Zaburzenia rytmu serca są efektem zakłóconego wytwarzania i przewodzenia impulsów elektrycznych w wyspecjalizowanych komórkach serca zorganizowanych w tzw. układ bodźcoprzewodzący. Ponieważ impulsy te odpowiadają za kurczenie się mięśnia sercowego w odpowiednim rytmie, ich zaburzenia powodują nieprawidłową czynność skurczową serca.

W układzie bodźcoprzewodzącym wyróżnia się następujące elementy:

  • węzeł zatokowo-przedsionkowy (zatokowy); znajduje się w ścianie prawego przedsionka i nazywany jest naturalnym rozrusznikiem serca, ponieważ narzuca odpowiedni rytm w zależności od potrzeb organizmu
  • impulsy po opuszczeniu węzła zatokowo-przedsionkowego dostają się do węzła przedsionkowo-komorowego, a stąd specjalnymi włóknami pęczka Hisa rozchodzą się do komór, powodując ich skurcz.

Prawidłowy rytm serca w spoczynku wynosi od 60 do 100 uderzeń na minutę (jest to rytm zatokowy). Może on zwalniać, np. w czasie snu, lub przyspieszać w czasie wysiłku.

Zaburzenia rytmu serca związane są ze zbyt wolnym rytmem (poniżej 60 uderzeń) lub zbyt szybkim rytmem (powyżej 100 uderzeń) -tzw. rzadkoskurcz lub częstoskurcz – albo z nieregularnością pracy serca.

Istnieje wiele typów arytmii serca. Ze względu na miejsce powstawania dzieli się je na arytmie komorowe (częściej związane są z poważnymi chorobami serca) oraz nadkomorowe. Arytmie nadkomorowe są dość częste w średnim i starszym wieku. Wiele z nich ma charakter przejściowy i nieszkodliwy. Występują przy nerwowości, nieleczonej niewydolności serca, podczas lub po nierozpoznanym zapaleniu mięśnia sercowego lub przy nadczynności tarczycy.

Najczęstsze arytmie nadkomorowe:

  • dodatkowe pobudzenia nadkomorowe – w pewnym regionie przedsionków powstaje dodatkowy impuls, zaraz po przejściu impulsu fizjologicznego, powodując przedwczesny skurcz serca; jest to stan dość powszechny w różnych grupach wiekowych i zazwyczaj niezbyt poważny
  • częstoskurcze nadkomorowe – powstają, gdy pewna struktura serca zaczyna generować regularny, ale zbyt szybki rytm serca
  • syndrom chorego węzła zatokowo-przedsionkowego – objawia się zwolnioną akcją serca z okresami przyspieszeń
  • migotanie przedsionków – polega na powstawaniu w różnych częściach przedsionków bardzo szybkich wyładowań (nawet 300-700 na minutę); powoduje nieregularną, szybką pracę serca
  • trzepotanie przedsionków – wyładowania powstają z bardzo dużą szybkością w prawym przedsionku (300 na minutę), jednak tylko mniej więcej co drugi impuls dociera do komór, powodując ich skurcz.

Najczęstsze arytmie komorowe:

  • dodatkowe pobudzenia komorowe – impuls elektryczny powstaje gdzieś w obrębie komór, powodując ich niespodziewany, przedwczesny skurcz; rytm serca wraca szybko do normy
  • częstoskurcz komorowy – regularne impulsy o dużej częstości, powstają w obrębie komór, powodując szybką pracę serca; stan ten może być niebezpieczny dla życia człowieka i wymaga pilnej opieki medycznej
  • migotanie komór – impulsy powstają w nieregularnym i bardzo szybkim rytmie w obrębie komór; powoduje to nieskoordynowane skurcze mięśni komór, tak że nie mogą one w poprawny sposób tłoczyć krwi na obwód do wielkich naczyń. Jest bezpośrednim stanem zagrożenia życia.

OBJAWY ARYTMII

Często ludzie nie odczuwają żadnych dolegliwości związanych z arytmią. Jeśli już pojawiają się, to są charakterystyczne dla nieprawidłowego działania układu krążenia.

Charakterystyczne objawy zaburzeń rytmu serca:

  • uczucie nierównego bicia serca
  • kołatanie i trzepotanie w klatce piersiowej
  • uczucie zbyt szybkiego bicia serca (miarowego lub niemiarowego)
  • uczucie zmęczenia
  • osłabienie
  • zawroty głowy
  • oszołomienie i omdlenie
  • szybki, płytki oddech
  • ból lub dyskomfort w klatce piersiowej
  • duszność (brak tchu)
  • wymioty.

