Oregano – lekarstwo górskich kóz i rzymskich legionistów

Oregano jest chyba jedną z najbardziej znanych i najczęściej używanych przypraw w wielu kuchniach świata. Po prostu nie można podać pizzy czy pomidorowego sosu bez tego pachnącego dodatku. Jednakże niewiele osób wie, jak stara jest historia tej niepozornej roślinki i jak wielka lecznicza moc w niej drzemie! Zapraszam więc w podróż w mroki dziejów, kiedy to ludzkość dostrzegła niebywałą siłę oregano!

Historia oregano

Oregano jest jedną z najstarszych roślin, jakie ludzie zaczęli wykorzystywać do wytwarzania leków i oczywiście w kuchni. Warto jednak wiedzieć, że na długo przed tym nim trafiło ono na stoły, było stosowane głównie jako remedium na wszelkie dolegliwości. Nazwa ,,oregano” pochodzi od greckich słów: oros – góra i ganos – radość. W antycznej Grecji roślina była bowiem symbolem radości i szczęścia, jednak jej leczniczą moc znano już w starożytnym Babilonie, około 3000 lat przed Chrystusem. Babilończycy używali niektórych odmian tej rośliny, aby leczyć choroby układu oddechowego, na przykład zapalenie płuc albo przy schorzeniach serca. Zbawienne właściwości tego ziela wykorzystywali także starożytni Egipcjanie. W kraju faraonów oregano służyło nie tylko jako lekarstwo na wiele schorzeń; pełniło również rolę kosmetyku pielęgnacyjnego oraz konserwowano nim żywność! Stosowano je również w starożytnej medycynie chińskiej przy biegunkach i wysokiej gorączce.

Ogromną popularnością cieszyło się oregano w antycznej Helladzie. Jeden z najsłynniejszych lekarzy wszech czasów – żyjący w V w p.n.e. Hipokrates – uważał wyciąg z tej roślinki za lekarstowo na niemalże wszelkie ludzkie dolegliwości. Stosował je i zalecał między innymi w chorobach układu pokarmowego, moczowego, przy przeziębieniu, na bóle zębów, uszu i kości, a także na…wściekliznę! Poza tym Grecy przykładali liście oregano, by złagodzić bóle mięśni.

Interesujący jest fakt, że jeden z najsłynniejszych greckich filozofów, Arystoteles, dokonał pewnego niezwykle ważnego odkrycia, obserwując pasące się dziko kozice. Na te zwierzęta polowano i myśliwi często ranili je strzałami. Jednak górzyste tereny pozwalały rannym kozom uciekać i chronić się przed pewną zgubą. Ranione zwierzaki, uciekłszy przed myśliwymi, ratowały się w górach…właśnie jednym z podgatunków oregano! Żuły roślinkę i nakładały taką papkę na obrażenia, co odkażało rany i przyspieszało gojenie.

To odkrycie wykorzystał Dioskurides – grecki lekarz, który żył i pracował w Rzymie, w czasach Nerona i Wespazjana. Był on lekarzem rzymskich legionistów, a uczestnicząc w wyprawach wojennych wielokrotnie ratował żołnierzy odkażając im rany właśnie wyciągiem z oregano. Spopularyzowana przez Dioskuridesa roślinka na stałe zagościła w rzymskich domach, gdzie stosowano ją przy wielu schorzeniach. Podobno Rzymianie sporządzali także okłady z wyciągu z oregano na ukąszenia skorpionów i pająków, co niejednokrotnie ratowało ludzkie życie. Mężczyźni używali mieszanki z oregano i oliwy z oliwek jako środek wspomagający porost włosów. Owa mieszanina była również skutecznym lekarstwem na reumatyzm i zwichnięcia.

Oregano cieszyło się popularnością również w wiekach średnich. Żyjąca w XII wieku święta Hildegarda z Bingen wyciągiem z oregano leczyła trąd. Poza tym używano oregano do… obrony przed czarami! Z kolei szesnastowieczny mędrzec i uzdrowiciel – Paracelsus – zalecał oregano między innymi przy problemach żołądkowych, żółtaczce, łuszczycy i grzybicach. Natomiast inny uzdrowiciel – angielski zielarz John Gerard (1545–1612) – uznał oregano za najlepsze panaceum nie tylko na kłopoty trawienne, ale i na przeziębienia.

Generalnie od czasów starożytnych roślina ta uchodziła za jedno z ważniejszych lekarstw, które stosowano w przeróżnych schorzeniach – od delikatnych ran po poważne choroby organów wewnętrznych. I tak było przez stulecia aż do czasów, kiedy naturalne lekarstwa zaczęły być wypierane przez czysto chemiczne farmaceutyki; dotyczy to szczególnie antybiotyków. Z powszechnego użycia poznikały olejki, wcierki i nalewki z oregano. Jednak obecnie możemy uznać, że wykorzystywanie ziół w medycynie wróciło do łask. Współczesne badania potwierdziły niezwykłą, leczniczą moc oregano; co ciekawe potwierdziły również obserwacje najsłynniejszych starożytnych lekarzy, w tym Hipokratesa!

