Depresja

Depresja jest często występującym zaburzeniem psychicznym. To poważna choroba wymagająca szybkiego rozpoznania i skutecznego leczenia. Nieleczona wyraźnie zaburza funkcjonowanie chorego w rodzinie, miejscu pracy, społeczeństwie. Jest powodem utraty zdolności do pracy. Najpoważniejszym skutkiem depresji jest samobójstwo. Jedynie część chorych szuka pomocy lekarskiej, a u wielu choroba pozostaje nierozpoznana.

OBJAWY DEPRESJI

Objawy depresji są charakterystyczne nie tylko dla tej choroby. Występują w innych zaburzeniach psychicznych, w niektórych chorobach somatycznych (tzn. chorobach dotyczących ciała – np. w niedoczynności tarczycy, chorobie niedokrwiennej serca) lub jako powikłanie po stosowaniu niektórych leków. Dopiero gdy występują wszystkie objawy równocześnie oraz stale, każdego dnia, niezależnie od okoliczności, przez co najmniej 2 tygodnie – wówczas można mówić o depresji. Choroba może wystąpić tylko raz w życiu lub wielokrotnie nawracać.

Najczęstsze objawy depresji:

Obniżenie nastroju – chory odczuwa; to jako stan smutku, przygnębienia; nie jest w stanie odczuwać radości, szczęścia, satysfakcji; niekiedy występuje zobojętnienie – nie przeżywa ani radości ani smutku.

Spowolnienie tempa myślenia i wypowiedzi – chory odczuwa pogorszenie pamięci i intelektu (stąd coraz gorsze funkcjonowanie w pracy wymagającej sprawnego intelektu i pamięci).

Utrata łaknienia, spadek masy ciała, zaparcia, suchość w jamie ustnej, bóle głowy w okolicy karku i potylicy.

Spowolnienie ruchów, a nawet całkowity bezruch (osłupienie) – chory wolniej chodzi, wykonuje różne czynności w domu i w pracy; u niektórych; osób pojawia się – przeciwnie do spowolnienia – pobudzenie ruchowe połączone z silnym lękiem.

Występuje krótszy, płytki sen nocny, wielokrotne budzenie się w nocy, wcześniejsze budzenie się nad ranem; może pojawić się, choć rzadziej, dłuższy sen nocny i senność w ciągu dnia.

Najgorsze samopoczucie we wczesnych godzinach rannych, poprawa po południu i polepszenie wieczorem.

Lęk – uczucie napięcia, niepokoju, | nieokreślonego i nieuniknionego zagrożenia, problemy z koncentracją, odprężeniem, odpoczynkiem; niekiedy lęk jest bardzo nasilony, co powoduje, że chory jest bardzo pobudzony ruchowo – stale chodzi, zmienia miejsce, nie jest w stanie siedzieć lub leżeć w łóżku (inne objawy lęku: szybkie bicie serca, podwyższone ciśnienie tętnicze krwi, płytki oddech, bóle i zawroty głowy, biegunka).

Negatywna ocena siebie, swoich dokonań, postępowania, teraźniejszości, przyszłości, perspektyw życiowych, poczucie grzeszności, uporczywie nawracające przykre myśli (np. bluźnierstwa, chęć zrobienia krzywdy sobie lub bliskim), nasilające się poczucie winy.

Problemy z funkcjonowaniem w rodzinie i miejscu pracy, utrata zainteresowań, brak chęci działania, poczucie ciągłego zmęczenia, utraty sił fizycznych oraz intelektualnych – to prowadzi do unikania lub zerwania kontaktów towarzyskich oraz niemożności wykonywania swojej pracy i obowiązków domowych.

Myśli i próby samobójcze – największy problem w depresji.

Najczęściej spotykane rodzaje depresji:

Depresja poronna (subdepresja)

Często jest trudna do rozpoznania. Wyżej wymienione objawy są w niej mało nasilone, część z nich nie występuje wcale, a dominuje jeden objaw lub dwa objawy.

Zwykle zamiast obniżonego nastroju (depresja jako objaw) występują inne objawy (np. ból głowy), które maskują chorobę, a przez to często pozostaje ona nierozpoznana i nieprawidłowo leczona. Stąd termin depresja maskowana dla niektórych przypadków subdepresji.

Najczęstszą maską depresji są problemy ze snem, głównie w postaci skróconego i płytkiego snu nocnego z wczesnym budzeniem się (podobnie jak w typowej depresji).

Inną maską depresji jest przewlekły lęk – stąd mylne rozpoznanie u chorego zaburzeń lękowych.

Objawy depresji poronnej

• szybkie bicie serca
• podwyższone ciśnienie tętnicze krwi
• płytki oddech
• bóle i zawroty głowy
• biegunka
• zaparcia
• utrata łaknienia
• spadek masy ciała
• bóle głowy.

