Miażdżyca

Miażdżyca jest przewlekłym procesem zapalnym naczyń tętniczych. Istotą choroby jest zwężenie się światła tętnic w wyniku odkładania się blaszek miażdżycowych.

Powstawanie blaszek miażdżycowych jest procesem wieloetapowym. Najpierw w obrębie wewnętrznej części ściany tętnicy odkładają się tłuszcze, które następnie przekształcane są w twardą blaszkę w wyniku włóknienia i wapnienia. Blaszka taka ma tendencję do wzrastania i stopniowego zwężania, a nawet zamykania światła naczynia. Skutkuje to niedokrwieniem, a w skrajnych przypadkach martwicą tkanek leżących za zwężeniem.

OBJAWY MIAŻDŻYCY

Zazwyczaj miażdżyca nie powoduje żadnych objawów, dopóki światło naczyń nie jest krytycznie zwężone lub zamknięte. Miażdżyca będzie się objawiała różnie w zależności od umiejscowienia zwężeń.

Objawy miażdżycy tętnic wieńcowych:

• bóle w klatce piersiowej, zwłaszcza w związku z wysiłkiem fizycznym i silnymi doznaniami psychicznymi
• duszność i przyspieszenie oddechu
• nadmierna potliwość
• zawał mięśnia sercowego, gdy blaszka miażdżycowa pęknie i naczynie, w wyniku powstałego w miejscu pęknięcia zakrzepu, zamknie się.

Objawy miażdżycy tętnic kręgowych i tętnic szyjnych doprowadzających krew do mózgu:

• drętwienia (głównie kończyn i twarzy)
• osłabienie
• problemy z mówieniem
• problemy z połykaniem
• osłabienie lub nawet porażenie mięśni (zazwyczaj po jednej stronie ciała)
• zaburzenia czucia.

Objawy miażdżycy tętnic doprowadzających krew do kończyn dolnych:

• bóle, głównie podudzi
• ból odczuwany jest przede wszystkim w trakcie chodzenia i biegania
• gdy choroba trwa bardzo długo, może dochodzić do zmian martwiczych, które czasami wymagają amputacji kości kończyny.

Objawy miażdżycy tętnic nerkowych:

• może pojawić się nadciśnienie tętnicze
• pojawiają się symptomy niewydolności nerek
• miażdżyca w innych naczyniach skutkuje, podobnie jak w wymienionych wcześniej najczęstszych lokalizacjach, niedokrwieniem i zmianami martwiczymi.

Wizyta u lekarza jest wskazana zwłaszcza u tych chorych, którzy zauważyli u siebie jakiekolwiek z powyższych objawów, a dodatkowo są obciążeni wywiadem rodzinnym w kierunku chorób układu krążenia, np. miażdżyca, nadciśnienie tętnicze czy zawał serca w dość młodym wieku.

PRZYCZYNY MIAŻDŻYCY

Dokładna przyczyna rozwoju miażdżycy nie została poznana. Niemniej jednak na jej powstanie wpływ mają czynniki genetyczne i środowiskowe. Jest ich bardzo wiele i dlatego przebieg choroby jest często zupełnie inny u różnych chorych. Można powiedzieć, że pierwszym etapem rozwoju blaszki miażdżycowej jest uszkodzenie śródbłonka naczynia.

Dokładnie określone są natomiast czynniki ryzyka wystąpienia choroby. Dzieli się je na takie, które można zmodyfikować i takie, na które chory nie ma wpływu.

Czynniki ryzyka modyfikowalne:

• wysokie ciśnienie krwi
• wysoki poziom cholesterolu (zwłaszcza LDL) i triglicerydów
• palenie papierosów
• cukrzyca
• otyłość
• siedzący tryb życia
• niezdrowa dieta (zbyt duża zawartość tłuszczu, słodyczy, spożywanie żywności typu fast food, zbyt małe spożycie owoców, warzyw i ryb).

