Zapalenie wątroby to reakcja narządu na czynniki uszkadzające. Zapalenie wątroby może być spowodowane wieloma przyczynami. Najczęściej wywołują je: czynniki infekcyjne, zaburzenia układu odpornościowego, ekspozycja na alkohol, działanie różnych leków lub toksycznych substancji chemicznych.
Zapalenie takie może mieć przebieg ostry, gdy objawy pojawiają się nagle, lub przewlekły, gdy chory przez lata może być nieświadomy swojej choroby.
OBJAWY ZAPALENIA WĄTROBY
Charakterystyczne objawy ostrego zapalenia:
- dolegliwości podobne jak przy grypie (osłabienie, bóle mięśni, gorączka)
- utrata apetytu
- uczucie zmęczenia
- nudności i wymioty, które jeśli trwają długo, mogą prowadzić do odwodnienia
- u palaczy typowym objawem może być wstręt do papierosów
- świąd całego ciała
- ból z prawej strony brzucha
- żółtaczka
- ciemniejszy mocz
- jaśniejszy stolec
- może się pojawić także biegunka.
Istnieje również piorunujące zapalenie wątroby, będące zagrożeniem życia.
Objawy piorunującego zapalenia wątroby:
- zaburzenia psychiczne
- zwiększenie obwodu brzucha
- znaczne zmęczenie i wyczerpanie.
Zapalenie wątroby może doprowadzić do poważnego uszkodzenia wątroby (marskości wątroby lub pierwotnego raka).
Do lekarza należy udać się, gdy:
- pojawia się żółtaczka
- nudności i wymioty nie ustępują
- pojawia się ciemny mocz
- ból brzucha jest długotrwały
- istnieje prawdopodobieństwo zarażenia wirusowym zapaleniem wątroby (np. poprzez kontakt z krwią osoby chorej).
PRZYCZYNY ZAPALENIA WĄTROBY
Istnieje bardzo dużo czynników mogących wywołać zapalenie wątroby.
Najczęstsze przyczyny zapalenia wątroby:
Wirusy będące najbardziej powszechną przyczyną zapaleń. Istnieje kilka wirusów powodujących zapalenie wątroby (WZW). Najważniejsze z nich nazwano literami alfabetu A, B, C, D, E.
WZW A – rozprzestrzenia się najczęściej drogą pokarmową przez zakażoną wodę i żywność, zwłaszcza w warunkach żywienia zbiorowego (przedszkola, szkoły itp.). Im gorsze warunki sanitarne w otoczeniu człowieka, tym większe jest prawdopodobieństwo zakażenia. Najczęściej na zapalenie typu WZW A chorują dzieci. Wirus ten nie wywołuje przewlekłego zapalenia wątroby oraz nosicielstwa i najczęściej ustępuje samoistnie.
WZW B – jest najczęstszą przyczyną ostrego zapalenie wątroby. Rozprzestrzenia się przez kontakt z krwią chorego, kontakty seksualne, przechodzi z matki na dziecko – głównie w czasie porodu. Do zakażenia może dojść także u fryzjera, kosmetyczki lub w studiu tatuażu, jeśli tylko dojdzie do naruszenia ciągłości tkanek i wprowadzenia wirusów do krwi. Grupa ryzyka jest stosunkowo duża i obejmuje: pracowników służby zdrowia, chorych na hemofilię, pacjentów dializowanych, narkomanów, homoseksualistów. Proces zapalny może trwać latami i prowadzić do ciężkich następstw, np. : marskość, rak wątroby lub stałe nosicielstwo.
WZW C – rozprzestrzenia się przez skażoną krew w trakcie procedur medycznych (przetaczanie krwi, zabiegi medyczne wykonywane niesterylnym sprzętem), w wyniku używania wspólnych igieł przez narkomanów, korzystania z usług salonów kosmetycznych itp. Częściej powoduje zapalenie przewlekłe niż ostre. W większości przypadków zapalenie typu C przebiega bezobjawowo.
WZW D – występuje tylko wtedy, gdy chory jest już zakażony wirusem typu B, a pojawienie się wirusa typu D sprawia, że przebieg choroby staje się cięższy.
WZW E – zapalenie bardzo rzadkie w Polsce, zanotowano jednak kilka przypadków zachorowań u osób przybyłych zza wschodniej granicy. Występuje w populacjach o niskich standardach higienicznych. Przebiega praktycznie tak samo jak WZW A.