Objawy te przypominają np. choroby układu krążenia lub układu pokarmowego.

Niekiedy dominują bóle głowy czy neuralgie. Większość chorych z subdepresją korzysta z pomocy lekarzy innych specjalności niż psychiatra:

• neurologa
• kardiologa
• gastrologa,

a stosowane leczenie jedynie łagodzi objawy albo jest zupełnie nieskuteczne.

Depresja maskowana – obniżony nastrój (stan smutku, przygnębienia) nie stanowi głównej skargi chorego. Dominują inne objawy.

Maski depresji

• bezsenność
• lęk przewlekły
• ból głowy
• neuralgie
• jadłowstręt
• zaburzenia czynności przewodu pokarmowego
• zespół dławicy piersiowej
• okresowe nadużywanie alkoholu
• okresowe nadużywanie leków.

Subdepresja może być przyczyną nadużywania alkoholu i leków przeciwbólowych, nasennych, uspokajających. Chory, nie zdając sobie sprawy ze swojej choroby, za pomocą leków i trunków próbuje złagodzić swoje dolegliwości, takie jak złe samopoczucie, ból, bezsenność.

Dolegliwości te są objawami subdepresji, więc jedynie leki przeciwdepresyjne mogą pomóc, natomiast przewlekłe stosowanie alkoholu i leków prowadza do uzależnieni

DEPRESJA TYPOWA

Wszystkie objawy (lub ich większość) są tak nasilone, że zauważa je sam chory, jego otoczenie i badający chorego lekarz; dotyczy to zwłaszcza obniżonego nastroju (stan smutku, przygnębienia).

DEPRESJA ATYPOWA

Niewielkie nasilenie objawów. Czasem występują tylko niektóre objawy depresji. Pojawia się wzmożony apetyt i zwiększona potrzeba snu.

Depresja sezonowa

Pojawia się głównie zimą, gdy mało jest światła słonecznego. Występuje częściej u młodych kobiet. Przyczyna depresji sezonowej nie została do końca poznana. Istotne znaczenie mają zaburzenia rytmów biologicznych związane z dużym niedoborem światła słonecznego. Zwykle ma charakter łagodny lub nasilenie umiarkowane.

Częste objawy w depresji sezonowej:

• wzmożony apetyt
• przyrost masy ciała
• nadmierna senność.

Depresja poporodowa

U wielu kobiet po porodzie występuje przygnębienie, smutek, zmęczenie, rozdrażnienie. Jest to skutek zmian hormonalnych w organizmie kobiety, które dokonują się bezpośrednio po porodzie. Kobieta ma problemy ze snem, obawia się, że nie podoła nowym obowiązkom lub że skrzywdzi swoje dziecko. U części kobiet depresja poporodowa, nie wiadomo dlaczego, rozwija się między czwartym a szóstym miesiącem po porodzie. Występuje smutek, płacz bez powodu, zmęczenie fizyczne, trudności w wykonywaniu obowiązków domowych i opiece nad dzieckiem, bóle głowy i brzucha.

PRZYCZYNY DEPRESJI

Depresja nie stanowi samodzielnej jednostki chorobowej, lecz grupę zaburzeń o różnych przyczynach.

Występuje w przebiegu:

• chorób afektywnych (choroby afektywnej dwubiegunowej zwanej niegdyś psychozą maniakalno-depresyjną; zaburzeń depresyjnych nawracających) – przyczyny chorób afektywnych nie zostały do końca poznane
• chorób somatycznych (w chorobach mózgu)
• stosowania leków (np. werapamilu, ni-fedypiny, bromokiyptyny, benzodiaze-pinu, hormonalnych środków antykoncepcyjnych)
• zatruć
• uzależnień
• urazów psychicznych i emocjonalnych.

Niektóre wydarzenia życiowe mogące prowokować pojawienie się depresji

• utrata bliskiej osoby
• pogorszenie się stanu zdrowia
• utrata poczucia bezpieczeństwa
• utrata własnej wartości
• utrata zdolności do pracy umysłowej
• utrata pracy, zmiana pracy
• zmiana miejsca zamieszkania, zmiana środowiska.

Depresja w chorobach somatycznych

• przewlekły ból
• choroby nowotworowe
• choroba niedokrwienna serca
• cukrzyca
• choroba nerek wymagająca przewlekłych dializ
• nadczynność i niedoczynność tarczycy
• zespół Cushinga
• choroby wątroby
• infekcje wirusowe.

Depresja w chorobach mózgu

• udar mózgu
• choroba Parkinsona
• choroba Alzheimera
• padaczka
• stwardnienie rozsiane
• guzy mózgu
• urazy głowy.

