Choroba uchyłkowa polega na obecności w przewodzie pokarmowym charakterystycznych, nieprawidłowych zagłębień. Mogą być one nabyte (najczęstsze) lub wrodzone (bardzo rzadkie). Najczęściej uchyłek jest przepukliną błony śluzowej przez błonę mięśniową.
Uchyłki mogą powstawać w każdym odcinku od jamy ustnej do odbytu, najczęściej jednak występują w końcowej części okrężnicy i w jelicie grubym.
Jeżeli w jednym lub w większej liczbie uchyłków powstanie stan zapalny, mówi się o zapaleniu uchyłków. Zmiany w przypadku zapalenia uchyłków mogą przybierać formę od drobnego ropnia w poszczególnych uchyłkach do rozległego zakażenia lub nawet przebicia (perforacji) ściany jelita.
OBJAWY CHOROBY UCHYŁKOWEJ
Choroba uchyłkowa dotyczy głównie osób starszych. Jest częstsza w krajach rozwiniętych i uprzemysłowionych.
Charakterystyczne objawy choroby:
- bóle po lewej stronie brzucha
- wzdęcia
- zaparcia lub biegunka (pojawia się ona jednak rzadziej)
- uczucie przelewania w brzuchu
- uchyłki przełyku, szczególnie o dużych rozmiarach, mogą powodować bóle zamostkowe, zaburzenia połykania, zwracanie pokarmów; pokarm, który zalega w uchyłkach, gnije, będąc przyczyną cuchnącego zapachu z ust.
Objawy te są dość niecharakterystyczne i mogą przypominać także inne schorzenia.
Zapalenie uchyłków powstaje najczęściej, gdy wejście do nich zostanie zatkane przez np. masy kałowe.
Objawy zapalenia uchyłków:
- ból w lewym dolnym kwadrancie brzucha, co związane jest z najczęstszą lokalizacją uchyłków (lewa część okrężnicy)
- krwawienie z odbytu; krew jest obecna jako domieszka do stolca, może być zauważona na bieliźnie lub papierze toaletowym
- gorączka i dreszcze
- nudności i wymioty
- zaparcia lub czasami biegunka.
Do lekarza należy udać się, gdy występuje:
- ciągły ból brzucha
- ciągła niewyjaśniona gorączka
- nieustępująca infekcja układu moczowego
- krwawienie z odbytu
- długo trwające zaparcie.
Zapalenia uchyłków grożą poważnymi powikłaniami.
Główne powikłania zapalenia uchyłków:
- przedziurawienie ściany jelita
- zwężenie lub niedrożność jelita
- ropnie w jamie brzusznej, które przebiwszy ścianę jelita, mogą powodować zapalenie otrzewnej
- krwawienie z uchyłku
- powstanie przetok, czyli nieprawidłowych połączeń między jelitem a innymi narządami (np. pęcherzem moczowym, macicą).
PRZYCZYNY CHOROBY UCHYŁKOWEJ
Uchyłki pojawiają się zazwyczaj między 50. a 60. rokiem życia. Szacuje się, że blisko 2/3 populacji w wieku podeszłym jest dotknięte tą chorobą, zatem uznano ją za chorobę cywilizacyjną. Uważa się, że powstawanie uchyłków jest spowodowane wzrostem ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej.
Czynniki predysponujące do powstawania uchyłków:
- podeszły wiek, gdyż ściany jelita są wtedy osłabione
- uchyłkowatość stwierdzona w wywiadzie rodzinnym
- długotrwałe zaparcia
- dieta z małą zawartością błonnika
- powstrzymywanie wypróżnień.
DIAGNOSTYKA CHOROBY UCHYŁKOWEJ
Ważna jest szczegółowa rozmowa z lekarzem, w której kładzie się duży nacisk na wychwycenie występujących objawów.
Badania wykonywane w diagnostyce choroby:
- badanie per rectum (badanie odbytu za pomocą palca)
- badanie krwi w poszukiwaniu oznak jej utraty (morfologia krwi)
- badanie na krew utajoną w kale
- poszukiwanie innych przyczyn powodujących podobne objawy, czyli diagnostyka różnicowa
- RTG jamy brzusznej po podaniu do odbytnicy środka kontrastowego
- tomografia komputerowa jamy brzusznej (badanie dokładniejsze niż RTG)
- kolonoskopia – giętka rurka zakończona kamerą, wprowadzana do odbytu, umożliwia lekarzowi dokładne obejrzenie wnętrza jelit.
Żadnego z tych badań nie wykonuje się przy stanie zapalnym uchyłków.
LECZENIE CHOROBY UCHYŁKOWEJ
Leczenie farmakologiczne:
- leki przeciwbólowe dostępne bez recepty
- leki rozkurczowe
- okresowe stosowanie antybiotyków.
Cięższe przypadki zapalenia uchyłków wymagają pozostania pacjenta w szpitalu.
Leczenie operacyjne:
- polega na usunięciu odcinka jelita z uchyłkami; przeprowadzane jest, jeśli dolegliwości często się powtarzają i są bardzo dokuczliwe, albo pojawiły się powikłania
- istnieje też możliwość wyłonienia na pewien czas stomii (czyli sztucznego odbytu) i późniejszego usunięcia jej. Polega to na usunięciu fragmentu jelita i przymocowaniu jednego końca pozostałego jelita do małego otworu w ścianie jamy brzusznej. Kał może swobodnie wydostawać się do specjalnego worka stomijnego przymocowanego do skóry brzucha. Metoda ta stosowana jest najczęściej, gdy występują powikłania choroby.
PORADY LEKARZA
✓ NALEŻY:
W celu złagodzenia objawów choroby:
- stosować dietę bogatą w błonnik, z uwzględnieniem następujących produktów:
- owoce: gruszki, jabłka (zwłaszcza t ze skórką), brzoskwinie
- warzywa: fasola, brokuły, szparagi, brukselka, marchew, kalafior, pomidor, kabaczek
- ziarna zbóż: chleb pełnoziarnisty, L płatki owsiane, ryż biały i brązowy
- przyjmować duże ilości płynów (około 2-3 litrów dziennie)
- zwiększyć aktywność fizyczną
- przeprowadzać 3-dniowe głodówki (spożywanie jedynie płynów) odciążające jelito grube
- spożywać posiłki o małej objętości (np. w buliony, zupy warzywne).
✓ NIE NALEŻY:
W celu złagodzenia objawów choroby:
- spożywać potraw ciężkostrawnych
- spożywać ostrych przypraw, roślin strączkowych i potraw smażonych
- dopuszczać do powstawania zaparć
- spożywać kofeiny, alkoholu i napojów gazowanych.
Po konsultacji z lekarzem wspomagająco w leczeniu uchyłkowatości można stosować zioła:
- rumianek
- korzeń lukrecji
- korę kruszyny
- korzeń mniszka.
