Krzywica jest ogólnoustrojową chorobą dzieci polegającą na upośledzonej mineralizacji kości, która wynika z zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej.

Nazwa ta używana jest w stosunku do schorzenia dzieci, ponieważ zaburzenia mineralizacji powodują objawy krzywicy jedynie w rosnącym kośćcu. Gdy zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej dotyczą dorosłych, wywołują osteomalację i osteoporozę.

OBJAWY KRZYWICY

Niedobór witaminy D3 zaczyna się wiele miesięcy przed wystąpieniem innych objawów, do których należą:

  • deformacje szkieletu
    • skrzywienie kręgosłupa
    • zniekształcenie kości miednicy
    • nieprawidłowa budowa klatki piersiowej
    • poszerzenie przynasad kości przedramion i podudzi (bransolety krzywicze)
    • craniotabes, czyli rozmiękanie kości potylicy, kwadratowa czaszka o zwiększonym obwodzie
    • różaniec krzywiczy na klatce piersiowej widoczny wzdłuż mostka (zgrubienie połączeń kostno-chrzęstnych żeber)
    • bruzda Harrisona (poprzeczne zagłębienie w klatce piersiowej) będąca wynikiem wciągnięcia żeber przez przeponę
    • kurza klatka piersiowa, objawiająca się mniej lub bardziej wyraźnym uwypukleniem mostka
    • garb w okolicy lędźwiowej
    • deformacja stawów kolanowych (kolana koślawe lub szpotawe)
    • płaskostopie
  • opóźniony wzrost
  • ból kończyn, miednicy i pleców
  • drażliwość i nadpobudliwość
  • nadmierna potliwość
  • osłabiona siła mięśniowa
  • wiotkość mięśni powodująca powstanie miękkiego, rozlanego brzucha
  • powiększenie obwodu brzucha
  • wzdęcia i zaparcia
  • opóźnienie wyrzynania zębów.

Ciężkie postacie krzywicy spotyka u niemowląt szybko rosnących, otyłych, które są karmione sztucznie i nie otrzymują witaminy D3.

PRZYCZYNY KRZYWICY

Krzywica powstaje, gdy poziom aktywnej postaci witaminy D3 w organizmie człowieka jest nieprawidłowy. Istnieją dwa źródła tej witaminy w organizmie ludzkim:

  • skóra, gdzie powstaje pod wpływem działania promieni ultrafioletowych światła słonecznego (jest to główne źródło)
  • dieta – witamina jest absorbowana z pokarmów w jelitach.

Zarówno witamina D3 powstająca w skórze, jak i ta spożywana z pokarmami, aby mogły być w pełni przydatne dla człowieka, muszą przejść pewne modyfikacje, kolejno w wątrobie i nerkach. Niski poziom witaminy D3 powoduje upośledzenie wchłaniania w jelitach potrzebnego do rozwoju kości wapnia i obniżenie jego poziomu we krwi, zwiększa się również wydalanie fosforanów.

Organizm, próbując wyrównać te straty, produkuje w przytarczycach specjalny hormon, który „zabiera” wapń z kości, powodując ich osłabienie i inne objawy krzywicy. Dawniej, kiedy jakość diety pozostawiała wiele do życzenia, liczne przypadki krzywicy spowodowane były przez niedobór witaminy D3 w diecie. Obecnie sytuacja się zmieniła i przyczyn upatruje się w różnych chorobach pogarszających absorbcję witaminy D3 z przewodu pokarmowego.

Pozostałe przyczyny wystąpienia choroby krzywicy:

  • wrodzona krzywica, tzw. hipofosfatemiczna, będąca w zasadzie chorobą nerek o konsekwencjach dla całego organizmu; w chorobie tej fosforany nie są w dostatecznym stopniu reabsorbowane (odzyskiwane) w nerkach oraz zaburzona jest synteza witaminy D3, co powoduje zniekształcenia kości
  • brak ekspozycji chorego na światło słoneczne
  • niedobór wapnia.

Grupy ryzyka:

  • dzieci w wieku od 6 do 24 miesięcy, ponieważ wtedy rozwijają się bardzo szybko i zapotrzebowanie na witaminę D3 jest bardzo duże
  • dzieci karmione piersią, nieotrzymujące suplementacji witaminą D3
  • dzieci otrzymujące zbyt małą ilość wapnia i fosforu w diecie (np. mała ilość wypijanego mleka i innych produktów mlecznych).

DIAGNOSTYKA KRZYWICY

Pierwszym etapem jest dokładna rozmowa z lekarzem oraz badanie chorego. Uwagę zwraca się zwłaszcza na przebyte lub obecne choroby nerek.

Następnie lekarz może zalecić szereg badań, takich jak:

  • badania krwi:
    • poziom fosforanów (obniżony)
    • poziom wapnia (obniżony)
    • poziom fosfatazy zasadowej (podwyższony)
    • poziom witaminy D3 (obniżony)
    • poziom parathormonu (podwyższony)
  • zdjęcie RTG stawów kolanowych, ponieważ tu najlepiej widać zmiany w budowie kości.

LECZENIE KRZYWICY

Gdy krzywica już się pojawi, możliwe jest jej skuteczne leczenie. Polega ono przede wszystkim na podawaniu preparatów witaminy D3 przez około 4-6 tygodni.

Naturalne źródła witaminy D

  • olej z ryb (tran)
  • wątroby ryb
  • tłuste ryby:
    • makrela
    • śledź
    • sardynka
    • łosoś
    • tuńczyk
  • żółtka jaj
  • masło
  • margaryna
  • płatki śniadaniowe
  • sery
  • krewetki.

Nie wolno zapomnieć, że przebywanie na słońcu sprawia, iż organizm gromadzi witaminę D.

PORADY LEKARZA

 NALEŻY

  • poddawać dziecko działaniu promieni słonecznych
  • podawać witaminę D3 wszystkim niemowlętom, począwszy od 3. tygodnia życia
  • spożywać odpowiednią ilość wapnia. Dla niemowląt i noworodków najlepszym źródłem jest mleko matki lub ewentualnie zastępcze mieszanki dostępne na rynku. Dobrymi źródłami wapnia mogą być (poza mlekiem) szpinak oraz soki pomarańczowe.

 NIE NALEŻY:

  • bagatelizować objawów
  • zmuszać dziecka, by zbyt wcześnie siadało czy chodziło.