnych warstw narządów
Tomogram – obrazowy wynik badania tomografii komputerowej
Tonografia – pomiar zdolności odpływu cieczy z gałki ocznej
Tonometria – pomiar ciśnienia wewnątrz gałkowego
Tonsilektomia – wycięcie migdałków
Tonsilotomia – przycięcie migdałków torbiel (cysta) – patologiczna jama wypełniona płynem lub gazem, otoczona ścianą łącznotkankową
Triglicerole (trójglicerydy) – związki glicerolu i kwasów tłuszczowych, stanowią główny składnik lipidowy pokarmów, tworzą tłuszcze zwierzęce i roślinne, są lipidami przenoszonymi przez układ krwionośny
Trombektomia – zabieg operacyjny polegający na nacięciu niedrożnego naczynia i usunięciu materiału zatorowego
Trombocyty – płytki krwi
U
Ulnaryzacja – deformacja małego palca
Urykemia – zawartość kwasu moczowego w osoczu krwi
USG (ultrasonografia) – metoda obrazowania narządów oparta na zjawisku odbijania fal akustycznych od napotkanych przeszkód
W
Wazektomia – chirurgiczne uniedrożnienie (podwiązanie) nasieniowodów w celach antykoncepcyjnych, zabieg ten prowadzi do nieodwracalnej niepłodności mężczyzny
Wenflon – cewnik
Wirylizacja – nadanie kobiecie charakterystycznych cech męskich (męskie proporcje budowy ciała, nadmierne owłosienie, niski głos)
Z
Zastrzał – ostre, bolesne zakażenie palca, którego punktem wyjścia jest najczęściej okolica paznokcia, skąd rozprzestrzenia się ono na wszystkie struktury palca
Zgaga – uczucie pieczenia za mostkiem