Zespół Aspergera to jedna z bardziej łagodnych form autyzmu dziecięcego. Jest jednocześnie zaburzeniem rozwoju i działania ośrodkowego układu nerwowego. Po raz pierwszy choroba ta została opisana przez pediatrę i psychiatrę z Austrii – Hansa Aspergera. W okresie dzieciństwa Asperger wyróżniał się wyjątkowymi zdolnościami językowymi i wyśmienitą pamięcią. Był także samotnikiem. Wykazywał objawy, które zainteresowały go, gdy już został lekarzem.
Jakie są cechy charakterystyczne dla zespołu Aspergera?
Zespół Aspergera to zaburzenie z zakresu autyzmu, które ma łagodny charakter. Schorzenie to nie powoduje u dzieci i osób dorosłych zaburzeń w rozwoju umysłowym. Jest to podstawowa różnica między autyzmem dziecięcym a zespołem Aspergera.
Oba te schorzenia posiadają jednak pewne cechy wspólne. Zarówno dzieci, u których rozpoznany został autyzm, jak i zespół Aspergera są wycofane i mają problemy społeczne. Dobra wiadomość jest taka, że zespół Aspergera nie uniemożliwia samodzielnego funkcjonowania. Osoby dorosłe z zespołem Aspergera postrzegane są często przez otoczenie jako osoby, które są ekscentryczne i zamknięte w swoim własnym świecie, za osoby, które wszystkie swoje zdolności skupiają wyłącznie na jednym hobby/pasji. Z kolei u dzieci z rozpoznanym autyzmem iloraz inteligencji z reguły jest bardzo niski, utrudnia to naukę mowy. Zespół Aspergera znacznie częściej diagnozowany jest u chłopców. Terapia behawioralna oraz kognitywna to najczęściej stosowane metody leczenia tego schorzenia.
Zespołowi Aspergera często towarzyszy zespół sawanta. Osoby, u których dodatkowo zdiagnozowany został zespół sawanta mają niski iloraz inteligencji, ale w danej (często bardzo wąskiej) dziedzinie posiadają wybitne zdolności umysłowe. Są one na tyle wysokie, że osoby te uważane są za geniuszy. Chorzy z zespołem sawanta mają wybitne zdolności z zakresu nauk ścisłych (matematyka), muzyki czy plastyki.
Jakie są przyczyny zespołu Aspergera?
Zespół Aspergera nie jest chorobą dziedziczną. Możliwe jest jednak odziedziczenie niektórych skłonności do rozwoju zaburzeń ze spektrum autyzmu. Hans Asperger po raz pierwszy opisał zaburzenie rozwoju w roku 1944. Mimo ogromnego postępu medycyny do dzisiaj nie udało się poznać przyczyn rozwoju zespołu Aspergera.
Zdaniem lekarzy przyczyną schorzenia może być:
- toksoplazmowa;
- uraz na etapie życia płodowego lub uraz okołoporodowy;
- uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego;
- mutacja genetyczna chromosomów 3.,4., 7., 11.;
- infekcje mózgu.
Wśród przyczyn zespołu Aspergera wymieniany jest także wiek ojca. Ryzyko, że dziecko urodzi się z tą przypadłością jest większe, jeśli ojciec po 40. roku życia.
Objawy zespołu Aspergera u dzieci
Objawy zespołu Aspergera nie są tak mocno nasilone jak w przypadku autyzmu wczesnodziecięcego. Schorzenie jest najczęściej rozpoznawane między 3. a 8. rokiem życia.
Charakterystyczne objawy, które mogą wskazywać na tę przypadłość to:
- upośledzenie interakcji społecznych;
- brak empatii;
- brak umiejętności współpracy w grupie lub brak chęci do takiej współpracy;
- problemy z porozumiewaniem się;
- problemy z tworzeniem emocjonalnych więzi;
- kłopoty z zawieraniem przyjaźni;
- zaburzenia mowy;
- zaburzenia integracji sensorycznej – dzieci z zespołem Aspergera mają bardzo wysoką lub wręcz przeciwnie bardzo niską wrażliwość na dźwięki, temperaturę, światło;
- bardzo wąskie, specjalistyczne zainteresowania ograniczające się wyłącznie do jednej dziedziny;
- kłopoty ze stosowanie właściwych zaimków osobowych.
Charakterystycznym objawem zespołu Aspergera jest także ograniczona komunikacja niewerbalna. Chorzy mają ubogą mimikę twarzy, nie nawiązują kontaktu wzrokowego, zachowują fizyczny dystans i wykonują skąpe gesty. Dzieci z zespołem Aspergera mówią perfekcyjnym językiem, ale jednocześnie mają problemy ze zrozumieniem ukrytych znaczeń i przenośni. Ich zachowania są wyuczone i rutynowe. Nawet najbardziej proste codzienne czynności wykonują według wyuczonego, określonego schematu. U niektórych chorych występuje także niezdarność i ograniczona sprawność ruchowa.
