Żylaki to trwałe workowate lub walcowate poszerzenia żył powierzchownych (w ogromnej większości); o różnej długości (minimum 3 mm w pozycji stojącej). Zazwyczaj mają poskręcany, wężykowaty przebieg.
Krew przepływa z układu powierzchownego do głębokiego przez żyły przeszywające łączące oba układy. Zastawki w żyłach zapobiegają odwróceniu się tego kierunku i są gwarantem prawidłowego krążenia krwi w kończynach. Choroba ta dotyczy około 20% dorosłych, czyli jest powszechna, a częściej chorują na nią kobiety.
Układ żylny kończyn dolnych można podzielić na dwie grupy:
- układ żył powierzchownych – leżą one tuż pod skórą i czasami są widoczne
- układ żył głębokich – znajduje się głębiej, pomiędzy mięśniami.
Krew przepływa z układu powierzchownego do głębokiego przez żyły przeszywające łączące oba układy. Zastawki w żyłach zapobiegają odwróceniu się tego kierunku i są gwarantem prawidłowego krążenia krwi w kończynach.
Choroba ta dotyczy około 20% dorosłych, czyli jest powszechna, a częściej chorują na nią kobiety.
OBJAWY ŻYLAKÓW KOŃCZYN DOLNYCH
- osłabienie mięśni kończyny dolnej
- uczucie ciężkości i napięcia w chorej nodze
- obrzęki wokół kostek (zwłaszcza wieczorem) lub całego podudzia
- kurcze mięśni łydek i stopy (głównie w nocy)
- możliwe swędzenie skóry na nogach.
Charakterystyczne jest nasilenie objawów po tym, jak chory pozostaje długo w pozycji stojącej lub siedzącej, zwłaszcza w wysokiej temperaturze (np. latem). Ulgę przynosi leżenie lub siedzenie z lekko uniesionymi do góry nogami (np. na poduszce).
Gdy choroba trwa długo, mogą pojawić się:
- przebarwienia (zmiany troficzne) w kolorze brązowym
- owrzodzenia – czyli ubytki skóry, najczęściej w dolnej części goleni i po wewnętrznej stronie; są one skutkiem ; niedokrwienia skóry i powolnym jej obumieraniem
- w obrębie żylaków mogą powstać; zmiany zapalne (stwardnienie, zaczerwienienie), co może spowodować; zakrzepowe zapalenie żył i zatkanie; żyły
- jeśli materiał zatorowy oderwie się z żył głębokich, to może on powędrować z krwią aż do naczyń włosowatych płuc i spowodować zatorowość płucną (będącą stanem zagrożenia życia).
PRZYCZYNY ŻYLAKÓW KOŃCZYN DOLNYCH
Przyczyną powstawania żylaków jest uszkodzenie zastawek żylnych, co może powodować cofanie się krwi żylnej lub nadmierne ciśnienie krwi w żyle. Decydujące znaczenie w rozwoju tej choroby maja czynniki genetyczne (dziedziczne), np. wrodzona wiotkość ścian żylnych.
Pozostałe czynniki wpływające na powstawanie żylaków:
- podeszły wiek
- wpływ hormonów (okres ciąży i porodu)
- stojący lub siedzący tryb życia i pracy
- zażywanie tabletek antykoncepcyjnych lub stosowanie hormonalnej terapii zastępczej u kobiet po menopauzie
- zbyt częste zażywanie gorących kąpieli i wizyty w saunie
- brak ruchu
- ciężka praca fizyczna w pozycji stojącej
- otyłość.
Wszystkie te sytuacje mogą doprowadzić do tego, że zastawki zapewniające prawidłowy przepływ krwi przestaną pełnić swoją funkcję. W takiej sytuacji krew zaczyna się cofać z układu głębokiego do powierzchownego.