DIAGNOSTYKA W DEPRESJI

W języku potocznym depresja oznacza przemijające pogorszenie nastroju, smutek, przygnębienie często pojawiające się w odpowiedzi na przykre wydarzenia życiowe, niepowodzenia, porażki.

Jednak depresja w rozumieniu medycznym to pogorszenie nastroju trwające dłuższy czas (co najmniej 2 tygodnie), któremu towarzyszy wiele innych, wyżej wymienionych objawów. Może pojawić się w związku z negatywnymi okolicznościami – utratą pracy, śmiercią bliskiej osoby lub niezależnie od jakichkolwiek urazów psychicznych.

Trudność w rozpoznawaniu depresji wynika m.in. z tego, że u tego samego chorego występują inne choroby somatyczne (np. choroba wrzodowa, choroba wieńcowa, migrena).

Dolegliwości z innych narządów wysuwają się na plan pierwszy i obniżony nastrój pozostaje niezauważony. Poza tym w depresji maskowanej objawy depresji są słabiej zaznaczone i trudniejsze do wykrycia.

Pomocne w rozpoznaniu depresji mogą być:

• arkusze samooceny,: na przykład test na depresję w formie online, które chory sam wypełnia, określając swój stan we wskazanym czasie
• skale, na podstawie których nasilenie objawów depresji ocenia lekarz.

Przykre wydarzenia życiowe niosą emocje w postaci smutku, przygnębienia, niemożność odczuwania radości. Jednak to nie wystarcza do rozpoznania depresji. W depresji występują również inne objawy, trwają dłużej i stale, każdego dnia. Depresja może, lecz nie musi, być poprzedzona negatywnymi sytuacjami.

LECZENIE DEPRESJI

Depresję można i trzeba leczyć, chociaż czasami trudno jest zmobilizować osobę chorą do wizyty u psychiatry. Podobnie, gdy ktoś sam podejrzewa u siebie depresję, początkowo może bagatelizować ten stan. Na podstawie wieloletnich badań stwierdzono, że 80-90% pacjentów z depresją można skutecznie leczyć.

Zwykle leczenie powinno przebiegać dwutorowo, tj. pacjent poddawany jest farmako i psychoterapii, chociaż czasem jedna z tych metod wystarcza.

Rzadszą metodą jest fototerapia (leczenie światłem).

Problem stanowi leczenie depresji opornej na leki, ale nowe, eksperymentalne metody dają nadzieję na uporanie się z nią. Najkrótszy okres leczenia depresji za pomocą leków to około 9 miesięcy.

LECZENIE DEPRESJI JEST KONIECZNE

• depresja jest ogromnym problemem dla pacjenta i jego rodziny
• utrudnia naukę i pracę
• istnieje ryzyko popełnienia samobójstwa.

Ważne jest, aby nauczyć się radzenia sobie ze stresami dnia codziennego, gdyż kumulowanie napięć psychicznych:

• wywołuje objawy chorobowe w organizmie (np. spięte mięśnie karku, biegunki itp.)
• doprowadza do upośledzenia mechanizmów regeneracji (brak umiejętności odprężania)
• może stać się czynnikiem reaktywnym (zewnętrznym) i spustowym (zapoczątkowującym) prawdziwej depresji.

Trzeba pamiętać, że depresja jest schorzeniem uleczalnym; odpowiednie terapie specjalistyczne dają szansę na uporanie się z chorobą.

PORADY LEKARZA

✓ NALEŻY

• zajmować się ulubionymi czynnościami (czytaniem książek, pracą na działce itp.)
• stosować wizualizacje (twórcze wyobrażenie sobie, np. pokojowego rozwiązywania konfliktu z inną osobą)
• wzbogacić dietę w magnez oraz witaminy, głównie z grupy B i C
• prowadzić regularny tryb życia (częste, a mniejsze posiłki, higiena snu)
• uprawiać ćwiczenia fizyczne przez co najmniej 30 minut, 3 razy w tygodniu (zalecane: joga, tai-chi, aktywna relaksacja itp.)
• prowadzić dzienniczek (opisywać swoje uczucia i samopoczucie w trudnych sytuacjach, aby dać upust żalom i dokonać wglądu w swoją psychikę)
• rozmawiać z ludźmi, pytać o radę, zwierzać się życzliwie nastawionym przyjaciołom.

✓ NIE NALEŻY:

• zapominać, że depresja to choroba i musi być leczona
• nadużywać kawy i cukru
• rezygnować z dotychczasowego trybu życia, codziennych zajęć
• zwlekać z udaniem się do lekarza i poddaniem się terapii.

Osoby chore na depresję często skarżą się na brak chęci działania, poczucie ciągłego zmęczenia, utratę sił fizycznych. Pojawiają się problemy z funkcjonowaniem w domu i w pracy. Chory nie jest w stanie wykonywać swoich obowiązków ani radzić sobie z trudnościami dnia codziennego.