Układ moczowy jest systemem wydalniczym, którego zadaniem jest wytwarzanie) moczu i jego wydalanie poza ustrój, czyli oczyszczanie organizmu ze zbytecznych produktów przemiany materii.




Do układu moczowego zalicza się nerki oraz drogi moczowe: kielichy, miedniczki, moczowody, pęcherz moczowy oraz cewkę moczową.
Nerka zdjęcia

Nerka (ren) jest parzystym narządem miąższowym o kształcie fasoli, masie 120-200 g, długości 10-12 cm, szerokości 5-7 cm i grubości 3-4 cm. Nerki są położone zaotrzewnowo, po obydwu stronach kręgosłupa, na tylnej ścianie jamy brzusznej, w okolicy lędźwiowej. Każda nerka pokryta jest torebką włóknistą i warstwą tkanki tłuszczowej.

Nerki filtrują krew w celu usunięcia zbędnych produktów przemiany materii, takich jak mocznik, kreatynina i kwas moczowy, które – jeśli nagromadzą się w ustroju w nadmiarze – mają działanie toksyczne.

Pozostałe funkcje nerek:

  • wytwarzanie substancji regulującej ciśnienie krwi (renina)
  • wydzielanie czynnika stymulującego produkcję krwinek czerwonych (erytropoetyna)
  • utrzymanie równowagi płynów i substancji istotnych dla procesów fizjologicznych w organizmie (np. sód, potas, wapń, fosforany)
  • dokonywanie przemiany substancji w celu ich dalszego zużytkowania lub unieszkodliwienia.

W nerce wyróżnia się:

  • powierzchnię tylną
  • powierzchnię przednią
  • biegun górny
  • biegun dolny
  • brzeg boczny
  • brzeg przyśrodkowy.

Brzeg boczny jest wypukły, a przyśrodkowy wklęsły; w środkowej jego części znajduje się wnęka nerki. Do wnęki wchodzi tętnica nerkowa (arteria renalis) oraz nerwy, a wychodzą z niej żyła nerkowa (vena renalis) i moczowód (ureter).

W głębi nerki znajduje się zatoka nerkowa (sinus renalis) z miedniczką (pelvis renalis), kielichami większymi (calices majores) i mniejszymi (calices minores).

Od zewnątrz nerkę osłania włóknista torebka nerkowa. Pod nią znajduje się istota korowa nerki, a dalej istota rdzenna.

Rdzeń zbudowany jest z piramid nerkowych, skierowanych podstawami ku obwodowi nerki, wierzchołkami w stronę wnęki. Wierzchołek ma formę brodawki. Między piramidy wnika kora, tworząc słupy nerkowe. W nerce wyróżnia się część wydzielniczą, utworzoną z nefronów oraz drogi odprowadzające mocz.

Część wydzielnicza nerki – nefron – stanowi ciałko nerkowe oraz kanalik główny, składający się z cewki krętej I rzędu, pętli nefronu, cewki prostej i cewki krętej II rzędu. Każdy nefron zaczyna się ciałkiem nerkowym, które stanowi kłębuszek nerwowy Malpighiego otoczony torebką ciałka nerkowego Bowmana. W nerkach znajdują się ponad dwa miliony nefronów, których zdolność filtracyjna pozwala na oczyszczenie 99% krążącej krwi.

Sieć naczyń włosowatych kłębka tworzy tzw. sieć dziwną (zarówno naczynia doprowadzające, jak i odprowadzające to tętnice). Torebka kłębuszka zbudowana jest z blaszki wewnętrznej i zewnętrznej, między którymi znajduje się szczelinowata jama, przechodząca w światło części głównej nefronu, czyli układu kanalików. Kanalik kręty II rzędu (dystalny) przechodzi do cewki [zbiorczej, która przechodzi w przewody brodawkowe, otwierające się do kielichów nerkowych mniejszych. Kielichy nerkowe mniejsze łączą się w 2-3 kielichy nerkowe większe, a te z kolei tworzą miedniczkę nerkową. Miedniczka nerkowa przechodzi w moczowód odprowadzający mocz do pęcherza moczowego. Nerki filtrują krew dzięki temu, że są bogato unaczynione. Podobnie jak w innych narządach, krew dopływa tętnicami, a odpływa żyłami. Krew tętnicza dopływa do nerek przez lewą i prawą tętnicę nerkową które odchodzą od aorty. Prawa tętnica nerkowa jest dłuższa niż lewa, gdyż aorta biegnie nieco na lewo od linii pośrodkowej ciała.

Tętnice nerkowe – wnikają do nerek i dzielą się na tętnice między płatowe. Tętnice mię-dzypłatowe nerki biegną między piramidami nerkowymi, tworząc tętnice łukowate, przewodzące pomiędzy korą a rdzeniem nerki.

Tętnice międzyzrazikowe odchodzą od tętnic łukowatych i wnikają do kory. Krew płynie nimi do nefronów, gdzie zachodzi jej filtracja. Krew powraca przez żyły międzyzrazikowe, łukowate, J między płatowe oraz żyłę nerkową i dociera do żyły głównej dolnej.

Moczowód (ureter) jest wąskim, długim przewodem (około 25 cm długości i 3 mm szerokości) łączącym miedniczkę nerkową z dnem pęcherza moczowego. Jedna nerka posiada jeden moczowód, który odprowadza stale wytwarzany mocz do pęcherza. Mocz przechodzi z miedniczki nerkowej do pęcherza, częściowo pod wpływem ciśnienia i siły grawitacyjnej, w przeważającej części jednak dzięki perystaltycznym skurczom mięśniowej warstwy moczowodu.

Pęcherz moczowy (vesica urinaria) jest workiem mięśniowym, w którym gromadzi się mocz, doprowadzany przez moczowody. Ich ujścia znajdują się na dolnej powierzchni pęcherza tworzą wraz z ujściem cewki moczowej, tzw. trójkąt pęcherzowy. Pojemność pęcherza wynosi 500-1000 ml.

Pęcherz położony jest za spojeniem łonowym, przed odbytnicą u mężczyzn, a przed dolną częścią macicy i górną częścią pochwy u kobiet. W stanie opróżnionym ma on wielkość małej cytryny i nie wystaje ponad spojenie łonowe. Wypełniony przybiera natomiast kształt gruszkowaty. U jego podstawy, wokół ujścia wewnętrznego cewki, znajduje się pierścieniowaty mięsień zwieracz pęcherza, który uniemożliwia odpływ moczu. Nieco poniżej zwieracza pęcherza znaj-duje się mięsień zwieracz cewki, który dzięki unerwieniu podlega woli człowieka.

W pęcherzu moczowym rozróżnia się:

  • dno pęcherza
  • trzon pęcherza
  • szczyt pęcherza.

Cewka moczowa (urethra) – jest ostatnim odcinkiem układu moczowego, jej budowa zależy od płci:

  • u kobiet długość cewki wynosi około 5 cm i kończy się przed wejściem do pochwy
  • u mężczyzn długość cewki moczowej wynosi 20 cm, przechodzi ona przez gruczoł krokowy następnie wzdłuż prącia, aż do ujścia zewnętrznego. Dodatkową funkcją cewki moczowi u mężczyzn jest wyprowadzanie nasienia.

Poznaj choroby układu moczowego:

-
Wybrane choroby
Porady zdrowotne
Kategorie chorób