PRZYCZYNY ARYTMII

Prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń rytmu serca wzrasta wraz z wiekiem. Wiele chorób serca może powodować arytmie.

Najczęstsze przyczyny arytmii:

Stany wywołujące lub pogłębiające arytmię:

  • infekcje i podwyższona temperatura ciała
  • stres fizyczny i emocjonalny
  • zdenerwowanie lub lęk
  • nadmierne spożycie alkoholu, kawy, palenie tytoniu
  • niedokrwistość
  • choroby tarczycy
  • obciążenie organizmu nadmiernym wysiłkiem fizycznym
  • przyjmowanie leków lub ich przedawkowanie
  • czynniki wrodzone.

W przypadku pojawienia się:

  • uczucia zbyt szybkiego lub zbyt wolnego rytmu serca
  • bólu w klatce piersiowej, z towarzyszącymi powyższymi objawami oszołomienia i osłabienia
  • niewyjaśnionego spłycenia oddechu

należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Wystąpienie arytmii nie oznacza automatycznie poważnej choroby serca. Przyczyna powstania zaburzeń rytmu często nie zostaje rozpoznana.

DIAGNOSTYKA ARYTMII

Pierwszym etapem rozpoznania jest szczegółowa rozmowa z lekarzem i badanie lekarskie.

Badania wykonywane w diagnostyce choroby

  • EKG – pomiar aktywności elektrycznej serca za pomocą specjalnego aparatu; badanie niezwykle istotne, gdyż zazwyczaj pozwala rozpoznać rodzaj zaburzeń rytmu
  • EKG metodą Holtera (jeśli w trakcie tradycyjnego EKG nie dokonano rozpoznania) – pacjent przez 24 godziny funkcjonuje z przyczepionymi do klatki piersiowej elektrodami, które za pomocą cienkich przewodów podłączone są do małego urządzenia rejestrującego, noszonego np. przy pasku
  • ECHO serca – może uwidocznić nieprawidłowości budowy serca, takie jak wady zastawkowe.

LECZENIE ARYTMII

Wybór metody leczenia zależy od rodzaju arytmii, objawów klinicznych i częstości ich pojawiania się.

Dostępne metody leczenia arytmii:

  1. farmakoterapialeki antyarytmiczne mają możliwość zmieniania właściwości elektrofizjologicznych serca; podzielone są one na 4 grupy, w zależności od mechanizmu działania; leki te mogą, niestety, wykazywać działanie proarytmiczne, polegające na nasileniu obecnej arytmii lub pojawieniu się nowej
  2. kardiowersja i defibrylacja serca – są metodami elektroterapii serca; wykonuje się je po wprowadzeniu pacjenta w stan narkozy
  3. ablacja przezskórna – zabieg polega na zniszczeniu fragmentu mięśnia sercowego, w którym powstają nieprawidłowe impulsy elektryczne; wykonuje się ją elektrodą wprowadzoną do serca za pomocą cewnika przez naczynia
  4. elektrostymulacja serca – za pomocą wszczepianego kardiostymulatora
  5. wszczepialny kardiowerter – defibrylator.

Po zastosowanym leczeniu chory cały czas powinien pozostawać pod kontrolą lekarza, aby można było obserwować wyniki leczenia i rozpoznawać ewentualne powikłania.

PORADY LEKARZA

 NALEŻY:

  • wykonywać ćwiczenia fizyczne, np. szybki spacer, bieganie, pływanie, jazda na rowerze
  • stosować nisko tłuszczową dietę
  • ograniczyć spożycie cukru, masła, tłustego mięsa, serów, potraw smażonych i jajek
  • zwiększyć ilość spożywanych świeżych owoców, warzyw, pieczywa pełnoziarnistego, nasion roślin strączkowych.

 NIE NALEŻY:

  • przyjmować nadmiernej ilości kofeiny, a najlepiej w ogóle z niej zrezygnować
  • palić papierosów
  • pić alkoholu
  • przyjmować tabletek odchudzających oraz leków pobudzających
  • narażać się na sytuacje konfliktowe oraz stresowe.

Po konsultacji z lekarzem osoby cierpiące na zaburzenia rytmu serca mogą stosować zioła.

Zioła pomocne w leczeniu zaburzeń rytmu serca to zioła relaksujące i uspokajające: serdecznik pospolity, kozłek lekarski, melisa, rumianek pospolity, kwiat lipy

Zioła wzmacniające serce i regulujące jego pracę: naparstnica (jej zastosowanie i dawkowanie należy koniecznie skonsultować z lekarzem), głóg (określany jest mianem waleriany serca, gdyż łączy w sobie działanie wzmacniające, rozszerzające naczynia wieńcowe oraz przeciw arytmiczne, uspokajające).