Żyły układu powierzchownego są wtedy przepełnione krwią i aby pomieścić całą krew ulegają poszerzeniu i poskręcaniu. Stają się widoczne pod skórą. Choroba może obejmować coraz większą ilość żył. Nieleczone żylaki mogą prowadzić do owrzodzenia nóg.
DIAGNOSTYKA ŻYLAKÓW KOŃCZYN DOLNYCH
Rozpoznanie jest możliwe już podczas rozmowy i badania przez lekarza.
Badania pomocne w rozpoznaniu żylaków:
- wykonanie prób sprawdzających czynność żył (obecnie rzadko wykonywane)
- USG z badaniem dopplerowskim; wykonywane w celu sprawdzenia drożności żył oraz działania zastawek
- flebografia, czyli badanie polegające na wypełnieniu żył specjalnym środkiem kontrastowym i wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego kończyny; środek kontrastowy podaje się przez żyłę na grzbiecie stopy, środek ten sprawia, że żyły są bardzo dobrze widoczne na zdjęciu i można ocenić ich stan.
LECZENIE ŻYLAKÓW KOŃCZYN DOLNYCH
Metody leczenia dzieli się na zachowawcze, farmakologiczne (leki) oraz zabiegowo-operacyjne.
Metody zachowawcze:
- Noszenie elastycznych pończoch uciskowych; mają one różną elastyczność i mogą być dostosowane indywidualnie do stanu pacjenta.
- W miejscu pracy w miarę możliwości unikanie długotrwałego stania i siedzenia z nogami zgiętymi w kolanach.
- Odpoczynek z kończynami dolnymi uniesionymi powyżej serca, podpartymi na całej długości goleni.
- Stosowanie maści zmniejszających obrzęk (przynoszących ukojenie).
- Spożywanie produktów bogatych w witaminę C (np. morele, owoce róży, jeżyny, jagody), B i E.
- Spożywanie czosnku, cebuli i imbiru, pobudzających krążenie krwi.
- Aktywność fizyczna (jazda na rowerze i pływanie stanowią znakomity trening dla mięśni nóg).
Metody farmakologiczne i ziołolecznictwo:
- Nie jest potwierdzone działanie leków, które leczyłyby chorobę.
- Możliwe jest zastosowanie środków dostępnych bez recepty; zawierają one za-
zwyczaj wyciąg z kasztanowca oraz orzecha włoskiego. - Wzmacnianie żył i usprawnienie krążenia można uzyskać także, stosując mieszanki ziołowe, np. krwawnik pospolity, dziurawiec zwyczajny, kwiat lipy.
- Korzystne są preparaty zawierające rutynę.
- Wyciągi z pestek winogron lub owoców cytrusowych.
- Dostępne są też leki przepisywane przez lekarza.
Metody zabiegowo-operacyjne:
- Usunięcie widocznych poszerzeń – zabieg może odbywać się w gabinecie zabiegowym podczas pojedynczej wizyty.
- Sklerotyzacja żylaków – polega na wstrzyknięciu do żylaka środka obkurczającego, co w efekcie ma wywołać zarośnięcie i zamknięcie się chorej żyły.
- Laseroterapia – gdy żylaki są powierzchowne i drobne.
- Tradycyjne operacje – są powoli wypierane przez wyżej wymienione zabiegi.
PORADY LEKARZA
✓ NALEŻY:
- stosować wieczorne masaże nóg
- unikać długiego stania i siedzenia
- utrzymywać prawidłową masę ciała
- wyeliminować alkohol i tytoń
- zwiększyć aktywność fizyczną, gdyż praca mięśni nóg poprawia krążenie krwi w żyłach; szczególnie korzystna jest jazda na rowerze
- zastosować zdrową dietę bogatą w błonnik.
✓ NIE NALEŻY:
- nadużywać sauny i gorących kąpieli
- nadmiernie korzystać z solarium
- nadużywać kąpieli słonecznych
- stosować depilacji na gorąco
- zakładać „nogi na nogę
- nosić skarpet mających zbyt ciasną gumkę, uciskającą podudzie.