Bóle głowy

Bóle głowy to jedna z najczęstszych dolegliwości. Nie są chorobą, ale objawem, który może mieć różne pochodzenie. Około 80% kobiet i 50% mężczyzn cierpi okresowo z powodu bólów głowy.

Zależnie od czasu trwania, bóle głowy dzieli się na:

• sporadyczne
• ostre
• przewlekłe i nawracające.

PRZYCZYNY BÓLU GŁOWY

Sporadyczne bóle głowy

Dotykają prawie wszystkich ludzi (krótkotrwałe infekcje, po nadużyciu alkoholu, wskutek przemęczenia itp.). Trwają one zwykle krótko, są niezbyt nasilone oraz ustępują samoistnie lub w wyniku prostego samoleczenia. Dolegliwości te nie są powodem zgłaszania się do lekarza i nie ma potrzeby omawiania ich szerzej.

Ostre bóle głowy

Są przeważnie na tyle intensywne, że w krótkim czasie (godziny, dni) skłaniają do poszukiwania pomocy lekarskiej. Z reguły są to bóle objawowe, czasami sygnalizujące groźną chorobę.

Do najważniejszych przyczyn ostrych bólów głowy należą:

• uraz głowy
• krwotok podpajęczynówkowy (np. po pęknięciu tętniaka w mózgu)
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
• ból głowy po punkcji lędźwiowej
• udar mózgu
• gwałtowny wzrost ciśnienia tętniczego krwi
• ostre zapalenie zatok obocznych nosa
• ostre zapalenie ucha środkowego
• bóle zębopochodne
• ostry napad jaskry
• zatrucia
• półpasiec twarzy
• pierwszy napad migreny lub klasterowego bólu głowy
• proces uciskowy mózgu (krwiak, guz).

Przewlekłe i nawracające bóle głowy

U około 20% osób bóle głowy mają charakter przewlekły i nawracający. Dzieli się je na samoistne (znacznie częstsze) i objawowe. Bóle samoistne są chorobą samą w sobie i nie przedstawiają większego niebezpieczeństwa dla chorego, jednak mogą być bardzo uciążliwe. Bóle objawowe występują w przebiegu różnych chorób układu nerwowego, oczu, zatok, narządów wewnętrznych i ogólnoustrojowych.

Samoistne bóle głowy (około 90%)

• napięciowy ból głowy
• migrena (opisana w osobnym rozdziale)
• klasterowy ból głowy – obejmuje zwykle tylko pół głowy i trwa krótko (rzadki)

Objawowe bóle głowy (około 10%)

• pourazowe bóle głowy
• nadciśnienie tętnicze
• choroba niedokrwienna mózgu
• przewlekłe zatrucia
• polekowe bóle głowy
• nerwoból nerwu trójdzielnego (rwa twarzowa)

DIAGNOSTYKA

Bardzo istotne miejsce w diagnostyce bólów głowy zajmuje obraz dolegliwości zgłaszanych przez chorego. Zdarza się, jak w przypadku migreny, że rozpoznanie stawiane jest jedynie na tej podstawie.

Ponadto ważne jest badanie ogólnolekarskie (z pomiarem ciśnienia tętniczego) i badanie neurologiczne. Czasami konieczna może być konsultacja okulisty, otolaryngologa lub stomatologa.

Pomocne są też badania laboratoryjne krwi. Z bardziej zaawansowanych metod należy wymienić tomografię komputerową (CT) lub rezonans magnetyczny (MRI) głowy oraz badanie płynu mózgowo-rdzeniowego .

Badania te mają szczególne zastosowanie w przypadku bólów ostrych, gdyż umożliwiają szybkie postawienie rozpoznania. Ma to istotne znaczenie, gdyż część ostrych bólów głowy jest sygnałem groźnej choroby.

LECZENIE BÓLU GŁOWY

W przypadku ustalenia przyczyny najważniejsze jest leczenie choroby wywołującej bóle głowy, m.in.:

• likwidacja stanów zapalnych w obrębie twarzoczaszki (przewlekłe zapalenie zatok, zapalenie ucha czy próchnica)
• leczenie ewentualnych zaburzeń nerwicowych i depresyjnych
• skuteczne leczenie nadciśnienia tętniczego.

Wyleczenie choroby podstawowej najpewniej spowoduje ustąpienie bólów głowy. Ponadto można łagodzić bóle głowy lekami przeciwbólowymi. Nie wolno ich jednak nadużywać. Z jednej strony może to zwiększać szanse wystąpienia objawów ubocznych leków, w tym także bólów głowy oraz krwawień z przewodu pokarmowego. Z drugiej strony nadużywanie środków przeciwbólowych może paradoksalnie nasilać bóle głowy – mechanizm „z odbicia”.

Ważna jest także samoobserwacja (lici ba i nasilenie bólów głowy, zależność od posiłku, samopoczucia itp.). Czasami ból głowy może być sygnałem groźnej choroby i wówczas należy jak najszybciej wyjaśnienie jego przyczynę.

Cechy bólu głowy, które wskazują na pilną potrzebę konsultacji lekarskiej:

• ból głowy spowodowany urazem oraz wysiłkiem fizycznym lub kaszlem
• bóle głowy pojawiające się po raz pierwszy po 50. roku życia
• bóle głowy z towarzyszącymi zaburzeniami przytomności, pamięci, mowy lub wzroku, napadami padaczkowymi, niedowładami, mrowieniami, wymiotami, gorączką, objawami oponowymi (objaw sztywności karku, patrz rozdz. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych), bardzo wysokim ciśnieniem tętniczym, z wyciekiem płynu z nosa lub ucha.

Najczęstszym przewlekłym i nawracającym bólem głowy jest napięciowy ból głowy, promieniujący od karku do potylicy, czasem obejmujący tępym bólem całą czaszkę. Często odczuwany też jako rozlany lub pulsujący ból w obrębie czoła i skroni.

 

PORADY LEKARZA

✓ NALEŻY:

• prowadzić aktywny tryb życia
• regularnie odżywiać się
• stosować metody relaksacyjne, np. trening autogenny czy medytację
• dostatecznie długo spać i kłaść się spać o jednakowej porze
• uzupełniać niedobory magnezu
• rozluźniać mięśnie karku przez stosowanie ciepła, masażu skroni lub ćwiczeń fizycznych
• unikać sytuacji konfliktowych i stresu
• odpoczywać w zaciemnionym pokoju.

✓ NIE NALEŻY:

• zbyt długo przyjmować lekarstw przeciwbólowych bez konsultacji z lekarzem
• rezygnować z ruchu na świeżym powietrzu
• nadużywać alkoholu pić napojów zawierających kofeinę.