Czynniki ryzyka niemodyfikowalne:

• zaawansowany wiek
• płeć – większe ryzyko wystąpienia choroby u mężczyzn; u kobiet ryzyko zachorowania wzrasta po menopauzie, gdyż zanika ochronne działanie hormonów
• wystąpienie podobnej choroby u bliskich krewnych w stosunkowo młodym wieku
• czynniki rasowe – szczególnie narażona na miażdżycę jest ludność afroamerykańska.

DIAGNOSTYKA MIAŻDŻYCY

W trakcie wizyty u lekarza szczególnie ważny jest pomiar ciśnienia tętniczego krwi oraz obliczenie wskaźnika BMI pozwalającego wykluczyć albo potwierdzić nadwagę lub otyłość.

Badania pomocne w rozpoznaniu miażdżycy:

• osłuchiwanie przy pomocy stetoskopu może ujawnić szmery nad zwężonymi miażdżycowo naczyniami
• profil lipidowy, czyli pomiar we krwi poziomu cholesterolu całkowitego, jego frakcji LDL i HDL oraz triglicerydów
• badanie poziomu glukozy we krwi
• jonogram
• EKG spoczynkowe
• EKG wysiłkowe
• ECHO serca, może np. pokazać niedokrwiony fragment mięśnia sercowego wykonujący nieprawidłowe ruchy w czasie pracy serca
• angiografia zmienionych chorobowo naczyń; badanie polega na podaniu do naczynia (najczęściej poprzez cewnik wprowadzony do tętnicy udowej) specjalnego środka kontrastowego, który rozprowadza się z prądem krwi, a następnie wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego. Na zdjęciu takim bardzo wyraźnie widoczne są naczynia krwionośne oraz wszelkie ich zwężenia i inne nieprawidłowości.

LECZENIE MIAŻDŻYCY

Główne cele w leczeniu miażdżycy:

• walka z objawami
• zapobieganie progresji choroby oraz zapobieganie wynikającemu z tego zamknięciu światła naczynia.

Leczenie obejmuje także zmianę trybu życia i diety, przyjmowanie leków, angioplastykę lub nawet leczenie operacyjne.

Leczenie farmakologiczne:

• zażywanie leków normalizujących ciśnienie tętnicze krwi
• zażywanie leków normalizujących poziom cukru we krwi (u chorych na cukrzycę)
• zażywanie leków normalizujących gospodarkę lipidową organizmu; chodzi tu głównie o: statyny – np. atrowastatyna, fibraty – np. gemfibrozyl, żywice jonowymienne – np. cholestyramina, kolestypol, ezetymib – zmniejsza wchłanianie cholesterolu w jelicie, kwas nikotynowy
• przewlekłe przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego (popularnej aspiryny) zarówno przez osoby z rozpoznaną miażdżycą, jak i przez ludzi obciążonych dużym ryzykiem jej wystąpienia.

Leczenie inwazyjne:

• angioplastyka – jest metodą leczenia polegającą na wprowadzeniu (najczęściej poprzez tętnicę udową) do miejsca zwężonego przez blaszkę miażdżycową cewnika, poprzez który można poszerzyć zwężone miejsce za pomocą balonu; zdarza się, że w miejscu tym lekarz pozostawia stent, czyli specjalną sprężynkę zapobiegającą ponownemu zwężeniu
• leczenie operacyjne – poprzez wszczepienie bypassu; polega ono na ominięciu miejsca zwężenia za pomocą fragmentu naczynia z innej części ciała przyszytego do zwężonej tętnicy przed i za zwężeniem; wskutek zabiegu krew płynie poprzez bypass, omijając newralgiczne miejsce, dostarczając krew do dalej położonych tkanek.

✓ NALEŻY:

• wykonywać ćwiczenia fizyczne
• znormalizować masę ciała (w razie potrzeby)
• jeść duże ilości produktów bogatych w błonnik oraz owoce i warzywa
• jeść ryby, najlepiej 2 razy w tygodniu.

✓ NIE NALEŻY:

• palić tytoniu
• spożywać w nadmiarze alkoholu
• spożywać potraw z dużą zawartością tłuszczów
• stosować w nadmiarze soli w diecie, zwłaszcza gdy pacjent ma nadciśnienie tętnicze.