Jest to zapalenie przebiegających w okolicy skroniowej średniej wielkości tętnic, zaopatrujących owłosioną część głowy. Uogólnienie choroby nosi nazwę olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic. Zapalenie tętnic skroniowych powoduje ból głowy i bolesność dotykową po jednej stronie głowy tuż nad małżowiną uszną, gdzie przebiega tętnica skroniowa.
ZAPALENIE TĘTNIC SKRONIOWYCH – OBJAWY
Do objawów zapalenia tętnic skroniowych należą:
- bóle głowy;
- okresowe zaburzenia wzrokowe, np. widzenie podwójne;
- nagła utrata wzroku w jednym oku;
- tzw. chromanie żuchwy (okresowy kurcz), w połowie przypadków;
- nadwrażliwość uciskowa owłosionej skóry głowy.
Co czwarty pacjent cierpi równocześnie na zapalenie wielomięśniowe (polimialgię reumatyczną), objawiającą się symetrycznym bólem i zesztywnieniem w stawach barkowych i udowych.
Niekiedy w przypadku olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic występują dolegliwości ogólne, jak uczucie zmęczenia, depresja, długotrwała gorączka, chudnięcie i pogorszenie apetytu.
ZAPALENIE TĘTNIC SKRONIOWYCH – ROZPOZNANIE
Wczesne rozpoznanie zapalenia tętnic skroniowych ma duże znaczenie, gdyż zmniejsza groźbę ślepoty. Na ogół chorobę udaje się rozpoznać na podstawie wywiadu, badania pacjenta i wykonania prostych prób krwi.
Podczas badania lekarz poszukuje nadwrażliwości uciskowej na przebiegu tętnic skroniowych oraz zaburzeń tętnienia tych naczyń.
BADANIA UZUPEŁNIAJĄCE
- Badanie oczu;
- Dalsze badania krwi — w obecności choroby wykazują one niewielką anemię i zwiększenie liczby płytek. Jednym z najważniejszych objawów zapalenia tętnic skroniowych jest wysoki OB (odczyn Biernackiego, opadanie krwinek czerwonych), powyżej 50 mm/godz. Jednakże u około 10% pacjentów OB jest prawidłowy, co utrudnia postawienie właściwego rozpoznania.
BIOPSJA TĘTNICY
Dla potwierdzenia rozpoznania celowe jest wykonanie biopsji tętnicy, polegające na pobraniu jej małego fragmentu, co ułatwia fakt, że leży ona tuż pod skórą. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym.
Badanie mikroskopowe pozwala wykryć proces zapalny oraz nagromadzenie wielojądrzastych komórek olbrzymich. W około 20% przypadków zapalenia wielomięśniowego biopsja tętnicy skroniowej przynosi podobny rezultat jak w zapaleniu tętnicy skroniowej.
Czasami uzyskuje się fałszywie ujemny wynik biopsji, gdy przypadkowo pobierze się niezmieniony fragment tętnicy łub gdy wcześniej podejmie się leczenie steroidami.
ZAPALENIE TĘTNIC SKRONIOWYCH – PRZYCZYNY
Nie jest znana przyczyna zapalenia tętnic skroniowych, przypuszcza się jednak, że jest nią wadliwy odczyn odpornościowy w ścianie naczynia. Jak się sądzi, jest to ten sam mechanizm, który wywołuje zapalenie wielomięśniowe (polimialgię reumatyczną).
Zapalenie tętnicy skroniowej rzadko występuje przed 50 rokiem życia. Następstwem stanu zapalnego tętnicy skroniowej są bóle głowy. Choroba jest najczęściej zlokalizowana w dwóch głównych odgałęzieniach tętnicy skroniowej powierzchownej, zaopatrujących owłosioną część głowy.
Do utraty wzroku w następstwie zapalenia tętnic skroniowych może dojść wskutek zakrzepicy naczyń krwionośnych zaopatrujących siatkówkę na dnie oka. Okresowe zaburzenia wzrokowe lub ból żuchwy są spowodowane przez częściowe zatkanie naczyń krwionośnych. Nie ma dowodów, że choroba ma tło zakaźne.
Zapalenie tętnic skroniowych nie jest chorobą dziedziczną, ale różnice częstości jej występowania zależnie od rasy sugerują, że w jej etiologii (pochodzeniu) mogą grać rolę pewne predyspozycje genetyczne.
ZAPALENIE TĘTNIC SKRONIOWYCH – LECZENIE
Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic skroniowych reaguje już po 2-3 dniach na duże dawki steroidów. Niektórzy lekarze polecają nawet początkowo ich stosowanie dożylne, gdy istnieją obawy co do powikłań ocznych.
Gdy występują zaburzenia ze strony wzroku, zaleca się doustne podawanie co najmniej 60 mg prednizolonu dziennie.
Ważne, by nie odkładać leczenia do chwili potwierdzenia rozpoznania zapalenia tętnic skroniowych na podstawie biopsji, choć trzeba zabiegać, by wykonano ją jak najszybciej. Może ona dać wynik dodatni nawet po tygodniu leczenia steroidami.
Po opanowaniu ostrej fazy choroby lekarz będzie stopniowo zmniejszał dawkowanie steroidów do dawki podtrzymującej – 7,5 do 10 mg dziennie. Stosuje się najmniejszą skuteczną dawkę, by uniknąć działania niepożądanego steroidów, jak osteoporoza i podatność na zakażenia.
Niekiedy, gdy odstawienie steroidów napotyka na przeszkody, zastępuje się je lekami immunosupresyjnymi, jak azatiopryna i metotreksat.
Leczenie trzeba kontynuować około dwóch lat, by nie dopuścić do nawrotu.
Proces powracania pacjentów do zdrowia kontroluje się na podstawie:
- ustępowania dolegliwości;
- kontrolowania OB.
ZAPALENIE TĘTNIC SKRONIOWYCH – ROKOWANIE
Rokowanie w zapaleniu tętnic skroniowych zależy od szybkości podjęcia leczenia. W wypadku znacznego uszkodzenia wzroku całkowity powrót do zdrowia jest mało prawdopodobny. Może jednak nastąpić znaczna poprawa, a gdy już podejmie się leczenie steroidami, choroba raczej nie postępuje.
Obniżenie dawkowania steroidów zagraża nawrotem, jednak jest to mało prawdopodobne po pierwszych 18 miesiącach leczenia, jak i po roku od jego zakończenia. W typowych przypadkach do remisji dochodzi po około dwóch latach.
WYSTĘPOWANIE CHOROBY
Zapalenie tętnic skroniowych występuje niemal zawsze u ludzi po 50 roku żyda, przy czym średni wiek zachorowania to 70 lat. Choroba zdarza się co najmniej dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Częstość występowania tej choroby w różnych częściach świata jest niejednakowa. W Europie Północnej sięga 20 przypadków na 100 000 osób po 50 roku żyda.
Nieleczone zapalenie tętnic skroniowych może aż u połowy pacjentów doprowadzić do utraty wzroku w jednym oku.
