Marskość wątroby

Marskość wątroby jest to przewlekła choroba wątroby polegająca na nieodwracalnej zmianie jej prawidłowej budowy i utracie właściwych funkcji na skutek uogólnionego uszkodzenia jej miąższu i tworzenia się tkanki bliznowatej. Na tego rodzaju uszkodzenia wątroba reaguje włóknieniem i podzieleniem miąższu na małe guzki.

Wątroba jest niezwykle ważnym organem ludzkiego organizmu i dlatego choroby w jej obrębie mają bardzo poważne następstwa. Wątroba wytwarza substancje pomagające walczyć z zakażeniami i umożliwiające krzepnięcie krwi, produkuje żółć, jest filtrem substancji toksycznych, magazynuje energię itp.

OBJAWY MARSKOŚCI WĄTROBY

Najczęstsze objawy marskości wątroby:

• osłabienie i łatwe męczenie się (długo jest jedynym objawem choroby);
• skłonność do częstych krwawień na skutek zmian krzepliwości krwi;
• spadek poziomu białek we krwi;
• stany podgorączkowe;
• nudności i wymioty;
• biegunki lub zaparcia;
• utrata apetytu prowadząca do utraty masy ciała;
• pobolewanie w okolicy podżebrowej i zmniejszenie libido.

Wiele osób nie wie, że ma marskość wątroby, dopóki nie wystąpią u nich powikłania, pojawiające się głównie w zaawansowanym stadium schorzenia.

Najczęstsze powikłania w przebiegu marskości wątroby:

• żółtaczka spowodowana zwiększeniem ilości bilirubiny we krwi, czyli barwnika powstałego w niszczonych starych krwinkach czerwonych;
• świąd skóry;
• powiększenie obwodu brzucha spowodowane gromadzeniem się płynu w jamie brzusznej (tzw. wodobrzusze) zaburzenia zachowania, dezorientacja, osłabienie czynności intelektualnych, czyli tzw. encefalopatia wątrobowa;
• krwawe wymioty, smoliste lub krwiste stolce, wymioty treścią podobną do fusów spowodowane krwawieniem z przewodu pokarmowego; zmiany w wątrobie powstające w czasie marskości doprowadzają także do utrudnionego przepływu krwi przez ten narząd; dlatego w największym naczyniu dostarczającym krew do wątroby (żyle wrotnej) rośnie ciśnienie, powodując nadciśnienie wrotne; krew nie mogąc przepłynąć przez wątrobę, szuka innej drogi, aby dotrzeć do serca i kieruje się m.in. przez żyły w dolnej części przełyku; nie są one przystosowane do tak dużej ilości krwi, więc poszerzają się, stają się poskręcane, mają skłonność do pękania i krwawienia;
• zaburzenia miesiączkowania u kobiet;
• w związku z zaburzeniami hormonalnymi u mężczyzn może występować powiększenie piersi (tzw. ginekomastia), wypadanie włosów łonowych lub zanik jąder;
• nadciśnienie wrotne mogące prowadzić do krwawienia z żylaków przełyku;
• na brzuchu pacjenta wokół pępka mogą pojawić się poszerzone wypełnione krwią żyły o krętym przebiegu; lekarze nazywają taki objaw „głową meduzy”;
• obrzęki kończyn dolnych;
• na skórze pacjenta mogą pojawić się także naczyniaki gwiaździste, czerwone naczynka krwionośne, przypominające małe pajączki;
• pogorszenie, osłabienie działania nerek;
• wypadanie włosów;
• zapalenie otrzewnej;
• u chorych na marskość istnieje większe prawdopodobieństwo rozwoju raka wątroby.

Do lekarza należy udać się, gdy wystąpią:

• nagła utrata masy ciała i zwiększenie obwodu brzucha;
• narastające obrzęki, np. kończyn dolnych;
• żółtaczka;
• zmiany w funkcjach intelektualnych 0 nienormalna reakcja na dotychczas przyjmowane leki;
• przedłużone krwawienia z pozornie niegroźnych ran;
• pojawienie się krwi w wymiotach lub w stolcu.

PRZYCZYNY MARSKOŚCI WĄTROBY

W 30-50% przypadków przyczyna choroby pozostaje nierozpoznana. Niemniej jednak istnieją czynniki mogące sprzyjać jej rozwojowi.

Czynniki sprzyjające rozwojowi choroby:

• przewlekły alkoholizm, będący najczęstszą przyczyną choroby; uszkodzenie zależy również od ilości i długości okresu spożywania alkoholu;
• zapalenie wątroby; zazwyczaj chodzi o wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu B, C i D;
• marskość żółciowa wątroby – może powstać, gdy żółć (pomagająca organizmowi w trawieniu tłuszczu) produkowana w wątrobie nie może się przedostać przez drogi żółciowe do dwunastnicy; staje się tak, jeśli są one zablokowane, np. przez kamień przeniesiony z pęcherzyka żółciowego; żółć może wówczas cofać się do wątroby i uszkadzać ją;
• marskość autoimmunologiczna – powstaje, kiedy układ odpornościowy przeznaczony do walki np. z bakteriami, omyłkowo zaczyna niszczyć wątrobę;
• niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby – w chorobie tej duże ilości tłuszczu gromadzą się w wątrobie, niszcząc ją i powodując marską przebudowę narządu; często związana jest z cukrzycą lub otyłością;
• niektóre wrodzone choroby genetyczne, takie jak: choroba Wilsona, mukowiscydoza, galaktozemia;
• przyjmowanie niektórych leków (np. niektóre antybiotyki, cytostatyki), toksycznych substancji przemysłowych (nitrobenzen, czterochlorek węgla, fosfor, związki arsenu) i długo trwające infekcje bakteryjne;
• alkaloidy zawarte w grzybach;
• marskość spowodowana niewydolnością serca dochodzi do zastoju krwi w wątrobie i jej uszkodzenia.