Obecnie oregano jest jedną z roślin, które uprawiane są na dużą skalę. Największe uprawy znajdują się na terenach: Hiszpanii, Meksyku, we Włoszech, Grecji, Francji i USA. Warto jednak podkreślić, że za najbardziej wartościowe uchodzi oregano uprawiane w krajach śródziemnomorskich, a szczególnie trzy podgatunki bardzo podobne do tego, które w starożytności ratowało zdrowie oraz życie pacjentów Hipokratesa i Dioskuridesa!

Oregano – wygląd i odmiany

Oregano to tak naprawdę lebiodka pospolita, czyli origanum vulgare. Jest to gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny jasnotowatych. Można ją spotkać na wielu kontynentach – rośnie w Afryce Północnej, Europie i Azji (nawet na Syberii!) oraz w Azji Mniejszej.

 

W naszym kraju oregano występuje na całym terytorium. Najczęściej porasta tereny nadrzeczne, widne lasy liściaste oraz zbocza gór. Oregano najlepiej rośnie w ciepłym i suchym klimacie, ale jest roślinką niewybredną i bez problemu wzrasta również w innych środowiskach. Najlepiej zasiać je wczesną wiosną, a nasionka umieścić w suchej ziemi, w dobrze nasłonecznionym miejscu. Jeśli chodzi o zbiór – podobno najlepiej zbierać oregano w okresie kwitnienia i suszyć w pęczkach. Dojrzała roślinka osiąga wysokość około 80 centymetrów. Ma prostą i sztywną łodygę, którą porastają owalne listki o poszarpanych brzegach. Tak łodyga, jak i liście wydzielają intensywny i bardzo przyjemny aromat. Roślina kwitnie od lipca do września, wypuszczając dość duży, jasnoróżowy kwiat. Ciekawy jest fakt, iż istnieje ponad 40 skatalogowanych pododmian oregano, ale nie wszystkie mają cudowne, lecznicze działanie.

Skład chemiczny oregano

Współczesne badania naukowe dowiodły, że w całej części nadziemnej oregano, czyli w kwiatach, liściach i łodyżce – znajdują się garbniki, gorycze, flawonidy, które działają przeciwzapalnie i bakteriobójczo oraz sole mineralne, między innymi: wapń, żelazo, magnez, a ponadto cynk, miedź i potas. Oprócz tego w skład oregano wchodzą również: witamina C, beta karoten (prowitamina A), witaminy z grupy B i witamina K. Szczególną siłę mają olejki zawarte w roślinie – jest to głównie mieszanina karwakrolu, tymolu, limonenu, linalolu, terpinenu, cymenu, terpineolu oraz pinenu. Jest to więc cudowna kopalnia wszelakich dobroci, z których możemy czerpać pełnymi garściami.

Właściwości zdrowotne oregano

Współcześni naukowcy przeprowadzili i prowadzą szczegółowe badania wyselekcjonowanych odmian oregano. Zajmują się tym instytuty naukowe z całego świata. Między innymi Uniwersytety Georgetown, Tennessee i Cornell w USA, Universytet Boloński we Włoszech, a także Uniwersytet w Thessalonikach w Grecji. Wyniki badań są zaskakujące; otóż okazało się, że substancje znajdujące się w oregano posiadają tak szerokie spektrum leczniczych właściwości i ogromną różnorodność oddziaływania, jaką wykazano dotąd w przypadku niewielu inych substancji aktywnych. Warto również wiedzieć, że – w przeciwieństwie do antybiotyków – substancje zawarte w oregano nie niszczą dobrych bakterii, które żyją w naszych organizmach. Przeciwnie – poprzez likwidację szkodliwych bakterii i grzybów, wytwarzają dla nich wolną przestrzeń. Amerykańscy naukowcy dowiedli, że wyciąg z oregano zabija wiele groźnych zarazków! Są to między innymi: E. coli, Salmonella, gronkowiec złocisty oraz wiele, wiele innych. Zwalcza także wirusy, w tym wirus opryszczki, a także grzyby (np. Candida). Okazało się również, że niszczycielską moc wyciągu z oregano można wykorzystać również przeciwko pasożytom.

Jakie schorzenia możemy zwalczać, wykorzystując oregano?