Objawy zespołu Aspergera u osób dorosłych
Są bardzo podobne do tych, które występują u dzieci. Najczęściej zespół Aspergera u dorosłych objawia się:
- problemami z podtrzymywanie starych i nawiązywaniem nowych znajomości;
- posiadaniem nietypowego hobby – najczęściej ma ono związek z naukami ścisłymi;
- brak umiejętności podtrzymywania rozmowy;
- zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi. Może to być na przykład bardzo częste mycie rąk czy też obsesyjne licznie przedmiotów;
- zaburzeniami pamięci proceduralnej – chorzy mają kłopoty z wykonywaniem prostych, zwykłych, codziennych czynności. Mogą mieć na przykład problem z samodzielnym ubraniem się;
- nieprawidłowym odbieraniem bodźców zmysłowych – objaw ten u osób z zespołem Aspergera w przeciwieństwie do osób z autyzmem występuje stosunkowo rzadko;
- agresja – objaw ten jest trudno oceniać. Nie jest objawem typowym dla zespołu Aspergera. Agresja może dotyczyć także dzieci.
Rytualizacja zachowań to ostatni z objawów zespołu Aspergera u dorosłych.
Jak rozpoznawany jest zespół Aspergera?
Zaburzenia, które występują w zespole Aspergera są znacznie łagodniejsze niż te charakterystyczne dla autyzmu dziecięcego. Jest to największa różnica między tymi dwoma zaburzeniami. Objawy mogą mieć bardzo różne nasilenie. Mogą być zarówno niewielkie i trudne do zauważenia, jak i bardzo nasilone. Odpowiedni rozwój mowy i dobre dopasowanie do społeczeństwa często sprawiają, że zespół Aspergera pozostaje niezauważony. Do tego wyjątkowe zdolności w danej dziedzinie sprawiają, że osoby z zaburzeniami osobowości postrzegane są przez otocznie jako indywidualiści i ekscentrycy.
Zespół Aspergera to schorzenie, którego nie można wyleczyć, towarzyszy on do końca życia. Najbardziej widoczny staje się w okresie dorastania. W miarę jednak, jak osobowość zaczyna się kształtować, objawy mogą ulec zmianie. Zdarza się też, że całkowicie zanikają.
Zespół Aspergera rozpoznawany jest o wiele częściej niż autyzm dziecięcy. Z uwagi jednak na to, że daje mniej nasilone symptomy, rzadko jest diagnozowany zanim dziecko rozpocznie naukę w szkole. Rodzice zaczynają szukać przyczyn i pomocy specjalisty dopiero wtedy, gdy dziecko ma kłopoty z nauką i trudności z nawiązywaniem relacji z rówieśnikami. Zespół Aspergera rozpoznawany jest najczęściej przez specjalistów. Może to być psychiatra, logopeda, pedagog specjalny czy psycholog.
Metody stosowane w leczeniu zespołu Aspergera
W leczeniu tego schorzenia stosowanych jest wiele metod. Wybranie tej najbardziej odpowiedniej zależy od indywidualnych cech danego pacjenta. Odpowiednia formę terapii zawsze należy skonsultować ze specjalistą. W leczeniu zespołu Aspergera stosuje się:
1. Psychoterapię behawioralno-poznawczą. Mówi ona, że na zachowania człowieka wpływa to, co on myśli oraz odczuwane przez niego emocje. Psychoterapia behawioralno-poznawcza ma za zadanie zmienić myślenie pacjenta nie tylko na swój własny temat, ale także o innych ludziach i świecie. Udział w psychoterapii behawioralno-poznawczej pomaga pacjentom uwolnić się od utartych schematów myślowych. Specjaliści jednocześnie uczą nowego sposobu myślenia, dzięki czemu osoba chora może zmienić swoje spojrzenie na otaczający ją świat.
2. Zajęcia z integracji sensorycznej. Przygotowano je z myślą o dzieciach. Ich zadaniem jest przeciwdziałanie nieprawidłowościom sensorycznym. Drugim zadaniem jest analiza docierających bodźców. Na zajęciach z IS wykorzystywane są piłki, huśtawki, trampoliny, hamaki, materiały różniące się kolorami i fakturami. Zajęcia z integracji sensorycznej mają na celu poprawienie koordynacji ruchowej dziecka.
3. Trening umiejętności społecznych – metoda przeznaczona dla dzieci i młodzieży. Uczestnicy zajęć uczą się określonych zachowań, na przykład zawierania nowych znajomości, dyskutowania, wyrażania krytyki.
4. Terapia metodą kognitywną. Celem tej terapii jest pomoc w odbudowie podstawowych funkcji, dzięki czemu osoba z zespołem Aspergera może dalej prawidłowo się rozwijać.
5. Terapia behawioralna. Jej zadaniem jest zmiana aktualnie przejawianych zachowań na takie, które społeczeństwo będzie akceptowało.
