Dysleksja, dysgrafia i dysortografia są wzajemnie przenikającymi się rodzajami zaburzeń, lub raczej trudności, w obrębie czytania i pisania. Mimo że literatura fachowa podaje możliwość istnienia tych zaburzeń w izolacji, często zdarza się ich współwystępowanie, a jedynie któreś z nich wysuwa się na pierwszy plan.
Dysleksja najczęściej dotyczy dzieci w wieku szkolnym, choć jej przetrwałe formy mogą także pojawiać się u ludzi porosłych. Uznaje się, że problem ten dotyczy około 15% uczniów, przy czym chłopców jest w tej grupie czterokrotnie więcej niż dziewczynek.
Dysleksja – zaburzenia w umiejętności czytania, trudności w czytaniu.
Dysgrafia – zaburzenia w umiejętności ^pisania, kłopoty z osiągnięciem dobrego poziomu graficznego pisma.
Dysortografia – niemożność nabycia umiejętności poprawnej pisowni.
OBJAWY DYSLEKSJI
- utrzymywanie się specyficznych rodzajów błędów w czytaniu i pisaniu, najczęściej aż do okresu dojrzałości
- zaburzenia rozpoznawania symboli
- niepowodzenia / opóźnienia w nauce czytania przy użyciu konwencjonalnych metod nauczania, mimo prawidłowej motywacji i normalnej lub wyższej inteligencji
- trudności z przyporządkowaniem dźwięków mowy (głosek) literom
- niepewność w określaniu czasu i kierunków (lewo / prawo, przed / po, przedwczoraj / pojutrze)
- trudności w szeregowaniu pojęć, np. liter w alfabecie, nazw miesięcy czy dni tygodnia.
Objawy te są istotne, gdy występują przy nieobecności chorób neurologicznych, zaburzeń wzroku, słuchu lub upośledzenia umysłowego.
Czytanie dzieci dyslektycznych jest „niepewne”, „wymęczone”; częste jest pomijanie wyrazów lub ich zniekształcanie i odczytywanie innych podobnych słów, wskutek domyślania się na podstawie kontekstu lub pierwszej sylaby; dochodzi też do przestawiania liter w wyrazie, co zmienia jego sens. Trudności sprawia dzielenie dłuższych wyrazów na sylaby.
Dyslektycy, nawet ci starsi, mają kłopoty z wyszukaniem najistotniejszej myśli w danym fragmencie tekstu oraz rozumieniem bardziej skomplikowanych poleceń. Ich prace pisemne są na niskim poziomie graficznym i estetycznym, z licznymi przekreśleniami i próbami prawidłowego zapisania wyrazu. Występują też trudności w różnicowaniu podobnych liter (p / b, d / b, n / u, m / w) oraz podobnie brzmiących wyrazów (pęk / pąk / bąk).
Charakterystyczne są błędy ortograficzne (np. kóra, gura, samochut), które nie podlegają korekcji, mimo opanowania zasad ortografii oraz wielokrotnego powtarzania pisowni danego wyrazu.
PRZYCZYNY DYSLEKSJI
Wyróżnia się kilka koncepcji mówiących o przyczynach dysleksji. Najprawdopodobniej każdy z tych czynników odgrywa pewną rolę w powstaniu tego zaburzenia, poprzez oddziaływanie na rozwój procesów poznawczych (spostrzegania, języka), motoryki i integrację tych funkcji.
Koncepcja genetyczna – Według koncepcji genetycznej przyczyną trudności w pisaniu i czytaniu są geny przekazywane z pokolenia na pokolenie. W koncepcji opóźnionego dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego uważa się, że zaburzenia dyslektyczne są związane ze spowolnieniem dojrzewania OUN na skutek takich czynników, jak geny czy hormony.
Koncepcja organiczna – Koncepcja organiczna głosi, że przyczyną są mikrouszkodzenia okolic mózgu odpowiedzialne za pisanie i czytanie, powstałe w okresie okołoporodowym pod wpływem czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych.
Koncepcja hormonalna – Według koncepcji hormonalnej przyczyną dysleksji jest niedostateczne wykształcenie się pewnych obszarów kory mózgowej, szczególnie lewej półkuli (odpowiedzialnej za mowę), pod wpływem nadprodukcji hormonów, np. testosteronu.
Koncepcja psychogenna – Koncepcja psychogenna upatruje przyczyn w zaburzeniach emocjonalnych spowodowanych przez urazy psychiczne i stres. Jest ona traktowana raczej jako czynnik nasilający dysleksję, a nie wyjaśniający przyczynę jej powstawania.
DIAGNOSTYKA DYSLEKSJI
Jeśli dziecko ma wyraźne kłopoty z nauką czytania i pisania (zarówno pod względem technicznym, jak i ortograficznym), a szkoła poza ogólnym zaleceniem „więcej ćwiczyć w domu” nie udziela szczegółowych wskazówek, opiekun powinien się udać z dzieckiem do poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Psycholodzy i pedagodzy przy użyciu odpowiednich testów i prób będą mogli potwierdzić lub wykluczyć dysleksję. Należy jednak podkreślić, że zdarzają się dzieci mające trudności w czytaniu i pisaniu, jednak dysleksja jest u nich na tyle słabo wyrażona, iż testy psychologiczno-pedagogiczne jej nie potwierdzają. Należy także pamiętać, że u dyslektyków częściej mogą występować stany wymagające pomocy psychiatry, np. zaburzenia nerwicowe czy depresyjne.
LECZENIE DYSLEKSJI
Dziecko z dysleksją powinno być objęte kompleksową opieką w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Ponadto warto także wykorzystywać czas przy wspólnym odrabianiu lekcji.
Podstawą są ćwiczenia prawidłowej techniki czytania i pisowni. Pomoc w tym zakresie można uzyskać w poradniach psychologiczno-pedagogoicznych. Ważne są też ćwiczenia opóźnionych funkcji psychomotorycznych, niezwiązanych ściśle z Czytaniem i pisaniem (np. labirynty dla ucznia z zaburzoną orientacją przestrzenną, znajdowanie różnic między obrazkami).
Zaniechanie u dziecka dyslektycznego pomocy terapeutycznej skutkuje zwiększeniem jego problemów szkolnych, emocjonalnych i osobowościowych.
PORADY LEKARZA
✓ NALEŻY:
- pomagać dziecku w nauce, poświęcać mu czas, być cierpliwym i wyrozumiałym
- zachęcać dziecko do nauki, ale nie zmuszać
- chwalić dziecko za sukcesy.
✓ NIE NALEŻY:
- wyręczać dziecka w odrabianiu zadań domowych
- porównywać dziecka do innych uczniów
- krzyczeć na dziecko, gdy robi błędy w pisaniu lub czytaniu.
