Zapalenie pochewki ścięgna

Zapalenie pochewki ścięgna jest to stan zapalny osłonki ścięgna. Ścięgna są to wytrzymałe nierozciągliwe wiązki tkankowe, za których pośrednictwem część mięśni zapewniających ruchy ciała przytwierdzona jest do kości.

Wiele ścięgien, zwłaszcza przebiegających nad stawami barkowymi, nadgarstkowymi i skokowymi, otoczonych jest podwójną osłonką w postaci torebki zwanej pochewką ścięgna; zmniejsza to ryzyko uszkodzenia ścięgna wskutek tarcia lub ucisku na tę okolicę.

Wnętrze pochewek ścięgien jest wyścielone wyspecjalizowaną tkanką — błoną maziową, która wydziela substancję ułatwiającą poślizg, zwaną płynem maziowym albo mazią stawową. W warunkach prawidłowych zapewnia ona gładkie prześlizgiwanie się wobec siebie wewnętrznej i zewnętrznej warstwy pochewki, dzięki czemu ścięgno przesuwa się bez oporu. W stanie zapalnym pochewki ocieranie się obu jej warstw powoduje ból i ogranicza ruchy ścięgna.

OBJAWY ZAPALENIA POCHEWKI ŚCIĘGNA

Do charakterystycznych cech zapalenia pochewki ścięgna zalicza się:

• ból przy pewnych ruchach, jak np. zginanie lub prostowanie nadgarstka czy kostki, albo ruchy w stawie u podstawy kciuka;
• obrzęk wzdłuż zmienionego ścięgna, a w przedłużającym się zapaleniu powstanie włóknistego guzka, który czasem jest widoczny lub wyczuwalny;
• uczucie gorąca wzdłuż przebiegu ścięgna;
• trzaski przy ruchach zapalnie zmienionego ścięgna (trzeszczenia stawowe), które można wyczuć lub usłyszeć stetoskopem lub nawet gołym uchem zbliżonym do miejsca uszkodzenia (odgłos ten przyrównuje się do skrzypienia nowego skórzanego obuwia).

PRZYCZYNY ZAPALENIA POCHEWKI ŚCIĘGNA

Wśród przyczyn zapalenia pochewki ścięgna należy wymienić:

• ostry uraz;
• zakażenie szerzące się z innej okolicy ciała, np. z opuszki palca, lub przenoszone z prądem krwi;
• proces zapalny obejmujący błonę maziową, np. w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów;
• przewlekłe, powtarzające się urazy lub uporczywe przeciążanie określonej grupy mięśni.

Przykładem może być uprawianie dyscypliny sportowej, w której używa się rakiety, albo malowanie; czynności te szczególnie często powodują nadwerężenie ścięgien poruszających kciuk. W pewnych przypadkach zapalenie pochewki ścięgna uznaje się za chorobę zawodową.

Przyczyną ciężkiego zapalenia pochewek ścięgien zawiadujących prostowaniem nadgarstka bywa zbiórka trzciny cukrowej. U pracowników pralni stale wyżymających mokrą bieliznę może wystąpić nad nadgarstkiem przewlekłe włókniste zgrubienie ścięgien biegnących od przedramienia do kciuka (choroba Quervaina). Osoby pracujące przy klawiaturze, jak i inne, których praca wymaga wykonywania wciąż takich samych ruchów, mogą się uskarżać na bóle przedramion. Na ogół nie stwierdza się wówczas cech zapalenia osłonek ścięgien, a dolegliwości udaje się zmniejszyć, dokonując drobnych zmian w sposobie wykonywania pracy.

WYSTĘPOWANIE CHOROBY

Zapalenie pochewki ścięgna to dość częsta dolegliwość, która może się pojawić w każdym wieku. Schorzenie to dość poważnie obciąża szpitale i lekarzy pierwszego kontaktu, jest też jedną z głównych przyczyn spadku wydajności pracy.

Reumatoidalne zapalenie stawów

U podłoża zapalenia pochewki i ścięgna często leży reumatoidalne zapalenie stawów, które dotyczy:

• około 2% ludzi na świecie;
• trzykrotnie częściej kobiet niż mężczyzn.

