Otyłość jest chorobą wywołaną nadmiernym gromadzeniem się lipidów w tkance tłuszczowej, spowodowanym zwiększonym spożyciem pokarmów, przekraczającym zapotrzebowanie energetyczne organizmu.

Mechanizm powstania otyłości jest prosty. Im więcej spożywa się kalorii, przy niższym zapotrzebowaniu na energię, tym więcej odkłada się tkanki tłuszczowej. O otyłości mówi się również, gdy masa ciała przekracza 20% tzw. idealnej wagi dała – ustalonej na podstawie specjalnie opracowanych tabel, w zależności od wieku, płci, wzrostu oraz typu budowy.

OBJAWY OTYŁOŚCI

Głównym objawem otyłości jest zwiększona masa ciała spowodowana nagromadzeniem komórek tłuszczowych. Otyłość jest powiązana z występowaniem licznych powikłań ze strony układu krążenia oraz innych narządów.

PRZYCZYNY OTYŁOŚCI

Podział otyłości:

  • pierwotna – powstaje w wyniku złych nawyków żywieniowych oraz predyspozycji genetycznych
  • wtórna – powstaje w wyniku innych przewlekłych chorób (zespół Cushinga, niedoczynność tarczycy, zaburzenia układu nerwowego) lub stosowania leków (glikokortykosteroidów, hormonów, niektórych środków uspokajających).

Najważniejsze czynniki odpowiedzialne za rozwój nadwagi oraz otyłości:

  • genetyczne – wiele genów jest odpowiedzialnych za przyjmowanie pokarmów oraz wykorzystywanie energii
  • fizjologiczne – układ nerwowy odgrywa istotną rolę w regulacji procesów związanych z wykorzystaniem energii z pożywienia w organizmie człowieka jest on odpowiedzialny za apetyt, łaknienie, uczucie głodu oraz sytości
  • psychologiczne – osoby otyłe niekiedy tracą kontrolę nad jedzeniem; spożywanie większej ilości pożywienia może być sposobem odreagowania sytuacji życiowej, złości, smutku albo sposobem na nudę
  • środowiskowe – zbyt mała aktywność fizyczną oraz dieta bogata w tłuszcze.

POWIKŁANIA OTYŁOŚCI

  1. cukrzyca typu II – 80-90% osób chorych na cukrzycę jest otyłych
  2. nadciśnienie tętnicze
  3. niewydolność serca oraz choroba wieńcowa – około dwukrotnie większe ryzyko u osób otyłych
  4. nowotwory – u osób otyłych wzrasta ryzyko rozwoju raka jelita grubego, piersi, jajników, gruczołu krokowego, endometrium
  5. zaburzenia miesiączkowania i płodności.

Otyłość może prowadzić również do:

  • zaburzeń w układzie kostnym (zapalenia stawów, bólu kręgosłupa)
  • powstawania przepuklin
  • zgagi
  • duszności spowodowanej nadmierną masą ciała
  • chorób jamy ustnej (zapalenia, krwawienia dziąseł)
  • podwyższonego poziomu cholesterolu i trójglicerydów
  • kamieni żółciowych
  • wysokiego ciśnienia krwi
  • zaburzenia oddychania w czasie snu
  • komplikacji podczas ciąży
  • problemów z samoakceptacją.

DIAGNOSTYKA OTYŁOŚCI

Stwierdzenie otyłości podczas badania lekarskiego polega na:

  • pomiarze masy ciała, wzrostu, obwodów pasa i bioder, ciśnienia tętniczego krwi
  • ogólnej ocenie stanu zdrowia oraz indywidualnej historii otyłości
  • ocenie aktywności fizycznej chorego
  • ocenie aktualnie zażywanych leków, mogących prowadzić do otyłości
  • ocenie wskaźnika masy ciała (BMI).

Wskaźnik masy ciała, tzw. BMI, określa ilość tkanki tłuszczowej w organizmie i stanowi jednocześnie wyznacznik ryzyka rozwoju chorób towarzyszących otyłości.

BMI oblicza się wg wzoru:

BMI = masa ciała (kg) / wzrost (m2)

Wyznaczanie wskaźnika masy ciała (BMI) z wykorzystaniem powyższego schematu polega na:

  1. ustaleniu masy ciała oraz wzrostu
  2. poprowadzeniu linii prostej przez odpowiednie wartości na skali
  3. odczytaniu BMI.

KALKULATOR BMI

Przejdź do kalkulatora i zmierz swoje BMI – KALKULATOR

Zaburzenia masy ciała
BMI (kg/m2)
Ryzyko chorób
Niedowaga
<18,5niskie
Norma18,5-24,9
średnie
Nadwaga
25podwyższone
Okres przed otyłością
25,0-29,9podwyższone
I stopień otyłości30,0-34,9
znacznie podwyższone
II stopień otyłości35,0-39,9wysokie
III stopień otyłości
40,0bardzo wysokie

Im większy wskaźnik BMI, tym większe ryzyko powikłań ze strony układu krążenia oraz innych narządów.

LECZENIE OTYŁOŚCI

Leczenie otyłości jest procesem długotrwałym, opierającym się na doborze odpowiednich, indywidualnych metod leczenia.

Odpowiednie leczenie prowadzi do:

  • obniżenia ciśnienia krwi
  • zmniejszenia ryzyka zawału oraz choroby wieńcowej serca
  • zmniejszenia ryzyka rozwoju cukrzycy typu II
  • obniżenia poziomu „złego” cholesterolu (LDL) i zwiększenia poziomu „dobrego” (HDL)
  • polepszenia jakości życia oraz samopoczucia.

PORADY LEKARZA

 NALEŻY:

  • udać się do dietetyka
  • zadbać o aktywność fizyczną
  • zmniejszyć masę ciała
  • regularnie spożywać urozmaicone posiłki (co najmniej 3 razy dziennie o tej samej porze)
  • zachować umiar w jedzeniu
  • zwiększyć spożycie warzyw i owoców
  • spożywać pełnoziarniste produkty zbożowe
  • spożywać duże ilości płynów.

 NIE NALEŻY:

  • spożywać obfitych posiłków
  • spożywać dodatkowych porcji między głównymi posiłkami
  • spożywać smażonych potraw
  • spożywać pokarmów wysokoenergetycznych (słodkie napoje gazowane, soki, batony, ciastka, chipsy, orzeszki ziemne)
  • opierać diety o produkty spożywcze typu fast food
  • spożywać ostatniego posiłku później niż 3-4 godziny przed snem.

Należy jednak pamiętać, aby unikać diet bardzo rygorystycznych. Gwałtowne zmniejszenie masy ciała stanowi zagrożenie dla równowagi ustroju. Często zdarza się również, że po zakończeniu takiej diety organizm szybko wraca do stanu sprzed jej rozpoczęcia (tzw. efekt jojo).