Żółtaczka oznacza żółte zabarwienie skóry, twardówek oczu i śluzówek, spowodowane odkładaniem się w tkankach zwiększonej ilości bilirubiny. Żółtaczka jest jedynie objawem, mogącym świadczyć o bardziej lub mniej niebezpiecznej chorobie.

SPIS TREŚCI
1. OBJAWY ŻÓŁTACZKI
2. PRZYCZYNY ŻÓŁTACZKI
3. RODZAJE ŻÓŁTACZKI
4. DIAGNOSTYKA ŻÓŁTACZKI
5. LECZENIE ŻÓŁTACZKI
6. PORADY LEKARZA

OBJAWY ŻÓŁTACZKI

  • wyraźna żółtaczka pojawia się dopiero, gdy ilość bilirubiny we krwi przekroczy określony poziom; poniżej tej granicy ślady zażółcenia można znaleźć tylko na twardówkach i błonach śluzowych
  • żółtaczka może mieć różną gamę kolorów, od żółtego aż po brązowy
  • najwcześniej widoczne jest zażółcenie na białkówkach oczu chorego
  • pojawienie się ciemniejszych stolców (w żółtaczce przed wątrobowej)
  • odbarwienie stolców i pociemnienie moczu (w żółtaczce wątrobowej i poza wątrobowej).

PRZYCZYNY ŻÓŁTACZKI

Bilirubina powstaje ze starych zniszczonych krwinek czerwonych. Hemoglobina w nich zawarta, odpowiadająca za transport tlenu we krwi, podlega stopniowym przemianom aż do bilirubiny. Za usuwanie bilirubiny z krwi odpowiada wątroba, w której zachodzi proces łączenia jej z glukuronianem i wydzielania do żółci. Ta z kolei wydalana jest do przewodu pokarmowego poprzez drogi żółciowe i wspólne ujście z przewodem trzustkowym.

Bilirubina przed połączeniem z glukuronianem nazywana jest wolną lub nie związaną, a po tym procesie bilirubiną związaną. Zakłócenie na jakimkolwiek z etapów eliminacji bilirubiny może spowodować jej nadmierne gromadzenie i żółtaczkę.

RODZAJE ŻÓŁTACZKI

1. Żółtaczka przedwątrobowa (przyczyna leży w etapach zachodzących przed wątrobą)

  • nadprodukcja bilirubiny w przypadku przedwczesnego i zbyt dużego rozpadu krwinek (hemoliza)
  • nadmierne wytwarzanie bilirubiny w układzie siateczkowo-śródbłonkowym w przebiegu sferocytozy wrodzonej (jest to choroba polegająca na nieprawidłowej budowie krwinek czerwonych).

2. Żółtaczka wątrobowa (przyczyna leży w wątrobie), spowodowana jest licznymi czynnikami uszkadzającymi wątrobę

  • upośledzone wychwytywanie i sprzęganie bilirubiny przez wątrobę (np. w żółtaczce noworodków, zespole Gilberta itp.).

Czynniki uszkadzające wątrobę:

  • marskość wątroby
  • toksyczne uszkodzenie wątroby alkoholem, toksynami grzybów czy lekami (paracetamol, barbiturany)
  • nowotwory wątroby i chłoniaki
  • zakażenia; najczęściej wirusowe zapalenia wątroby, rzadziej bakteryjne
  • ropnie wątroby
  • choroby układu krążenia, np. niewydolność krążenia.

Żółtaczka ciężarnych jest także postacią żółtaczki wątrobowej spowodowaną zmianami hormonalnymi.

3. Żółtaczka poza wątrobowa (przyczyna leży poza wątrobą), związana jest z utrudnionym odpływem żółci do wątroby.

Czynniki utrudniające odpływ żółci:

  • kamienie w przewodach żółciowych
  • zapalenie dróg żółciowych
  • nowotwory dróg żółciowych
  • nowotwory trzustki.

DIAGNOSTYKA ŻÓŁTACZKI

Aby zdiagnozować przyczynę powstawania żółtaczki, lekarz zaczyna od badania i wywiadu (pyta o spożywane leki, alkohol, kontakt z osobami z żółtaczką, podróże, choroby w rodzinie, wygląd moczu i kału itp.). W rozpoznaniu pomocne są różne badania dodatkowe.

Badania dodatkowe wykonywane w rozpoznaniu choroby:

  • badania krwi
    • poziom bilirubiny
    • diagnostyka stanu wątroby (oznaczanie poziomu AST, ALT, fosfatazy alkalicznej)
    • badania serologiczne w kierunku zakażeń wirusami zapalenia wątroby (poziom przeciwciał IgM, HbsAg), wirusem Epsteina-Barr, Cytomegalo-wirusem
  • USG jamy brzusznej może ujawnić kamienie dróg żółciowych, guzy wątroby lub trzustki
  • tomografia komputerowa, mniej istotna w ocenie kamicy, ale bardzo ważna przy guzach wątroby i trzustki
  • rezonans magnetyczny – szczególnie przydatny do badania dróg żółciowych (badanie rzadko zlecane i mało dostępne w Polsce)
  • ECPW (endoskopowa cholangiopan-kreatografia wsteczna) – badanie polega na wprowadzeniu poprzez usta do dwunastnicy pacjenta giętkiego endoskopu zakończonego kamerą i źródłem światła; końcówka endoskopu umieszczana jest na wysokości ujścia przewodu żółciowego wspólnego do jelita; następnie przez wąską rurkę wprowadza się do dróg żółciowych i przewodu trzustkowego specjalny środek kontrastowy oraz wykonuje zdjęcie RTG; w ten sposób można doskonale uwidocznić kamienie oraz podjąć już podczas zabiegu próbę ich usunięcia; w trakcie badania pobiera się także fragmenty podejrzanych guzów do badania pod mikroskopem
  • biopsja wątroby – pobranie wycinka wątroby do badania pod mikroskopem; igłę biopsyjną wprowadza się do wątroby pacjenta, uzyskując tym samym mały wycinek tkanki grubości tejże igły
  • badanie moczu na obecność bilirubiny i urobilinogenu
  • badanie wskaźnika protrombinowego.

LECZENIE ŻÓŁTACZKI

Leczenie żółtaczki sprowadza się do ustalenia przyczyny i leczenia choroby ją wywołującej.

PORADY LEKARZA

✓ NALEŻY:

  • poddawać się szczepieniom przeciwko WZW typu B,

✓ NIE NALEŻY:

  • przyjmować leków bez wyraźnych wskazań, np. antybiotyków, które mogą wywoływać żółtaczkę u osób skłonnych do tego
  • oddawać krwi po przebytej żółtaczce.