1. Lebiodka jest stosowana w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych, nieżytach oskrzeli oraz w uciążliwym katarze. W tym wypadku wykorzystuje się przede wszystkim jego działanie wykrztuśne.
2. Dzięki działaniu rozkurczowemu wyciągu z oregano, stosuje się go w chorobach przewodu pokarmowego, problemach z trawieniem.
3. Koi bóle żołądka, zwalcza zgagę.
4. Oregano pobudza także apetyt.
5. Zwiększa wydzielanie śliny, soku żołądkowego i żółci, a tym samym usprawnia procesy trawienne i przyswajania pokarmów.
6. Jest także świetnym środkiem wiatropędnym i przeciwbiegunkowym.
7. Oregano można stosować również w przypadku zapalenia żołądka, niestrawności a także przy nadmiernej fermentacji jelitowej oraz wzdęciach.
8. Z kolei w medycynie naturalnej olejek z lebiodki stosuje się w leczeniu jelitowej infekcji pasożytniczej.
9. Oregano może zapobiegać schorzeniom cywilizacyjnym, takim jak cukrzyca, choroby serca a nawet nowotwory.
10. Wyciąg z oregano jest również wykorzystywany jako środek moczopędny w chorobach układu moczowego.
11. Można go z powodzeniem używać zewnętrznie w infekcjach bakteryjnych gardła, do płukania, a także do kąpieli.
12. Herbatka z lebiodki uważana jest za środek kojący nerwy i rozluźniający.
13. Trzeba również nadmienić o pozytywnym działaniu olejku z oregano zewnętrznie na skórę. W przypadku drobnych ran, ugryzień lub grzybicy należy go kilka razy dziennie wcierać w zmienione chorobowo miejsca.
14. Jest świetnym panaceum na poparzenia. Zastosowany zewnętrznie, powoduje na początku dyskomfort, ale po jego użyciu następuje duża poprawa – zmniejsza się obrzęk, a ból nie jest tak odczuwalny. Poza tym olejek zapobiega tworzeniu się pęcherzyków i utrzymuje sterylność oparzenia, co jest niezmiernie ważnym aspektem, gdyż infekcje pooparzeniowe są jednym z głównych powikłań podczas leczenia tego typu obrażeń.
15. Wspaniale sprawdza się także w przypadku grzybicy skóry głowy lub łupieżu.
16. Olejek można również wcierać w dziąsła, aby odkazić jamę ustną, a także używać zamiast pasty do zębów.

Jak jeść oregano?

Jeżeli oregano jest świeże, wówczas ma jasnozielony kolor, natomiast gdy liście lub łodygi są pożółkłe albo poczerniałe, nie należy kupować takiej przyprawy, ponieważ nie nadaje się już do użycia. Oregano powinno mieć słodkawy, aromatyczny zapach a świeże można przechowywać w lodówce do 3 dni. Kucharze najbardziej cenią sobie liście i wykorzystują je na różne sposoby. Liście oregano można stosować świeże, tuż po zerwaniu oraz drobno pokrojone i ususzone.

Oregano jest jedną z ulubionych przypraw kuchni włoskiej. Nadaje ona niepowtarzalny smak między innymi: pizzy, spaghetti czy lazanii. Ziele jest również uwielbiane przez mistrzów kuchni greckiej. Dodaje się je tam na przykład do tradycyjnej sałatki, mousaki czy faszerowanych papryczek (gemista).

Przyprawę tę bardzo często spotyka się również w daniach pochodzących z Hiszpanii, Portugalii, Turcji, Egiptu, Syrii i niektórych krajów Ameryki Południowej. Dobrze komponuje się z niemal każdym rodzajem potraw – wszelakich zup, dań wegetariańskich, drobiowych, wołowych i cielęcych. Suszone ziele świetnie smakuje także w sosach gulaszowych. Często zdarza się, że oregano przyprawia się likiery i różnego rodzaju nalewki alkoholowe.

Ciekawostki o oregano

1. W pewnym zielniku z XII w. odnaleźć można ryciny i opis oregano.
2. Przyprawą tą farbowano dawniej tkaniny na czarno. Z kolei kwiaty oregano były świetnym pomarańczowym barwnikiem do wełny.
3. Dawniej używano oregano jako zamiennika herbaty i tytoniu.
4. Naukowcy z uniwersytetu w Arizonie twierdzą, że pokrycie mięsa związkiem chemicznym występującym w tej przyprawie zatrzymuje proces, który podczas grillowania lub smażenia prowadzi do powstawania rakotwórczych substancji.
5. W Rosji i na Ukrainie olejek z lebiodki, zwany „chmielewoje masło” stosuje się jako środek na ból zębów. Wchodzi on też w skład maści przeciwbólowych.
6. Oregano jest nazywane czasem „dzikim majerankiem”.
7. W ludowej medycynie ziele lebiodki uważane jest za środek uspokajający.
8. Starożytni Egipcjanie uważali oregano za roślinę poświęconą Ozyrysowi, dlatego wplatali ją często do wieńców wkładanych podczas obrządków rytualnych.

Czy oregano może nas jeszcze zaskoczyć? Z pewnością tak! Tym bardziej, że naukowcy ciągle odkrywają nowe właściwości i zastosowania tej niepozornej roślinki. Mimo iż wszyscy znamy je doskonale, bo często gości w naszych kuchniach, to z pewnością powinniśmy również zacząć patrzeć na oregano jak na lekarstwo-cud.

Podziel się artykułem z przyjaciółmi – polub nasz fanpage na Facebooku i nie zapomnij udostępnić artykułu znajomym!