Żarłoczność psychiczna, czyli bulimia (łac. bulimia nervosa), to choroba o podłożu psychicznym, należąca do grupy zaburzeń odżywiania. Charakteryzuje się powtarzającymi się okresami obżarstwa, nadmiernym skupieniem się na kontroli swojej masy ciała oraz stosowaniem skrajnych metod, które zniwelują skutki spożycia olbrzymiej ilości pokarmów.
Bulimia dotyka przede wszystkim kobiet, zwykle rozpoczyna się około 20. roku życia, ale może również wystąpić u osób dużo starszych.
Wygląd fizyczny nie zmienia się tak drastycznie jak w anoreksji, więc choroba długo pozostaje niezauważona przez otoczenie. Jednak pacjentka ma poczucie choroby i szuka pomocy lekarskiej, czym wyraźnie różni się od osoby chorej na anoreksję.
OBJAWY BULIMII
Aby rozpoznać chorobę, należy stwierdzić współwystępowanie kilku zjawisk:
Powtarzające się epizody żarłoczności – spożywanie w bardzo krótkim czasie olbrzymich porcji jedzenia, często bez jego selekcji; brak kontroli nad swoim zachowaniem w trakcie napadu żarłoczności
Stosowanie różnego rodzaju metod, by przeciwdziałać skutkom nadmiernego spożycia pokarmów: prowokowanie wymiotów, przyjmowanie leków przeczy -szczających, moczopędnych, hamujących łaknienie; intensywne ćwiczenia fizyczne, rygorystyczne diety
Chorobliwa obawa przed otyłością, kontrola swojej wagi, wyznaczenie wyraźnie zaniżonej docelowej masy ciała.
Zanim wystąpi napad bulimiczny (napad żarłoczności), osoba chora:
- jest rozdrażniona
- odczuwa wewnętrzny niepokój
- odczuwa napięcie psychiczne
- wciąż myśli o jedzeniu
- kupuje duże ilości jedzenia
- dokładnie planuje czas i miejsce objadania się.
W trakcie napadu odczuwa przyjemność, poczucie siły i mocy. Jednak po napadzie przychodzi poczucie wstydu, winy, wstrętu do siebie, silna obawa przed przytyciem oraz chęć, by jak najszybciej naprawić skutki swojego zachowania. Stąd intensywny wysiłek fizyczny, zażycie leków przeczyszczających, wymioty, głodówka. Pozwala to na przywrócenie poczucia kontroli nad odżywianiem, przynosi ulgę. Jednak w chwili pojawienia się sytuacji stresowej czy też niepowodzenia ponownie dochodzi do kolejnego napadu żarłoczności. W ten sposób koło się zamyka. Przeciwdziałanie skutkom niekontrolowanego obżarstwa jest niekorzystne, często nawet groźne dla organizmu.
Skutki wywoływania wymiotów
- zachwianie równowagi elektrolitowej
- odwodnienia
- osłabienia mięśni
- uszkodzenia szkliwa zębów
- próchnica
- choroby dziąseł
- zapalenia ślinianek
- nadżerki przełyku, żołądka, gardła
- uszkodzenia skóry rąk.
Niebezpieczne jest nadużywanie środków odwadniających i przeczyszczających, ponieważ skutkiem takiego postępowania są biegunki oraz znaczne spadki masy ciała z odwodnieniem włącznie.
Mogą pojawić się:
- zaburzenia rytmu serca
- zaburzenia hormonalne
- niedokrwistość
- uszkodzenie nerek.
Poza skutkami fizycznymi pojawiają się również następstwa psychiczne choroby:
- chwiejność emocjonalna
- napięcie
- poczucie izolacji
- poczucie podporządkowania jedzeniu.
Do choroby może dołączyć depresja oraz tendencje samobójcze.
Bulimia długo może pozostać niezauważona, lecz poniższe objawy mogą nasuwać podejrzenie tej choroby:
- występowanie na grzbietach dłoni ran lub blizn oraz zgrubień skóry palców – wynikają z prowokowania wymiotów
- suchość skóry, języka i warg – cechy odwodnienia
- opuchlizna twarzy i policzków – zapalenie ślinianek
- uszkodzenie szkliwa zębów – działanie kwasu solnego z żołądka
- zmęczenie, osłabienie
- zaparcia
- niedociśnienie
- bóle głowy
- nieregularne miesiączki lub ich brak
- niedożywienie
- masa ciała prawidłowa lub zmniejszona.
