Niewydolność krążenia jest zespołem chorobowym, w którym serce nie jest w stanie tłoczyć odpowiedniej ilości krwi do tkanek (płuc, mózgu, nerek, wątroby itp.), a co za tym idzie, nie dostarcza organizmowi tlenu i innych substancji. Taka sytuacja prowadzi do powstania licznych objawów chorobowych.
Częstość występowania niewydolności krążenia wzrasta wraz z wiekiem. Poniżej 65. roku życia niewydolność występuje u 1% populacji, a powyżej 80. roku życia u około 10%. Pocieszający jest jednak fakt, że niewydolność można skutecznie leczyć.
OBJAWY NIEWYDOLNOŚCI KRĄŻENIA
Jest wiele objawów, których zaobserwowanie powinno wzbudzić czujność i zmobilizować do wizyty u lekarza.
Objawy niewydolności:
- uczucie nadmiernego zmęczenia przy czynnościach, które wcześniej nie sprawiały trudności
- duszność (zwłaszcza w pozycji leżącej) – powoduje, że pacjent śpi na wielu poduszkach, w pozycji półsiedzącej; duszność może budzić ze snu
- konieczność oddawania moczu w nocy częściej niż 1 raz (podobnie może być u mężczyzn z przerostem gruczołu krokowego)
- anuria – zatrzymanie oddawania moczu w ostrej niewydolności krążenia
- obrzęki, głównie w nisko położonych okolicach ciała (kostki, stopy), a u chorych leżących w okolicy lędźwiowo-krzyżowej (dolna część pleców)
- zwiększenie masy ciała (spowodowane gromadzeniem płynów w organizmie)
- ból brzucha i jego powiększenie, ponieważ gromadzi się w nim płyn
- przekrwienie narządów wewnętrznych (żołądek, jelita i wątroba)
- bóle pod prawym lukiem żebrowym z towarzyszącym brakiem apetytu oraz nudnościami
- mocno wypełnione żyły szyjne szybki przyrost masy ciała (często poprzedza wystąpienie obrzęków) zimne i blade kończyny
- zaparcia
- wzmożona potliwość
- przyspieszenie czynności serca wzrost wartości ciśnienia rozkurczowego.
Niewydolność serca prawokomorowa:
Z powodu zwiększonego ciśnienia krwi w prawej komorze krew jest nieefektywnie tłoczona do krążenia płucnego i dochodzi do jej zastoju w naczyniach obwodowych, np. wątroba – nerki, co może prowadzić do niewydolności tych naczyń.
Niewydolność serca lewokomorowa:
Z powodu niewydolności lewej komory dochodzi do zastoju krwi w krążeniu płucnym, jednocześnie niewystarczająca ilość krwi tłoczona jest do narządów obwodowych, przede wszystkim do mózgu i nerek, co może skutkować ich niewydolnością.
W wymienionych powyżej sytuacjach konieczna jest pilna interwencja lekarza – wezwanie karetki pogotowia i pobyt w szpitalu.
PRZYCZYNY NIEWYDOLNOŚCI KRĄŻENIA
Główne przyczyny niewydolności
- choroba niedokrwienna serca lub zawał – powodują, że serce jest osłabione i „nie ma siły” tłoczyć odpowiedniej ilości krwi do tętnic
- nadciśnienie tętnicze – powoduje, że serce może wtłoczyć do tętnic mniejszą ilość krwi
- wady serca, np. zwężenie zastawki między sercem a aortą (największa tętnica wychodząca z serca)
- choroby mięśnia sercowego (tzw. kardiomiopatie) – powodują, że krew nie może właściwie powracać do serca i utrudnione jest tłoczenie krwi na obwód.
Czasami jednak określenie przyczyny choroby jest bardzo trudne. Mówi się wówczas o samoistnej (idiopatycznej) niewydolności krążenia.
DIAGNOSTYKA NIEWYDOLNOŚCI KRĄŻENIA
Rozpoznanie może postawić tylko lekarz. Koncentruje się on na znalezieniu przyczyny niewydolności i ustaleniu, co nasila dolegliwości. Podczas badania pacjent powinien powiedzieć o wszystkich (wymienionych wcześniej) występujących dolegliwościach.
Badania dodatkowe:
- EKG
- echokardiografia
- próba wysiłkowa
- badanie RTG klatki piersiowej (zdjęcie rentgenowskie)
- badania laboratoryjne
- czasami konieczne jest cewnikowanie serca (wprowadzenie cewnika przez tętnicę lub żyłę do serca).
Klasyfikacja niewydolności serca według Nowojorskiego Towarzystwa Kardiologicznego
- I klasa chory bez ograniczeń wydolności fizycznej
- II klasa duszność i zmęczenie przy umiarkowanym wysiłku fizycznym (wchodzenie po schodach)
- III klasa znaczne ograniczenie aktywności fizycznej (wolne wchodzenie po schodach)
- IV klasa dolegliwości mogą występować w spoczynku.
LECZENIE NIEWYDOLNOŚCI KRĄŻENIA
Leczenie farmakologiczne wiąże się z zastosowaniem:
- leków moczopędnych (zmniejszają gromadzenie wody w organizmie, a tym samym także obrzęki i duszność)
- leków poprawiających pracę serca i wydolność organizmu (inhibitory konwertazy angiotensyny, B-blokery, leki antyarytmiczne).
W przypadku przyjmowania leków należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarza co do sposobu ich dawkowania. Leczenie inwazyjne zazwyczaj jest odkładane w czasie, jeśli można osiągnąć cele leczenia innymi sposobami.
Inwazyjne metody leczenia
- operacja (np. naprawa lub wymiana uszkodzonej zastawki serca)
- udrożnienie naczyń wieńcowych (angioplastyka ze wstawieniem stentu lub bypassu), jeśli taka jest przyczyna niewydolności
- wszczepienie do serca stymulatora w ekstremalnych sytuacjach przeszczepienie serca.
PORADY LEKARZA
✓ NALEŻY:
- leczyć choroby doprowadzające do niewydolności, czyli nadciśnienie tętnicze i chorobę wieńcową
- zadbać o zmniejszenie wagi w przypadku otyłości
- znormalizować masę ciała w przypadku osób niedożywionych i z niedowagi.
✓ NIE NALEŻY:
- spożywać alkoholu
- palić papierosów
- spożywać w nadmiarze soli kuchennej oraz płynów, jeżeli pojawią się obrzęki
- rezygnować z aktywności fizycznej, np. jazdy na rowerze czy spacerów
- przyjmować leków mogących nasilać chorobę (trzeba je skonsultować z lekarzem).
