Zaburzenia stresowe są to zaburzenia psychiczne związane ze stresem. Ich przyczynę stanowi przeżycie stresu o różnym nasileniu (zmiana pracy, wypadek samochodowy, udział w wojnie). Jednak samo przeżycie stresu nie wystarcza do wystąpienia zaburzeń stresowych.
Wielu ludzi nie choruje – wykazując odporność na różne wydarzenia stresowe. Natomiast osoby predysponowane mogą cierpieć z powodu zaburzeń stresowych, takich jak:
- zaburzenia adaptacyjne
- ostra reakcja na stres
- zespół stresu pourazowego.
OBJAWY – ZABURZENIA ADAPTACYJNE (PRZYSTOSOWAWCZE)
Poważne zmiany życiowe (np. przeprowadzka, emigracja) wymagają przystosowania się do nowych warunków, współpracowników, reorganizacji pracy zawodowej, wdrożenia się w nową sytuację. Jednak u części osób adaptacja nie przebiega gładko i w okresie przystosowywania się do zmian życiowych mogą pojawić się objawy różnego rodzaju.
- zamartwianie się
- lęk, napięcie
- obniżony nastrój
- niezdolność do radzenia sobie z aktualną sytuacją
- trudność w planowaniu przyszłości
- problemy z wykonywaniem codziennych czynności
- gniew, wybuchy agresji.
Zwykle pierwsze objawy pojawiają się w ciągu pierwszego miesiąca od zmian w życiu i trwają nie dłużej niż pół roku. Negatywnie wpływają na życie społeczne i zawodowe.
PRZYCZYNY
Powodem zaburzeń adaptacyjnych mogą być różne sytuacje. Często związane są z pracą zawodową: zmianą lub utratą pracy, przejściem na emeryturę. Niekiedy przeprowadzka, pójście do szkoły, narodziny dziecka lub śmierć bliskiej osoby stanowią kryzys życiowy, będący powodem zaburzeń adaptacyjnych.
LECZENIE
Istotny jest fakt, że poważne zmiany życiowe nie są niezwykłe i nie mają cech katastrofy (np. powódź, wypadek samochodowy). Poza tym wyżej wymienione objawy ściśle wiążą się z myśleniem o swoim problemie (nowej pracy, miejscu zamieszkania), a mijają bądź łagodnieją w przyjemnych okolicznościach – np. w czasie miłego wyjazdu – tym m.in. zaburzenia adaptacyjne różnią się od depresji, gdzie zdolność przeżywania przyjemności jest ograniczona.
Często wyjazd w piękne, spokojne miejsce ma bardzo dobry wpływ na złagodzenie zaburzeń adaptacyjnych.
OBJAWY – OSTRA REAKCJA NA STRES
Jest to krótkotrwała reakcja na wyjątkowo silny stres u osoby bez innych, wyraźnych zaburzeń psychicznych. Rozpoczyna się jeszcze w trakcie trwania urazu lub w chwilę po zadziałaniu stresu. Mija samoistnie w ciągu kilku godzin lub dni.
Typowo ostra reakcja na stres rozpoczyna się stanem „oszołomienia”, dezorientacją. Osoba skupia swoją uwagę wybiórczo, nic do niej nie dociera. Następnie pojawia się lęk, złość, gniew, słowna agresja, desperacja, poczucie bezradności. Osoba wycofuje się z sytuacji, w której się znalazła. Może wpaść w osłupienie, nie reagując ani słowem ani ruchem na to, co się dzieje dookoła. Może być nadmiernie pobudzona, zachowywać się ryzykownie i impulsywnie, uciekać przed siebie. Objawom tym towarzyszy szybkie bicie serca, pocenie się, zaczerwienienie twarzy.
PRZYCZYNY
Ostrą reakcję na stres może wywołać silny stres fizyczny lub psychiczny, np.:
- wypadek samochodowy
- uraz
- napad
- gwałt
- pożar
- naturalna katastrofa
- informacja o ciężkiej chorobie.
LECZENIE
Ostra reakcja na stres pojawia się i ustępuje szybko. Czynnikiem sprawczym jest silny stres. Ten łyp zaburzeń stresowych wymaga podania leków uspokajających i pomocy psychologicznej.