Wyróżnia się dwa typy bulimii:
Typ przeczyszczający – po napadzie bulimicznym następuje prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających lub odwadniających.
Typ nieprzeczyszczający – w przebiegu choroby dochodzi do intensywnych ćwiczeń fizycznych i głodówek
PRZYCZYNY BULIMII
Wiele czynników sprzyja wystąpieniu bulimii, w tym:
- niska samoocena
- perfekcjonizm
- pesymizm
- bezradność
- stawianie sobie wygórowanych wymagań.
Niemożność ich realizacji rodzi poczucie niedosytu i chęć rekompensaty w postaci przejadania się, co poprawia chorym samopoczucie i przynosi ukojenie. Stresujące wydarzenia w życiu (np. zmiana pracy, stres egzaminacyjny, konflikty w rodzinie) mogą wyzwalać chorobę.
Istotny czynnik sprawczy bulimii stanowią nieprawidłowe relacje i konflikty rodzinne, takie jak:
- obarczanie odpowiedzialnością dzieci
- uzależnienia i rozwody w rodzinie
- trudność w osiąganiu niezależności i autonomii.
Bulimię często łączy się z wykorzystywaniem seksualnym lub przemocą fizyczną w przeszłości. Poza tym chorzy obawiają się relacji seksualnych, które wiążą się z dorosłością.
Uważa się, że istnieją biologiczne podstawy choroby, takie jak:
- predyspozycje genetyczne
- występowanie u danej osoby depresji
- zaburzenie działania ośrodka sytości w mózgowiu.
Znaczenie ma również kult szczupłego ciała oraz sprzeczne wymagania dotyczące roli kobiety.
DIAGNOSTYKA BULIMII
Bulimię rozpoznaj e się na podstawie objawów, lecz przed rozpoczęciem terapii należy wykluczyć choroby przewodu pokarmowego przebiegające z wymiotami, uszkodzenie mózgu oraz uzależnienie od alkoholu. Należy także zróżnicować bulimię i anoreksję. Obie choroby mają wiele cech wspólnych i wiele różnic, co przedstawia tabela.
| CECHA | ANOREKSJA | BULIMIA |
|---|---|---|
| wiek zachorowania | dziewczęta w okresie pokwitania, młode kobiety | młode kobiety, zwykle około 20 roku życia |
| poczucie choroby | brak - chorzy uważają, że są zdrowi | jest obecne |
| masa ciała | spadek poniżej 15% masy należnej | w normie lub obniżona |
| główne przyczyny zaburzeń w organizmie | brak przyjmowania pokarmów i płynów | prowokowanie wymiotów, biegunek (przeczyszczanie) |
| groźne skutki dla organizmu | • zaburzenia rytmu serca • zaburzenia elektrolitowe • infekcje • samobójstwa | • zaburzenia rytmu serca • zaburzenia elektrolitowe • infekcje • samobójstwa • ciężkie odwodnienie |
| przyczyny | • rodzinne • dotyczące cech charakteru • społeczno-kulturowe | • rodzinne • dotyczące cech charakteru • społeczno-kulturowe • biologiczne |
| leczenie | zwykle długotrwałe, niekiedy nieskuteczne | częste nawroty |
LECZENIE BULIMII
Podobnie jak w przypadku anoreksji (patrz rokowanie odnośnie wyleczenia anoreksji), u około 70% chorych na bulimię udaje się zatrzymać chorobę, pod warunkiem zintegrowania leczenia farmakologicznego i psychoterapii. Dlatego wczesne rozpoznanie i podjęcie leczenia jest tak ważne. Tym bardziej że może towarzyszyć jej depresja i liczne powikłania cielesne.
PORADY LEKARZA
✓ NALEŻY:
- otoczyć chorego opieką, rozmawiać z nim, dać mu poczucie, że nie jest sam
- namawiać chorego do wizyty u lekarza i poddania się terapii.
✓ NIE NALEŻY:
- dopuścić do izolowania się chorego bagatelizować objawów bulimii.
