Krzywica jest ogólnoustrojową chorobą dzieci polegającą na upośledzonej mineralizacji kości, która wynika z zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej.
Nazwa ta używana jest w stosunku do schorzenia dzieci, ponieważ zaburzenia mineralizacji powodują objawy krzywicy jedynie w rosnącym kośćcu. Gdy zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej dotyczą dorosłych, wywołują osteomalację i osteoporozę.
OBJAWY KRZYWICY
Niedobór witaminy D3 zaczyna się wiele miesięcy przed wystąpieniem innych objawów, do których należą:
- deformacje szkieletu
- skrzywienie kręgosłupa
- zniekształcenie kości miednicy
- nieprawidłowa budowa klatki piersiowej
- poszerzenie przynasad kości przedramion i podudzi (bransolety krzywicze)
- craniotabes, czyli rozmiękanie kości potylicy, kwadratowa czaszka o zwiększonym obwodzie
- różaniec krzywiczy na klatce piersiowej widoczny wzdłuż mostka (zgrubienie połączeń kostno-chrzęstnych żeber)
- bruzda Harrisona (poprzeczne zagłębienie w klatce piersiowej) będąca wynikiem wciągnięcia żeber przez przeponę
- kurza klatka piersiowa, objawiająca się mniej lub bardziej wyraźnym uwypukleniem mostka
- garb w okolicy lędźwiowej
- deformacja stawów kolanowych (kolana koślawe lub szpotawe)
- płaskostopie
- opóźniony wzrost
- ból kończyn, miednicy i pleców
- drażliwość i nadpobudliwość
- nadmierna potliwość
- osłabiona siła mięśniowa
- wiotkość mięśni powodująca powstanie miękkiego, rozlanego brzucha
- powiększenie obwodu brzucha
- wzdęcia i zaparcia
- opóźnienie wyrzynania zębów.
Ciężkie postacie krzywicy spotyka u niemowląt szybko rosnących, otyłych, które są karmione sztucznie i nie otrzymują witaminy D3.
PRZYCZYNY KRZYWICY
Krzywica powstaje, gdy poziom aktywnej postaci witaminy D3 w organizmie człowieka jest nieprawidłowy. Istnieją dwa źródła tej witaminy w organizmie ludzkim:
- skóra, gdzie powstaje pod wpływem działania promieni ultrafioletowych światła słonecznego (jest to główne źródło)
- dieta – witamina jest absorbowana z pokarmów w jelitach.
Zarówno witamina D3 powstająca w skórze, jak i ta spożywana z pokarmami, aby mogły być w pełni przydatne dla człowieka, muszą przejść pewne modyfikacje, kolejno w wątrobie i nerkach. Niski poziom witaminy D3 powoduje upośledzenie wchłaniania w jelitach potrzebnego do rozwoju kości wapnia i obniżenie jego poziomu we krwi, zwiększa się również wydalanie fosforanów.
Organizm, próbując wyrównać te straty, produkuje w przytarczycach specjalny hormon, który „zabiera” wapń z kości, powodując ich osłabienie i inne objawy krzywicy. Dawniej, kiedy jakość diety pozostawiała wiele do życzenia, liczne przypadki krzywicy spowodowane były przez niedobór witaminy D3 w diecie. Obecnie sytuacja się zmieniła i przyczyn upatruje się w różnych chorobach pogarszających absorbcję witaminy D3 z przewodu pokarmowego.
Pozostałe przyczyny wystąpienia choroby krzywicy:
- wrodzona krzywica, tzw. hipofosfatemiczna, będąca w zasadzie chorobą nerek o konsekwencjach dla całego organizmu; w chorobie tej fosforany nie są w dostatecznym stopniu reabsorbowane (odzyskiwane) w nerkach oraz zaburzona jest synteza witaminy D3, co powoduje zniekształcenia kości
- brak ekspozycji chorego na światło słoneczne
- niedobór wapnia.
Grupy ryzyka:
- dzieci w wieku od 6 do 24 miesięcy, ponieważ wtedy rozwijają się bardzo szybko i zapotrzebowanie na witaminę D3 jest bardzo duże
- dzieci karmione piersią, nieotrzymujące suplementacji witaminą D3
- dzieci otrzymujące zbyt małą ilość wapnia i fosforu w diecie (np. mała ilość wypijanego mleka i innych produktów mlecznych).
DIAGNOSTYKA KRZYWICY
Pierwszym etapem jest dokładna rozmowa z lekarzem oraz badanie chorego. Uwagę zwraca się zwłaszcza na przebyte lub obecne choroby nerek.
Następnie lekarz może zalecić szereg badań, takich jak:
- badania krwi:
- poziom fosforanów (obniżony)
- poziom wapnia (obniżony)
- poziom fosfatazy zasadowej (podwyższony)
- poziom witaminy D3 (obniżony)
- poziom parathormonu (podwyższony)
- zdjęcie RTG stawów kolanowych, ponieważ tu najlepiej widać zmiany w budowie kości.
LECZENIE KRZYWICY
Gdy krzywica już się pojawi, możliwe jest jej skuteczne leczenie. Polega ono przede wszystkim na podawaniu preparatów witaminy D3 przez około 4-6 tygodni.
Naturalne źródła witaminy D
- olej z ryb (tran)
- wątroby ryb
- tłuste ryby:
- makrela
- śledź
- sardynka
- łosoś
- tuńczyk
- żółtka jaj
- masło
- margaryna
- płatki śniadaniowe
- sery
- krewetki.
Nie wolno zapomnieć, że przebywanie na słońcu sprawia, iż organizm gromadzi witaminę D.
PORADY LEKARZA
✓ NALEŻY
- poddawać dziecko działaniu promieni słonecznych
- podawać witaminę D3 wszystkim niemowlętom, począwszy od 3. tygodnia życia
- spożywać odpowiednią ilość wapnia. Dla niemowląt i noworodków najlepszym źródłem jest mleko matki lub ewentualnie zastępcze mieszanki dostępne na rynku. Dobrymi źródłami wapnia mogą być (poza mlekiem) szpinak oraz soki pomarańczowe.
✓ NIE NALEŻY:
- bagatelizować objawów
- zmuszać dziecka, by zbyt wcześnie siadało czy chodziło.