Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy wywołana jest cyklicznym pojawianiem się wrzodów trawiennych w żołądku lub dwunastnicy (pierwszym odcinku jelita cienkiego).

Wrzód trawienny jest określeniem ograniczonego ubytku sięgającego w głąb, poza blaszkę mięśniową błony śluzowej, z towarzyszącym naciekiem zapalnym i zmianami martwiczymi. Ubytki powstają w tych miejscach przewodu pokarmowego, w których istnieje kontakt błony śluzowej z produkowanym w nadmiarze, żrącym kwasem solnym i pepsyną (enzym trawiący białko, obecny w soku żołądkowym).

Najczęściej proces ten obejmuje początkowy odcinek dwunastnicy oraz żołądek, rzadziej dolną część przełyku i dalszą część dwunastnicy.

Jest to najczęstsza choroba przewodu pokarmowego. Choruje na nią około 5-10% populacji. U przeszło 60% chorych wrzody trawienne lokalizują się w dwunastnicy.

OBJAWY CHOROBY WRZODOWEJ ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY

  • ból lub dyskomfort w nadbrzuszu (górna część brzucha), który przyjmuje postać ucisku, palenia, uczucia pełności lub ssania o różnym nasileniu
  • ból może promieniować do pleców lub prawego barku
  • bóle najczęściej pojawiają się w ciągu 1-3 godzin od spożycia posiłku, ustępują po spożyciu pokarmu lub przyjęciu leków zobojętniających kwas solny
  • mogą im towarzyszyć nudności, wymioty
  • bóle często występują w nocy lub wcześnie rano, na czczo (bóle głodowe)
  • miejsce, w którym występuje ból, jest wrażliwe na dotyk i napięte
  • nudności
  • kwaśny smak w ustach
  • wymioty ze śladami krwi lub zawierające fragmenty pokarmów spożytych przed kilkoma godzinami
  • niestrawność
  • utrata apetytu i chudnięcie.

Powikłania choroby wrzodowej:

  • krwotok z górnego odcinka przewodu pokarmowego pod postacią krwistych lub fusowatych wymiotów i smolistych k stolców, w zależności od ilości krwi i tempa perystaltyki (okresowe skurcze jelit powodujące przesuwanie treści pokarmowej); śmiertelność w tego typu powikłaniach dochodzi do 5-10%, a ryzyko wystąpienia krwawienia rośnie u chorych przyjmujących np. ibuprofen lub aspirynę
  • przedziurawienie wrzodu – objawia się nagłym, przeszywającym bólem w górnej części brzucha, po którym i szybko rozwijają się objawy rozlanego zapalenia otrzewnej (najczęściej konieczne jest leczenie operacyjne)
  • zwężenie odźwiernika (końcowy fragment żołądka łączący się z dwunastnicą) – powoduje: brak przepuszczalności treści żołądkowej do jelit, nudności, obfite wymioty; trwałe zwężenie odźwiernika wymaga leczenia operacyjnego.

PRZYCZYNY CHOROBY WRZODOWEJ ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY

  • zakażenie bakterią Helicobacter pylori, która może wywoływać zapalenie błony śluzowej, co prowadzi do jej uszkodzenia, a czynniki „wrzodotwórcze” (kwas solny i pepsyna) uzyskują przewagę nad substancjami ochronnymi (należy do nich przede wszystkim śluz pokrywający błonę śluzową) i powodują powstanie ubytków w błonie śluzowej (najpierw nadżerek, a potem wrzodów)
  • długotrwałe przyjmowane popularnych leków przeciwbólowych (tzw. NLPZ) m.in. kwasu acetylosalicylowego, czyli aspiryny, ibuprofenu
  • stres fizjologiczny po ciężkich operacjach, wypadkach i oparzeniach
  • długotrwałe napięcie nerwowe
  • stosowanie leków sterydowych
  • nadmierne wydzielanie kwasu solnego (o nieustalonej przyczynie, bez zakażenia bakterią H. pylori).

Czynniki sprzyjające powstawaniu choroby:

  1. czynniki genetyczne – u niektórych osób występuje rodzinna predyspozycja związana z większą ilością komórek wydzielających kwas solny w błonie śluzowej żołądka i większą ich podatnością na czynniki powodujące jego wydzielanie
  2. palenie papierosów – palacze tytoniu chorują częściej; dodatkowo wrzody trawienne częściej u nich nawracają, a gojenie wrzodu jest trudniejsze
  3. nie ma dowodów na to, aby alkohol, dieta czy stres odgrywały rolę w powstawaniu owrzodzeń trawiennych, mogą one jednak mieć wpływ na przebieg choroby (zaostrzenia).

DIAGNOSTYKA CHOROBY WRZODOWEJ ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY

Żadna choroba wrzodowa nie może być leczona tylko i wyłącznie na podstawie objawów klinicznych, wymagane jest potwierdzenie diagnozy.

Badania diagnostyczne:

  • gastroskopia – umożliwia wzrokową ocenę błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, a także pobranie wycinków do badania mikroskopowego, niezbędnego do wykluczenia raka żołądka, którego objawy i wygląd mogą być takie same jak owrzodzenia trawiennego
  • konieczne jest także wykonanie badań na obecność Helicobacter pylori – metody inwazyjne: oparte na endoskopii i badaniu soku żołądkowego; metody nieinwazyjne, np. test oddechowy.

LECZENIE CHOROBY WRZODOWEJ ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY

Leczenie zachowawcze:

Celem leczenia zachowawczego jest opanowanie bólu, zagojenie wrzodu oraz zapobieganie nawrotom i powikłaniom:

  • leki neutralizujące treść żołądkową (wodorotlenki glinu i magnezu)
  • leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego
  • leki o miejscowym działaniu ochronnym.

Leczenie farmakologiczne:

  • eradykacja H. pylori, czyli leczenie antybiotykami, mające na celu całkowite usunięcie zakażenia; należy je podejmować w każdym przypadku wykrycia obecności H. pylori w niszy wrzodowej.

Leczenie operacyjne Wskazania do leczenia operacyjnego:

  • nieskuteczność leczenia farmakologicznego (niegojenie się wrzodu), częste nawroty choroby, silny ból wrzodowy, ograniczający zdolność do pracy
  • powikłania choroby wrzodowej (przedziurawienie wrzodu, krwotok, zwężenie odźwiernika).

Operacja polega na przecięciu gałęzi nerwu błędnego, który odpowiada za zwiększone wydzielanie kwasu solnego. Jeśli okaże się to nieskuteczne, istnieje możliwość bardziej radykalnego leczenia operacyjnego polegającego na usunięciu chorej części żołądka i połączeniu pozostałej części żołądka z dalszym odcinkiem przewodu pokarmowego.

PORADY LEKARZA

 NALEŻY:

  • zastosować dietę (regularnie spożywać posiłki i wyeliminować pokarmy nasilające dolegliwości).

 NIE NALEŻY:

  • palić papierosów (palenie utrudnia gojenie wrzodów, a także zwiększa ryzyko nawrotów).