Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa) jest to rozlany nieswoisty przewlekły proces zapalny błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy oraz okrężnicy, prowadzący w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń.
Choroba występuje na całym świecie, ale najczęstsza jest u kobiet rasy białej, zwłaszcza w krajach rozwiniętych Ameryki Północnej i Europy. Jej początek przypada najczęściej na okres dojrzewania i wczesnej dorosłości. Wraz z chorobą Leśniowskiego-Crohna należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej przyczynie.
OBJAWY WRZODZIEJĄCEGO ZAPALENIA JELITA GRUBEGO
Choroba przebiega pod postacią ostrych rzutów (kilka tygodni do kilku miesięcy), gdy dolegliwości są poważniejsze, przedzielonych okresami pełnej remisji (czasami nawet bez jakichkolwiek dolegliwości).
Główne objawy choroby:
- biegunka i domieszka krwi w kale są pierwszymi i jednocześnie najczęstszymi objawami
- wypróżnienie jest poprzedzone naglącym i bolesnym parciem na stolec, ustępującym po wypróżnieniu
- wydalanie śluzu
- bóle brzucha
- osłabienie i zmniejszenie masy ciała
- krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego
- utrata apetytu
- chudnięcie.
Stan ogólny chorego jest dobry.
Objawy występujące w cięższych przypadkach:
- przyspieszony rytm serca
- obrzęki
- bolesność uciskowa jamy brzusznej
- gorączka
- odwodnienie.
Do lekarza należy udać się, gdy:
- występują wypróżnienia z domieszką krwi
- biegunka trwa ponad 2 tygodnie
- objawy nasilają się u chorego z rozpoznaną już chorobą
- utrzymują się silne bóle brzucha, ze wzdęciem i zaparciem.
Powikłania mogące wystąpić w przebiegu choroby:
- niedokrwistość związana ze znaczną utratą krwi
- toksyczne rozdęcie okrężnicy; pacjenci, u których pojawi się to powikłanie, są zazwyczaj w bardzo złym stanie; jest ono potencjalnie śmiertelne
- rak jelita grubego
- polipowatość zapalna; jest wyrazem ciężkiego uszkodzenia błony śluzowej
- perforacja okrężnicy
- zwężenie jelita
- zapalenie stawów osteoporoza zapalenie spojówek
- zakrzepica żylna.
PRZYCZYNY WRZODZIEJĄCEGO ZAPALENIA JELITA GRUBEGO
Podobnie jak w chorobie Leśniowskiego-Crohna dokładne przyczyny powstawania nie są znane.
Jedna z teorii mówi, że choroba jest spowodowana nieprawidłową aktywnością układu odpornościowego w obrębie jelit. U tych pacjentów układ odpornościowy jest przewlekle aktywowany przez nieokreślony czynnik, co objawia się przewlekłym stanem zapalnym w obrębie jelit, który może doprowadzić do powstania owrzodzeń. W uproszczeniu można powiedzieć, że układ odpornościowy omyłkowo niszczy tkanki własnego organizmu.
Podejrzewa się pewną skłonność do rodzinnego występowania choroby. Inną przyczyną może być nieprawidłowa flora jelitowa.
DIAGNOSTYKA WRZODZIEJĄCEGO ZAPALENIA JELITA GRUBEGO
Metody stosowane w rozpoznaniu:
- dokładne badanie lekarskie połączone z rozmową z pacjentem o jego dolegliwościach
- badania krwi; morfologia może ujawnić niedokrwistość i zwiększony poziom białych krwinek oraz przyspieszony OB
- RTG przeglądowe jamy brzusznej
- kolonoskopia, jest badaniem obrazowym i pozwala obejrzeć wnętrze jelita grubego; w trakcie tego badania lekarz pobiera małe fragmenty tkanki ze ściany jelita, aby poddać je badaniu histopatologicznemu pod mikroskopem
- badanie radiologiczne jelit (badanie kontrastowe ujawniające obecność m.in. owrzodzeń); polega na podaniu przez odbyt do jelita grubego środka kontrastowego i wykonaniu zdjęcia RTG; jest to technika stosowana znacznie rzadziej niż kolonoskopia
- czasami oznacza się niektóre przeciwciała obecne we krwi chorych.
LECZENIE WRZODZIEJĄCEGO ZAPALENIA JELITA GRUBEGO
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest chorobą nieuleczalną. Można jedynie zmniejszać częstość nawrotów i łagodzić dolegliwości. Sposób leczenia choroby można podzielić na dwa etapy: leczenie ostrego rzutu i leczenie podtrzymujące pomiędzy rzutami. Leczenie uzależnione jest od ciężkości rzutu choroby.
Leczenie w rzucie lekkim:
- sulfasalazyna lub pochodna kwasu 5-aminosalicylowego – mesalazyna, która charakteryzuje się mniejszą ilością powikłań w stosunku do sulfasalazyny (bóle głowy, reakcje alergiczne, zmniejszenie odporności, czasowa niepłodność męska); lek podaje się doustnie
- glikokortykosteroidy (doodbytniczo).
Leczenie w rzucie średnio lekkim:
- glikokortykosteroidy stosowane doustnie oraz doodbytniczo
- sulfasalazyna lub mesalazyna zapewnienie odpowiedniej ilości białka i kalorii w diecie
- podjęcie próby eliminacji mleka z diety
- niekiedy konieczność przetaczania krwi i uzupełniania niedoborów elektrolitowych.
Leczenie w rzucie ciężkim (bezwzględnie wymaga hospitalizacji):
- konieczne dożylne uzupełnianie wszelkich niedoborów (woda, elektrolity, białka, krew)
- glikokortykosteroidy (dożylnie)
- antybiotyki (dożylnie), konieczne tylko w niektórych przypadkach
- stosuje się także terapię cyklosporyną
- u chorych z wymiotami – żywienie pozajelitowe
- ta postać rzutu związana jest z wystąpieniem wielu powikłań choroby, dlatego w przypadkach takich jak rozdęcie okrężnicy czy perforacja jelita konieczne jest leczenie operacyjne; polega ono zazwyczaj na całkowitym wycięciu odbytnicy i okrężnicy z wytworzeniem sztucznego odbytu na jelicie krętym; możliwe jest też wycięcie samej okrężnicy i zespolenie jelita krętego z odbytnicą.
Leczenie podtrzymujące:
Ma na celu jak najdłuższe utrzymanie stanu remisji.
Leczenie niefarmakologiczne:
- unikanie stresu
- unikanie antybiotyków doustnych i leków przeciwbólowych
- unikanie zakażeń przewodu pokarmowego
- wyeliminowanie mleka z diety
Leczenie farmakologiczne:
- sulfasalazyna lub mesalazyna
- czasami azatiopryna lub 6-merkaptopuryna, leki które mogą hamować aktywność układu immunologicznego, którego dysfunkcja leży u podłoża choroby.
W fazie remisji:
- lekkostrawna z ograniczeniem błonnika
- ograniczenie spożywania mleka i jego przetworów
- unikanie potraw wzdymających (np. kapusta, warzywa strączkowe, napoje gazowane)
- unikanie alkoholu
- unikanie ostrych przypraw
- unikanie potraw smażonych
W fazie zaostrzeń:
- dieta dojelitowa bezresztkowa
- dożylne uzupełnianie niedoborów z uwagi na znaczne odwodnienie.