Tętniak – balonowate uwypuklenie ściany tętnicy – może wystąpić w każdej z licznych tętnic ciała, najczęściej jednak w aorcie, największym naczyniu rozprowadzającym natlenioną krew z serca do wszystkich okolic ciała.

Tętniak aorty może być zlokalizowany:

  • w jej odcinku brzusznym – poniżej przepony, zwłaszcza poniżej odejścia tętnic nerkowych;
  • w części aorty przebiegającej w klatce piersiowej.

OBJAWY TĘTNIAKA AORTY BRZUSZNEJ

Duży tętniak brzusznego odcinka aorty wiąże się z:

  • bólem w nadbrzuszu, czasem promieniującym do pleców;
  • możliwością wyczucia przez powłoki brzuszne pulsującego guza;
  • ryzykiem pęknięcia na skutek rozwarstwienia ściany aorty, gdy krew przedostaje się między poszczególne warstwy albo wylewa do jamy brzusznej co powoduje silny ból i nagły spadek ciśnienia tętniczego.

OBJAWY TĘTNIAKA AORTY PIERSIOWEJ

U wielu pacjentów tętniak o takiej lokalizacji nie daje żadnych objawów, a wykrywa się go przypadkowo, przy okazji badań z innej przyczyny. Jednakże duże tętniaki mogą:

  • powodować ból w klatce piersiowej, a czasem także w plecach w okolicy między łopatkowej;
  • uciskać sąsiednie struktury anatomiczne, jak przełyk, co powoduje utrudnienie połykania;
  • grozić pęknięciem – objawiającym się silnym bólem;
  • zagrażać rozwarstwieniem, (niepełnym rozerwaniem) ściany aorty, wiążącym się z silnym bólem.

Badanie ultrasonograficzne (USG) brzucha pozwala ocenić przepływ krwi przez brzuszny odcinek aorty. Tą metodą można wykryć tętniaka.

PRZYCZYNY TĘTNIAKA

Główna przyczyna powstawania tętniaków to miażdżyca, wszechobecna choroba spowodowana przez odkładanie się ciał tłuszczowych w błonie wewnętrznej ścian naczyń krwionośnych.

Do czynników zwiększających ryzyko powstawania tętniaków zalicza się:

  • palenie tytoniu;
  • tłustą dietę;
  • otyłość (nadwagę);
  • niedostateczną aktywność fizyczną;
  • wysokie ciśnienie tętnicze.

Rzadziej tętniaki powstają:

  • po urazowym uszkodzeniu aorty osłabiającym jej ścianę;
  • w rezultacie wrodzonego osłabienia ściany aorty.

Dla przykładu, na zespół Marfana, rzadką dziedziczną chorobę tkanki łącznej (wypełniającej przestrzenie między narządami), składa się wiele objawów i powikłań, m.in. osłabienie i obrzęk ścian aorty.

LECZENIE TĘTNIAKA

Lekarz może zalecić operacyjne leczenie tętniaka. Zależy to od wieku pacjenta i jego ogólnego stanu zdrowia, jak też umiejscowienia i wielkości samego tętniaka.

Tętniaki duże, powodujące dolegliwości, stwarzają większe zagrożenie pęknięciem i wówczas leczenie operacyjne jest szczególnie wskazane. Operacja może polegać na zastąpieniu osłabionego odcinka przeszczepem ze sztucznego tworzywa.

Gdy już dojdzie do rozwarstwienia lub pęknięcia tętniaka aorty, nieunikniona jest natychmiastowa operacja.

Leczenie farmakologiczne polega na podawaniu leków obniżających ciśnienie tętnicze i łagodzących ból. Gdy planuje się zabieg operacyjny u pacjenta z nadciśnieniem tętniczym należy je przedtem obniżyć lekami.

ROZPOZNANIE TĘTNIAKA

Tętniaka można wykryć podczas rutynowego badania klinicznego. Do potwierdzenia rozpoznania i oceny wielkości tętniaka służą badania specjalistyczne, a wśród nich:

INNE RODZAJE TĘTNIAKÓW

Poza aortą tętniaki często powstają w:

  • tętnicach biodrowych;
  • tętnicach udowych;
  • tętnicach podkolanowych – gdzie zdarzają się również skrzepliny;
  • tętnicach mózgowych – często są to zmiany wrodzone, powodujące ciężkie objawy (udar), gdy niespodziewanie pękną.

Tętniaki mogą występować w różnych tętnicach. Od lokalizacji tętniaka zależy miejsce pojawienia się bólu.

ROKOWANIE CHOROBY

Rokowanie zależy od ogólnego stanu zdrowia pacjenta i od zagrożenia stwarzanego przez tętniak.

Ogólnie biorąc, w przypadku planowych operacji tętniaka brzusznego odcinka aorty, wykonywanych zanim dojdzie do jego pęknięcia lub rozwarstwienia, rokowanie jest pomyślne. Operacje pewnych części piersiowego odcinka aorty są trudniejsze z uwagi na liczne odchodzące od niej w tym regionie duże tętnice.

Ryzyko zgonu

Pęknięcie lub rozwarstwienie tętniaka stanowi duże zagrożenie dla życia, w zależności od lokalizacji. Z wielkim ryzykiem wiąże się zwłaszcza pęknięcie w piersiowym odcinku aorty, choć spieszne wykonanie operacji może wielu pacjentom uratować życie.

Szansa przeżycia po pęknięciu lub rozwarstwieniu tętniaka wynosi od 15 do 50%. Ten duży rozrzut jest determinowany lokalizacją tętniaka.

ZAPOBIEGANIE TĘTNIAKOM

W pewnej mierze tętniakom zapobiegają korzystne zmiany stylu życia. Palacze powinni porzucić nałóg, gdyż – jak wiadomo – związki chemiczne zawarte w dymie tytoniowym uszkadzają śródbłonek naczyń krwionośnych. Dieta z małą ilością tłuszczów zmniejsza ryzyko odkładania się ciał tłuszczowych w ścianie naczyń, a więc i tętniaka. Szczególnie należy ograniczać spożywanie kwasów tłuszczowych nasyconych, znajdujących się w mięsie i w produktach mleczarskich, gdyż to właśnie one podwyższają poziom cholesterolu we krwi.

Zdrowa dieta składa się z dużej ilości owoców i warzyw, a także produktów o znacznej zawartości błonnika, jak makarony, ryż i chleb.

Ograniczenie soli w pożywieniu sprzyja również obniżeniu ciśnienia tętniczego. Regularnie uprawiane ćwiczenia fizyczne zwiększają siłę serca i poprawiają funkcjonowanie całego układu krążenia. Aktywność fizyczna sprzyja utrzymaniu sprawności układu krążenia. Spowalnia procesy miażdżycowe, a to zmniejsza zagrożenie powstawania tętniaków.