Udar mózgu to nagłe wystąpienie objawów uszkodzenia mózgu w wyniku zaburzeń mózgowego krążenia krwi. Udar mózgu jest poważnym problemem społecznym, gdyż stanowi trzecią pod względem częstości przyczynę zgonów, po chorobach układu krążenia i nowotworach. Stanowi też istotny problem ekonomiczny, gdyż wiele osób po przebytym udarze staje się niezdolnymi do pracy.

Na szczęście sytuacja ta powinna się powoli zmieniać ze względu na wzrastającą świadomość społeczną i coraz szersze poruszanie tego tematu w mediach. Skutkować to będzie szybszym wzywaniem pomocy do pacjentów i przewożeniem ich do specjalistycznych oddziałów udarowych. Bardzo ważne jest wdrażanie coraz skuteczniejszego leczenia przyczynowego, zanim potrzebny będzie neurolog. Można mieć nadzieję, że skuteczność terapii udarów powtórzy sukces leczenia ostrych zespołów wieńcowych (głównie zawałów serca).

Objawy udaru mózgu

Do rozwinięcia się objawów udaru mózgu dochodzi w krótkim czasie, nagle. Mogą się one pojawić w trakcie wysiłku lub też po nocnym odpoczynku. Objawy udaru zależą od miejsca uszkodzenia mózgu.

Najważniejsze objawy:

  • niedowłady kończyn, zwykle tylko po jednej stronie
  • problemy z mówieniem – nieprawidłowe nazywanie przedmiotów, niemożność wyrażania myśli słowami, niemożność rozumienia mowy
  • porażenie mięśni twarzy (twarz niesymetryczna, „wykrzywiona”)
  • podwójne widzenie i inne zaburzenia widzenia, np. błyski, niedowidzenie połowy oka
  • silny ból głowy
  • utrata przytomności
  • zmniejszenie napięcia mięśniowego w początkowej fazie udaru
  • napad padaczkowy
  • nudności i wymioty
  • utrudnienia w połykaniu.

Jeżeli nagle pojawią się wymienione wyżej objawy, szczególnie u osoby chorującej na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę czy zaburzenia rytmu serca (głównie migotanie przedsionków), należy natychmiast wezwać karetkę! Jak najszybsze (najlepiej w ciągu pierwszych 3 godzin) przetransportowanie chorego na oddział udarowy może zwiększyć jego szanse na cofnięcie się ubytków neurologicznych, np. niedowładów.

Udary mózgu dzieli się na dwie grupy

UDAR NIEDOKRWIENNY (inaczej zawał mózgu) 80-85% wszystkich udarów – Mechanizm polega, tak jak w przypadku zawału serca, na zwężeniu lub zamknięciu tętnic prowadzących krew do mózgu. Powoduje to niedotlenienie danego fragmentu mózgu i obumieranie komórek nerwowych.

UDAR KRWOTOCZNY (inaczej wylew krwi do mózgu) 15-20% wszystkich udarów – Mechanizm polega na pęknięciu tętnicy w mózgu, szczególnie w miejscu osłabionym, np. przez tętniaka. Krew, wynaczyniając się, powoduje uszkodzenie danego fragmentu mózgu.

Powstałe w trakcie udaru ubytki neurologiczne mogą cofnąć się całkowicie lub częściowo. Zależy to jednak w dużej mierze od jak najszybszego wdrożenia leczenia na oddziale udarowym oraz późniejszej intensywnej rehabilitacji.

Specyficznym typem udaru niedokrwiennego jest stan określany jako przemijające niedokrwienie mózgu (angielski skrót TIA). Polega on na chwilowym niedokrwieniu określonego fragmentu mózgu. Objawy charakterystyczne dla udarów utrzymują się maksymalnie 24 godziny (przeważnie od kilku minut do kilku godzin). TIA jest stanem zagrożenia udarem w przyszłości.

Udar mózgu – jakie są przyczyny?

Do głównych przyczyn udarów należą:

  • nadciśnienie tętnicze
  • miażdżyca
  • zaburzenia rytmu serca (np. migotanie przedsionków), wady zastawek sercowych, wszczepienie sztucznej zastawki – stany te sprzyjają powstawaniu skrzeplin w sercu, które następnie mogą z prądem krwi być przeniesione do tętnic mózgowych i zatkać je jak korek.

Wśród pozostałych przyczyn udarów wyróżnia się:

  • niektóre leki – przedawkowanie leków przeciwkrzepliwych (kwas acetylosalicylowy, tiklopidyna, acenokumarol)
  • stosowanie antykoncepcji hormonalnej lub hormonalnej terapii zastępczej – wiąże się z ryzykiem wystąpienia udaru wskutek zwiększonej krzepliwości krwi
  • przewlekłe nadużywanie kokainy, amfetaminy, alkoholu i palenie papierosów
  • tętniaki w mózgu.

Czynniki ryzyka udarów mózgu

Oprócz bezpośrednich przyczyn udarów mózgu, ogromne znaczenie mają czynniki ryzyka, które zwiększają szanse jego wystąpienia. Jest to szczególnie istotne z racji tego, że część z nich można wyeliminować. Najważniejsze czynniki ryzyka udarów to:

  • wiek
  • płeć męska (mężczyźni chorują częściej)
  • przebyty incydent przejściowego napadu niedokrwiennego (TIA)
  • nadciśnienie tętnicze
  • choroby serca przebiegające z zaburzeniami rytmu, np. migotanie przedsionków
  • cukrzyca
  • otyłość
  • nieprawidłowy poziom cholesterolu we krwi
  • przewlekłe palenie tytoniu
  • przewlekłe nadużywanie alkoholu
  • mała aktywność fizyczna
  • doustne środki antykoncepcyjne oraz hormonalna terapia zastępcza.

Diagnostyka a udar mózgu

Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest tomografia komputerowa (CT) głowy. Badanie to w szybki i dokładny sposób pozwala zobrazować mózg, potwierdzić udar i zróżnicować udar niedokrwienny od krwotocznego. Jest to szczególnie ważne ze względu na nieco odmienne leczenie obu typów udaru. Ponadto w diagnostyce udaru pomocne może być badanie USG metodą Dopplera, pozwalające uwidocznić przepływ krwi w tętnicach prowadzących do mózgu. Oprócz tego wykonuje się badanie EKG i echo serca oraz badania laboratoryjne.

Jak wygląda leczenie udaru mózgu

Stosowane obecnie leczenie udarów niedokrwiennych polega na rozpuszczeniu zakrzepu zatykającego tętnice w mózgu. Mimo postępu, jaki dokonał się w tej dziedzinie, skuteczność leczenia nadal nie jest zadowalająca. Dlatego tak ważne jest eliminowanie znanych czynników ryzyka i zapobieganie wystąpieniu udaru.

Udar mózgu – porady lekarza

 NALEŻY:

  • utrzymywać aktywność fizyczną
  • regularnie kontrolować ciśnienie krwi i skutecznie leczyć nadciśnienie tętnicze
  • skuteczne leczyć cukrzycę i utrzymywać poziom glukozy we krwi na jak najniższym tolerowanym poziomie
  • leczyć choroby serca z zaburzeniami rytmu (migotanie przedsionków), wadami zastawek lub sztucznymi zastawkami
  • stosować fizjoterapię oraz ćwiczenia w domu
  • zdrowo się odżywiać, unikać alkoholu i papierosów
  • obniżyć stężenie cholesterolu we krwi
  • uczęszczać na zajęcia z logopedą
  • być cierpliwym w stosunku do pacjenta, który często ma zmienne nastroje.