Termin neuropatia oznacza zespół objawów wynikający z uszkodzenia nerwu. W zależności od rodzaju zajętych nerwów neuropatie dzieli się na:

  • czaszkowe (uszkodzone nerwy czaszkowe)
  • obwodowe (uszkodzone nerwy wychodzące z rdzenia kręgowego).

Jeśli uszkodzenie dotyczy jednego nerwu, jest to tzw. mononeuropatia, jeśli kilku nerwów niesymetrycznie – mononeuropatia mnoga. Symetryczne uszkodzenie kilku nerwów nosi nazwę polineuropatii.

Nerwy łączą mózgowie i rdzeń kręgowy z mięśniami, naczyniami krwionośnymi, narządami wewnętrznymi i skórą. Dlatego uszkodzenie nerwów prowadzi do różnego rodzaju zaburzeń funkcjonowania organizmu.

OBJAWY NEUROPATII

Niezależnie od przyczyny neuropatia wykazuje pewne wspólne cechy, wynikające z tego, że w pniu nerwu przebiegają włókna ruchowe, czuciowe i autonomiczne. Stąd uszkodzenie nerwu prowadzi do powstania objawów z grupy ruchowych, czuciowych i autonomicznych.

Objawy neuropatii ruchowe

  • niedowład mięśni unerwianych przez uszkodzony nerw (nerwy)
  • obniżone napięcie mięśniowe
  • zanik mięśni
  • osłabienie lub zniesienie odruchów.

Objawy neuropatii czuciowe

  • najwcześniej pojawiają się subiektywne dolegliwości bólowe (bóle neuropatyczne) w postaci uczucia pieczenia, palenia, kłucia, drętwienia, mrowienia w obrębie skóry
  • przeczulica skóry – nawet najmniejszy bodziec powoduje ból
  • upośledzenie czucia temperatury
  • osłabienie lub zniesienie czucia.

Objawy neuropatii autonomiczne

  • zmiany potliwości skóry
  • owrzodzenia skóry
  • skóra sucha, zimna, nadmiernie zrogowaciała
  • zmiany dotyczące włosów, paznokci
  • objawy ze strony przewodu pokarmowego (np. biegunka, zaparcia)
  • objawy ze strony układu moczowo–płciowego (np. zaburzenia wzwodu) ,
  • objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego (np. niedociśnienie, szybkie bicie serca, zawał serca niedający dolegliwości bólowych).

Lokalizacja i rodzaj uszkodzonego nerwu (nerwów) wpływa na rodzaj i nasilenie objawów. Nerwy obwodowe tworzą skomplikowaną sieć (obwodowy układ nerwowy), dlatego spektrum objawów jest szerokie; może wystąpić m.in.:

  • opadanie stopy
  • zaczepianie stopami o podłoże podczas chodzenia (chód brodzący)
  • niemożność stania na piętach
  • niedowład nóg
  • porażenie czterokończynowe
  • objaw rękawiczek i skarpetek (zaburzenia czucia w zakresie rąk i stóp).

Brak odczuwania bólu może powodować bezbolesne urazy skóry, stawów i złamania.

Przy uszkodzeniu nerwów czaszkowych możliwe jest:

  • osłabienie lub utrata węchu
  • utrata smaku
  • zaburzenia widzenia, połykania, mowy
  • opadnięcie powieki, zez, rozszerzenie źrenicy.

Zespół cieśni nadgarstka

Jest to przykład mononeuropatii. Przyczyną jest ucisk nerwu pośrodkowego w okolicy nadgarstka. Może wystąpić w przebiegu np. cukrzycy, akromegalii, niedoczynności tarczycy. Objawia się bólem i drętwieniem w obrębie trzech pierwszych palców ręki oraz zanikiem mięśni Buka.