Zapalenie spowodowane substancjami chemicznymi (alkohol, leki, toksyny środowiskowe). Wątroba jest miejscem, gdzie większość z nich jest metabolizowana i w zbyt dużych ilościach substancje te mogą doprowadzać do uszkodzenia tego narządu (stłuszczenia, marskości).
Wrodzone zapalenie wątroby – występuje w przebiegu niektórych chorób wrodzonych, są to m.in.:
- hemochromatoza – związana z gromadzeniem zbyt dużej ilości żelaza w organizmie
- niedobór enzymu alfa-1-antytrypsyny
- choroba Wilsona, związana z gromadzeniem się w organizmie dużej ilości miedzi.
Niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby – w tym przypadku w wątrobie gromadzi się dużo tłuszczu, głównie u osób otyłych z nadciśnieniem, zaburzeniami gospodarki tłuszczowej i cukrzycą.
Autoimmunologiczne zapalenie wątroby – powstaje, gdy układ odpornościowy człowieka omyłkowo niszczy wątrobę. Często występuje z innymi chorobami autoimmunologicznymi i może prowadzić do poważnego uszkodzenia wątroby.
DIAGNOSTYKA ZAPALENIA WĄTROBY
Bardzo często zapalenie wątroby jest wykrywane przypadkowo przy okazji badan okresowych czy też przed zabiegiem operacyjnym lub w czasie pobytu w szpitalu z innego powodu.
Wykonywane badania:
- badania krwi świadczące o stanie wątroby; oznacza się szereg parametrów: AspAT, A1AT, fosfatazę zasadową, wskaźnik protrombinowy, bilirubinę, poziom albumin, całkowity poziom białek we krwi
- oznaczanie we krwi przeciwciał i antygenów obecnych w przypadku infekcji wirusami WZW
- zdiagnozowanie chorób wrodzonych przebiegających z zapaleniem wątroby
- biopsja wątroby, celem wykonania badania histopatologicznego fragmentu wątroby; pozwala ono ustalić przyczynę procesu zapalnego wątroby.
LECZENIE ZAPALENIA WĄTROBY
Sposób postępowania zależny jest od przyczyny powodującej zapalenie wątroby.
- WZW A – leczenie jest głównie objawowe. W przypadku biegunek zapobiega się odwodnieniu. W ostrym okresie choroby zaleca się leżenie w łóżku. W razie wystąpienia świądu stosuje się leki łagodzące ten objaw. Zastosować należy także lekkostrawną dietę.
- WZW B – postać ostrą leczy się tak jak WZW A. W postaci przewlekłej natomiast stosuje się specjalistyczne leki, jak interferon alfa i leki przeciwwirusowe stosowane według określonego schematu.
- WZW C – postać ostra leczona jest jak poprzednie. W postaci przewlekłej stosowane są schematy leczenia z zastosowaniem rybawiryny i interferonu alfa.
- WZW E – leczy się jak WZW A.
- Specyficzne leczenie chorób wrodzonych, w których przebiegu może wystąpić zapalenie wątroby. Ich poprawne leczenie może zapobiec rozwojowi zapalenia.
- W autoimmunologicznym zapaleniu wątroby stosuje się sterydy i azatioprynę. Leczenie zazwyczaj trwa wiele lat
- W niealkoholowym stłuszczeniowym zapaleniu wątroby podstawą jest leczenie otyłości i korygowanie innych zaburzeń będących istotą choroby.
PORADY LEKARZA
✓ NALEŻY:
- po przebyciu choroby regularnie poddawać się badaniom lekarskim
- odpowiednio odżywiać się, tj. spożywać wiele potraw dietetycznych, białkowowęglowodanowych oraz bogatych w witaminę B i C
- dbać o aktywność fizyczną
- myć warzywa i owoce przed zjedzeniem
- szczepić się przeciwko WZW typu B
- szczególną okazją do szczepień jest tzw. „żółty tydzień”, organizowany w Polsce
- unikać zakażeń wirusowym zapaleniem wątroby poprzez odpowiednią higienę (mycie rąk przed jedzeniem).
✓ NIE NALEŻY:
- spożywać alkoholu oraz przyjmować aspiryny, gdyż oba te czynniki mogą przyspieszyć powstanie marskości wątroby
- spożywać posiłków w miejscach niespełniających warunków sanitarnych
- dopuszczać do możliwości zakażenia WZW (np. stosować akupunktury, robić tatuażu)
- leczyć się samemu i stosować na własną rękę (bez konsultacji z lekarzem) szczepionek
- dopuszczać do ryzykownych kontaktów płciowych bez zastosowania środków zabezpieczających.