Choroby i zaburzenia psychiczne
Dusza ludzka – psyche – niegdyś wyobrażano ją sobie jako realną istotę mieszkającą w organizmie człowieka. Zwykle występowała jako cień, mgła, tchnienie. Dla niektórych starożytnych ludów miała posiać zwierzęcia. Gdy człowiek umierał, dusza ulatywała z jego ciała.
Zjawisko zaburzeń psychicznych zawsze budziło kontrowersje i wywoływało ambiwalentne odczucia. Przez wieki zmieniało się zarówno podejście społeczeństwa do chorego, jak i obraz samego chorego. Średniowiecze traktowało osoby z zaburzeniami jak przestępców, ale widziało w nich również ubogich, którym należy pomóc. W renesansie istniały „statki szaleńców” – łodzie wożące z miasta do miasta obłąkanych – wygnańców. Nie mieli oni praw społecznych, nie wolno im było wchodzić do kościołów, otrzymywali publiczne chłosty.
Zaburzenia psychiczne łączono z żywiołem wody, wierzono, że wywołuje je m.in. klimat morski i wilgotność. Później w chorobach psychicznych widziano niezwykłą moc, uważano, że taka osoba ma dostęp do wiedzy tajemnej, której jedynie fragmenty docierają do zwykłych ludzi. Dopiero w epoce klasycyzmu miejscem osób cierpiących na zaburzenia psychiczne stał się szpital. Wtedy zaczęto je traktować jak pacjentów.
Obecnie nikt już nie podziela tych dawnych poglądów, jednak nikt też nie neguje znaczenia duszy i życia duchowego, czyli psychicznego. Chorobami duszy – chorobami psychicznymi zajmuje się dziedzina medycyny zwana psychiatrią. Należy ją odróżnić od psychologii, która zajmuje się raczej procesami psychicznymi niż chorobami i nie jest dziedziną ściśle medyczną.
Dziś mianem zaburzeń psychicznych określa się nie tylko choroby bezwzględnie wymagające leczenia szpitalnego, jak np. schizofrenia paranoidalna czy zaburzenia schizoafektywne, lecz także choroby powstałe na tle psychicznym, takie jak zaburzenia lękowe czy nerwicowe.
Aby poznać i zrozumieć dział zaburzeń psychicznych, trzeba przyswoić niektóre charakterystyczne dla niego pojęcia:
Świadomość – polega na odbieraniu i przyjmowaniu wszystkiego, co realnie istnieje, przede wszystkim istnienia swojej osoby. Jeżeli dochodzi I do zaburzeń świadomości, do mózgu pacjenta dociera jedynie ” część sygnałów odbieranych przez zmysły. Może mieć on wtedy problemy z nawiązaniem kontaktu z innymi. Zaburzenia świadomości pojawiają się np. przy amnezji potoksycznej, wstrząśnieniu mózgu czy chorobie Alzheimera.
Podświadomość – magazynuje wszystkie sygnały odbierane przez człowieka od zmysłów i kontroluje oraz steruje działaniami osoby, na które ta nie ma wpływu, np. mechanizmy obronne.
Psychoterapia – zbiór metod leczenia zaburzeń psychicznych polegający na oddziaływaniu na psychikę chorego poprzez rozmowę, np. terapia indywidualna (pacjent spotyka się sam z lekarzem terapeutą), terapia grupowa (grupa pacjentów spotyka się z lekarzem terapeutą).
Leki psychotropowe – zaczęto ich używać w latach 50. XX wieku, jednak te, które stosuje się obecnie, są bez porównania mniej szkodliwe dla pacjentów niż ich dawne odpowiedniki. Ciągle jednak mają wiele skutków ubocznych, np. senność, zaburzenia koordynacji ruchu, i nudności, zaburzenia potencji. Leki psychotropowe umożliwiają chorym normalne funkcjonowanie w społeczeństwie, sprawiają że leczenie może odbywać się w domu, zamiast w szpitalu. Nie są jednak doskonałe, w zasadzie nie leczą choroby, a jedynie likwidują jej objawy i pozwalają ją do pewnego stopnia kontrolować. Niestety, wielu pacjentów musi je zażywać przez całe życie; jednak produkuje się coraz bardziej doskonałe leki, które nie powodują skutków ubocznych i pozwalają chorym normalnie żyć w społeczeństwie.
Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną – są to choroby, których główną przyczynę stanowią zaburzenia psychiczne, np. związane z zaburzeniami trawiennymi (np. zespół jelita drażliwego) lub z zaburzeniami krążenia.
Twórczość plastyczna osób cierpiących na zaburzenia psychiczne
Badacze i lekarze, analizując twórczość chorych, podkreślają symbolizm, schematyzm i dekoracyjność przedstawień. Wielu uważa, że pacjenci wolą tak opisywać swoje doznania i uczucia niż w bezpośredniej rozmowie, że łatwiej im w ten sposób przedstawić przeżycia, gdyż z opisem słownym mają często problemy. Twórczość osób chorych psychicznie, np. schizofreników, odznacza się dużą spontanicznością. Rzadko przywiązują one wagę do formy, często eksperymentują, celowo stosują nietypową perspektywę. Działalność plastyczna ma również znaczenie psychoterapeutyczne, pomaga w uświadomieniu problemów, a przez to w walce z nimi i w skutecznej rehabilitacji.