PRZYCZYNY NEUROPATII

Przyczyn neuropatii jest wiele. Dlatego, w zależności od czynnika wywołującego, objawy choroby mogą występować przez kilka miesięcy, lat lub do końca życia:

  • czynniki genetyczne – neuropatie dziedziczne
  • zaburzenia metaboliczne – cukrzyca, niewydolność nerek, porfiria, choroby wątroby
  • alkoholizm
  • niedobór witamin B1, B6, B12
  • choroba nowotworowa
  • reumatoidalne zapalenie stawów
  • czynniki immunologiczne – np. zespół Guillaina Barre ’a
  • zatrucia – arsenem, ołowiem, związkami rtęci, związkami fosforoorganicznymi
  • chłoniaki, szpiczak mnogi
  • trąd, borelioza, półpasiec, AIDS
  • neuropatie polekowe
  • urazowe uszkodzenie nerwu
  • ucisk nerwu, np. nerwu pośrodkowego w zespole cieśni nadgarstka
  • urazy, guzy, krwawienia w obrębie mózgowia i rdzenia kręgowego.

Neuropatia cukrzycowa

Jest to częste, przewlekłe powikłanie cukrzycy. Może długo pozostawać nierozpoznana, ponieważ początkowo przebiega skrycie. Zajęte są nerwy czuciowe, ruchowe oraz układ autonomiczny. Najczęściej neuropatia cukrzycowa przyjmuje postać symetrycznej polineuropatii, gdzie objawy czuciowe i ruchowe przeważają nad autonomicznymi. Najpoważniejszym powikłaniem jest tzw. stopa cukrzycowa, będąca często przyczyną utraty kończyny. Neuropatia, szczególnie autonomiczna, wyraźnie pogarsza jakość życia chorego.

Postęp choroby wiąże się z nieprawidłową kontrolą poziomu cukru, dlatego tak istotne jest uzyskanie jak najlepszej kontroli metabolicznej cukrzycy.

W ramach profilaktyki stopy cukrzycowej należy:

  • systematycznie badać stopy
  • regularnie usuwać modzele i zrogowacenia naskórka na stopie
  • stosować zalecane obuwie i wkładki
  • unikać palenia tytoniu
  • wyrównać metabolicznie cukrzycę
  • dbać o higienę stóp
  • leczyć wszelkie uszkodzenia skóry
  • leczyć skutecznie nadciśnienie tętnicze.

DIAGNOSTYKA NEUROPATII

Rozpoznanie neuropatii opiera się na szczegółowym wywiadzie, badaniu neurologicznym, lokalizacji zaburzeń czucia i ubytków ruchowych oraz badaniu układu autonomicznego. Duże znaczenie ma wykrycie przyczyny neuropatii. Do oceny stopnia odnerwienia mięśni stosuje się badanie elektromiograficzne (EMG), a do oceny stopnia uszkodzenia nerwu i rozległości zmian – badanie elektroneurograficzne. Wyjątkowo rzadko wykonuje się biopsję nerwu.

LECZENIE NEUROPATII

W leczeniu neuropatii istotna jest (jeśli to możliwe) eliminacja czynników, które powodują uszkodzenie nerwu.

W związku z niedowładem mięśni należy zapobiegać powstawaniu przykurczów poprzez właściwe ułożenie kończyn, częste zmiany pozycji ciała i kinezyterapię. Ważnym elementem terapii jest zwalczanie dolegliwości bólowych za pomocą odpowiednich leków oraz leczenie neuropatii autonomicznej.

Po konsultacji z lekarzem można stosować okłady ze świeżego chrzanu, herbaty z dziurawca, melisy, mniszka.

PORADY LEKARZA

 NALEŻY:

  • przyjmować prawidłową postawę ciała (nie garbić się)
  • robić przerwy podczas pracy siedzącej
  • kontrolować choroby podstawowe, których powikłaniem może być neuropatia, szczególnie cukrzycę.

 NIE NALEŻY:

  • pić alkoholu
  • palić papierosów
  • przyjmować zbyt wielu witamin bez konsultacji z lekarzem.