Reumatoidalne zapalenie stawów to zapalne schorzenie stawów, które typowo atakuje stawy palców, nadgarstkowe i skokowe. Choroba zwykle rozwija się między 30 a 40 rokiem życia, może jednak wystąpić w każdym wieku, od 10 do 70 lat. Ma tendencję do występowania rodzinnego, co sugeruje jej dziedziczny charakter.

ROZPOZNANIE CHOROBY

Rozpoznanie opiera się zwykle na obrazie klinicznym. Lekarz może wykryć:

• ograniczenie i bolesność przy pewnych ruchach;
• widoczne obrzmienie na przebiegu pochewki ścięgna;
• zaczerwienienie i rozgrzanie skóry pokrywającej ścięgno.

Dla potwierdzenia rozpoznania lekarz może wypytywać o sposób żyda chorego, zajęcia zawodowe, np. jak często korzysta z klawiatury komputerowej albo czy nie wykonywał ostatnio aktywności ruchowej, do której nie jest nawykły. Zadaniem lekarza jest też poszukiwanie cech choroby reumatycznej. Badanie krwi może ujawnić inne schorzenia, w tym reumatoidalne zapalenie stawów.

W przypadku dłużej trwającego stanu zapalnego pochewki ścięgna badanie rentgenowskie (rtg) może ujawnić złogi wapnia w samym ścięgnie, jak i w jego pochewce.

LECZENIE ZAPALENIA POCHEWKI ŚCIĘGNA

Dolegliwości związane z nasilonym stanem zapalnym pochewki ścięgna można złagodzić, stosując zimne okłady, natomiast przewlekłe zapalenie lepiej reaguje na ciepło.

W większości przypadków zapalenie ustępuje po odpoczynku. W cięższych stanach zapalnych może zachodzić konieczność krótkotrwałego unieruchomienia na deseczce lub w opatrunku gipsowym, ale gdy tylko ostry stan ustąpi, należy kilka razy dziennie ćwiczyć chorą okolicę, by nie wytworzyła się bliznowata tkanka, co grozi utrwaleniem się dokuczliwej sztywności. Zapalenie pochewki ścięgna można leczyć, wstrzykując bezpośrednio do niej kortykosteroidy. Redukuje to stan zapalny wokół ścięgna.

Ulgę przynoszą leki przeciwbólowe oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne. Jeśli nie występują cechy zakażenia, można do pochewki wstrzyknąć steroidy, co często przyspiesza cofanie się bólu. W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów rozpoczyna się typowe leczenie ogólne tej choroby lekami przeciwreumatycznymi, równocześnie starając się złagodzić objawy miejscowe. Gdy stwierdza się objawy zakażenia, konieczne jest zastosowanie antybiotyków.

Gdy nie przynosi poprawy leczenie zachowawcze, konieczny może się okazać drobny zabieg operacyjny, polegający na nacięciu włóknistej tkanki utrudniającej ruchy ścięgna w pochewce.

ZAPOBIEGANIE ZAPALENIU POCHEWKI ŚCIĘGNA

Zapaleniu pochewki ścięgna można zapobiegać, np. korzystając ze specjalnie zmodyfikowanego sprzętu sportowego. Trzeba też unikać nagłego podejmowania aktywności fizycznej, do której się nie nawykło; trening podejmuje się stopniowo. W ostatnich latach znacznie zmodyfikowano konstrukcję wielu sprzętów sportowych. Na przykład używa się lżejszych rakiet tenisowych, co zmniejsza obciążenie nadgarstka.

ROKOWANIE

Większość pacjentów cierpiących na zapalenie pochewki ścięgna powraca do zdrowia po zapewnieniu odpoczynku zmienionej okolicy i zastosowaniu odpowiednich leków. Przebycie zapalenia pochewki ścięgna usposabia do nawrotów, zwłaszcza jeśli nie usunięto pierwotnej przyczyny, np. w postaci niekorzystnych warunków pracy.