DIAGNOSTYKA MARSKOŚCI WĄTROBY

W przypadku diagnostyki bardzo ważne jest poinformowanie lekarza o nadużywaniu alkoholu lub przebytym wirusowym zapaleniu wątroby. Dokładne badanie pacjenta może doprowadzić do prawidłowego rozpoznania.

Badania wykonywane w diagnostyce marskości wątroby

• badanie krwi mogące wskazać na: niedokrwistość, obecność substancji świadczących o uszkodzeniu wątroby, nieprawidłowy poziom czynników krzepnięcia;
• badanie poziomu enzymów wątrobowych i bilirubiny;
• USG i często badanie Dopplera (określanie przepływu krwi w naczyniach wątroby) – jest wykonywane u każdej osoby z podejrzeniem marskości;
• tomografia komputerowa z podaniem dożylnie specjalnego środka kontrastowego w celu lepszego uwidocznienia badanych narządów – stosowana, gdy podejrzewa się raka wątroby;
• biopsja wątroby – badanie fragmentu tkanki pod mikroskopem, jest podstawą do rozpoznania ostatecznego marskości;
• scyntygrafia – pacjentowi podaje się specjalną substancję gromadzącą się w chorej wątrobie. Substancja ta emituje niewielkie, niewidoczne dla ludzkiego oka promieniowanie i jej nagromadzenie w organizmie jest rejestrowane za pomocą gammakamery.

LECZENIE MARSKOŚCI WĄTROBY

1. Leczenie chorób, które doprowadzają do marskości wątroby (np. choroby Wilsona)

2. Leczenie wodobrzusza, które można przeprowadzać kilkoma metodami:

• ograniczenie płynów i soli w diecie;
• przyjmowanie leków moczopędnych;
• jeśli poprzednie metody są nieskuteczne, stosuje się tzw. nakłucie lecznicze, czyli upuszczenie płynu z jamy brzusznej przez jej nakłucie specjalną igłą, do której przymocowana jest rurka;
• leczenie operacyjne.

3. Czasami płyn znajdujący się w brzuchu może ulec zakażeniu; wówczas lekarz pobiera próbkę płynu, aby zbadać, jakie bakterie są przyczyną tego stanu i zastosować odpowiednie antybiotyki.

4. Leczenie encefalopatii wątrobowej:

• stosowanie laktulozy, która zapobiega wchłanianiu z przewodu pokarmowego toksyn wpływających na pracę mózgu;
• ograniczenie białek w diecie;
• ewentualnie stosowanie antybiotyków (neomycyna lub metronidazol).

5. Leczenie nadciśnienia wrotnego prowadzone operacyjnie.

6. Leczenie żylaków przełyku; krwawienie z żylaków przełyku jest bardzo niebezpieczne dla życia pacjenta. Konieczna jest hospitalizacja oraz:

• uzupełnienie utraconej krwi;
• wprowadzenie specjalnego balonu do przełyku, aby ucisnąć krwawiące żylaki (zgłębnik Sengstakena i Blakemore’a);
• wstrzyknięcie przez lekarza w trakcie zabiegu endoskopowego do żylaka substancji, która umożliwi jego zamknięcie lub założenie na niego gumowej opaski.

Nie istnieje metoda leczenia, która byłaby w stanie cofnąć zmiany marskie powstałe w wątrobie. Można jedynie zmniejszyć szybkość postępowania choroby oraz zapobiegać i leczyć powikłania. W zasadzie jedyną szansą na przeżycie pacjenta chorego na marskość wątroby jest jej przeszczep.

W czasie zabiegu chora wątroba jest usuwana i zastępowana pasującym organem od dawcy. Możliwe jest pobranie części organu od dawcy żywego. Przeszczep jest jednocześnie jedyną metodą leczenia pojawiającej się, z niewiadomych przyczyn, w trakcie marskości, niewydolności nerek.

Obumarłe w wyniku marskości wątroby komórki nie odnawiają się. Jednak, jeżeli pacjent odpowiednio wcześnie zgłosił się do lekarza i rozpoznanie choroby nastąpiło szybko, jeszcze przed procesem bliznowacenia, a chory zrezygnował zupełnie z alkoholu, możliwe jest zwolnienie rozwoju zmian chorobowych.

Marskości nie można wyleczyć inną metodą niż wykonując przeszczep wątroby. W przeciwnym razie choroba może prowadzić do śmierci.

PORADY LEKARZA

✓ NALEŻY:

• ograniczyć spożywanie soli, jeśli pojawiły się obrzęki;
•  zdrowo się odżywiać i dostarczać organizmowi odpowiedniej ilości kalorii;
• aby zapobiegać zaburzeniom krzepnięcia, spożywać odpowiednią ilość białek w diecie i uzupełniać poziom witamin;
• ograniczyć ilość białek w diecie, jeśli pojawiły się zmiany w zachowaniu;
• stosować szczepienia ochronne przeciw wirusom powodującym marskość (WZW B);
• prowadzić zdrowy tryb życia (odżywianie, aktywność fizyczna).

✓ NIE NALEŻY:

• spożywać alkoholu – całkowita abstynencja;
• palić papierosów;
• spożywać potraw tłustych i ciężkostrawnych;
• dopuszczać do przypadkowych kontaktów seksualnych mogących grozić zarażeniem wirusem WZW C;
• przyjmować leków mogących dodatkowo uszkadzać wątrobę, np. paracetamolu, salicylany itp.