OBJAWY – ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO
Katastrofy, wojna, terroryzm to ekstremalne sytuacje dla każdego człowieka, które wywołują skrajnie przerażające przeżycia. Zespół stresu pourazowego jest reakcją na takie wyjątkowe zagrożenia i może pojawić się od razu po nim lub też po kilku miesiącach. Niekiedy objawy zespołu trwają wiele lat.
Charakterystyczne objawy zespołu:
- wielokrotne przeżywanie urazu w uporczywie powracających wspomnieniach i snach
- unikanie wszystkiego, co przypomina i uraz (rozmów, sytuacji, miejsc, ludzi, aktywności – np. unikanie lotu samolotem po przeżytej katastrofie lotniczej)
- ograniczenie kontaktów z innymi ludźmi, poczucie odrzucenia przez nich
- zmniejszone zainteresowanie otoczeniem
- zmniejszone odczuwanie przyjemności
- nadmierne pobudzenie (niewystępujące przed urazem): nadmierna czujność, stan ciągłej gotowości, bezsenność, wybuchy gniewu, drażliwość, trudności w zasypianiu, „czujny sen”, potliwość, szybkie bicie serca
- „odrętwienie emocjonalne”, odizolowanie od emocji – emocje nie są przeżywane
- poczucie winy – wobec osób, które nie, przeżyły
- lęk, depresja.
Chory nie jest w stanie przypomnieć sobie (częściowo lub całkowicie), co się dokładnie działo w trakcie urazu. Natomiast przeżywanie na nowo sytuacji urazowej może spowodować wybuch agresji, paniki, strachu lub takie same objawy, jakie towarzyszyły tragedii. Objawom mogą towarzyszyć myśli samobójcze, nadużywanie alkoholu lub zażywanie narkotyków -jako rodzaj ucieczki od trudnych emocji.
PRZYCZYNY
U podatnych osób zespół stresu pourazowego rozwija się w następstwie uczestnictwa w zagrażających życiu:
- katastrofach (lotniczych, morskich, drogowych, trzęsieniach ziemi, huraganach)
- wypadkach
- pożarach
- aktach terroryzmu
- oraz u osób poddanych torturom, gwałtom, przemocy.
Cierpią nie tylko ofiary, ale i świadkowie traumatycznych wydarzeń (np. świadkowie czyjejś gwałtownej śmierci).
LECZENIE
W przypadku zespołu stresu pourazowego zasada, że „czas leczy rany” nie sprawdza się w praktyce; należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza psychiatry.
Ponad 50% ludzi przyznaje się, że źyje w stresie, ale tylko około 10% szuka pomocy u specjalistów. Stres jest biologicznym mechanizmem obronnym, który pomaga ludziom przetrwać. Może sprawić, że będą oni efektywni w działaniu (stres mobilizujący) lub może ich „zabijać” (stres destrukcyjny).
Wsparcie najbliższych ma ogromne znaczenie dla chorego i przyspiesza proces ustępowania zaburzeń stresowych. Choremu łatwiej znieść swoje dolegliwości, gdy w każdej chwili może znaleźć oparcie w rodzinie, podzielić się swoimi obawami i uzyskać życzliwe wsparcie.
PORADY LEKARZA
✓ NALEŻY:
- pozwolić sobie na codzienny kilkuminutowy odpoczynek
- odpoczywając w pozycji leżącej, odczuwać „ciężkość ciała”
- oddychać powoli i spokojnie
- uprawiać ćwiczenia fizyczne 30-45 minut dziennie, kilka razy w tygodniu (szybkie spacery, joga, tai-chi itp.)
- stosować relaksujące kąpiele z olejkiem rumiankowym, z drzewa sandałowego, lawendy lub jałowca
- pić herbatę z melisy lub kwiatu lawendy
- wypróbować masaże relaksacyjne rozmawiać z bliskimi osobami o tym, co się czuje, o swoich problemach
- spróbować fitoterapii, np. stosując herbatkę ze słomy owsa, napar z rumianku, tabletki Walerianowe, nalewkę z serdecznika, preparaty z żeńszenia.
✓ NIE NALEŻY:
- żałować czasu na odpoczynek i przyjemne rzeczy
- stosować alkoholu oraz innych używek jako leku odstresowującego oraz rozluźniającego
- stawiać sobie zbyt dużych wymagań, którym nie jest się w stanie sprostać
- zbyt wiele czasu poświęcać pracy zawodowej
- przyjmować leków uspokajających bez konsultacji z lekarzem.
