Biegunka jest to stan, w którym chory oddaje stolce o nadmiernie luźnej konsystencji (płynne lub półpłynne), w zwiększonej ilości i ze zwiększoną częstotliwością (więcej niż 3 na dobę).
Biegunka może być ostra (trwa poniżej 114 dni) lub przewlekła (powyżej 4 tygodni) i jest zwykle objawem zasadniczej choroby spowodowanej np. zatruciem pokarmowym. Należy ją leczyć, ponieważ może być przyczyną niebezpiecznego odwodnienia, szczególnie u dzieci i osób starszych.
OBJAWY BIEGUNKI
- wodniste, luźne stolce
- stolce o różnym kolorze:
- czerwony – sugeruje krwawienie z jelit i może być oznaką poważnej choroby
- czarny, smolisty – sugeruje krwawienie z żołądka i innych części; górnego odcinka przewodu pokarmowego; nie musi być spowodowany poważnymi infekcjami
- odczuwanie kurczowych bólów brzucha
- pobolewanie lub ból brzucha
- gorączka, która może sugerować infekcję
- odwodnienie, które jest objawem alarmowym:
- u dorosłych może objawiać się wzmożonym pragnieniem i suchością w ustach
- u starszych ludzi może pojawić się wiotka skóra, zaburzenia orientacji, niepokój, zmiany zachowania
- u dzieci i niemowląt pojawiają się zapadnięte gałki oczne, suche wargi, dziecko staje się senne, ciemiączko jest zapadnięte, dziecko oddaje mniej moczu.
Biegunka zazwyczaj może być z powodzeniem leczona w domu, są jednak sytuacje, kiedy należy zasięgnąć porady lekarza.
Do lekarza należy udać się, gdy:
- chory nie toleruje żadnych pokarmów i płynów
- pojawią się objawy odwodnienia
- pacjent ma gorączkę, ból brzucha, występuje przelewanie w brzuchu lub krwista biegunka
- biegunka pojawia się u osób starszych lub cierpiących na cukrzycę, z poważnymi chorobami serca, nerek czy wątroby
- biegunka pojawia się u niemowląt i noworodków
- objawy nie ustępują lub nawet nasilają się po 2-3 dniach
- biegunka wystąpi po podróżach zagranicznych
PRZYCZYNY BIEGUNKI
- infekcje wirusowe – są najczęstszą przyczyną biegunki; w takim przypadku zazwyczaj biegunka trwa od 3 do 7 dni
- infekcje bakteryjne – powodują poważniejsze przypadki biegunki; można zakazić się, spożywając zanieczyszczoną żywność lub wodę; mogą się też pojawić wymioty, gorączka i bóle brzucha
- alergia pokarmowa – może o niej świadczyć przewlekła biegunka, np. u osób uczulonych na pszenicę i gluten
- inne rzadsze przyczyny:
- czynniki chemiczne (zatrucia grzybami, przyjmowanie niektórych leków)
- czynniki psychiczne i emocjonalne (strach, stres)
- alergie (uczulenie na niektóre produkty spożywcze)
- nadczynność tarczycy
- choroba Leśniowskiego-Crohna – przewlekłe zapalenie jelita
- zaburzenia trawienia.
DIAGNOSTYKA BIEGUNKI
Jeśli osoba z biegunką jest w dobrym stanie ogólnym i nie ma żadnych objawów odwodnienia lub nie znajduje się w żadnej z wyżej wymienionych grup, to lekarz może nie zalecić żadnych badań dodatkowych.
Badania dodatkowe wykonywane w diagnostyce:
- badanie kału na obecność bakterii lub pasożytów; pobiera się próbkę kału, jeśli występują gorączka i krew w stolcu lub pacjent był w podróży zagranicznej
- badanie krwi, gdy lekarz podejrzewa inną przyczynę biegunki
- kolonoskopia, w przypadku podejrzenia chorób jelita grubego (np. choroby Leśniowskiego-Crohna).
LECZENIE BIEGUNKI
- Podanie płynów doustnie, w celu uniknięcia odwodnienia (w ostateczności w ciężkim stanie ogólnym nawadnianie w szpitalu, drogą dożylną).
- Podanie antybiotyków, jeśli istnieje poważne podejrzenie, że biegunka jest spowodowana zakażeniem bakteryjnym (jednak najczęściej spowodowana jest wirusami i wówczas przyjmowanie antybiotyków nie jest zalecane).
- Podanie leków przeciwbiegunkowych (np. loperamid), jednak jeśli można leczyć biegunkę innymi metodami, należy unikać leków (nie podawać leków przeciwbiegunkowych dzieciom poniżej 5. roku życia).
PORADY LEKARZA
✓ NALEŻY:
W przypadku wystąpienia biegunki:
- unikać odwodnienia; w tym celu należy pić dużo płynów (wody mineralnej niegazowanej lub herbaty); leczenie można wspomagać lekami dostępnymi w aptece bez recepty, np. węgiel medyczny
- dobrze się odżywiać: jeść banany, ryż, sucharki, utarte jabłka
- jeśli biegunce towarzyszą nudności, chory może ssać kostkę lodu, aż nudności ustąpią
- kontynuować dotychczasową aktywność fizyczną, unikając jednak wyczerpujących prac, gdyż mogą one nasilić biegunkę.
W przypadku biegunki u niemowląt:
- należy często podawać butelkę z płynem (herbatka, przegotowana woda) lub często karmić je piersią; jeśli dziecko oddało w ciągu dnia więcej niż dwa płynne stolce, powinno zostać zbadane przez lekarza.
W celu uniknięcia biegunki:
- podczas zagranicznych wyjazdów pić wodę butelkowaną
- dokładnie myć ręce w przypadku kontaktu z chorymi na biegunkę
- myć owoce i warzywa przed zjedzeniem.
✓ NIE NALEŻY:
W przypadku wystąpienia biegunki:
- spożywać pokarmów bogatych w błonnik (np. pieczywa razowego) pić mleka i kawy
- pić soków owocowych zawierających fruktozę
- spożywać: słodyczy, tłustego jedzenia, napojów gazowanych, surowych warzyw i owoców, potraw marynowanych i ostrych
- nadużywać leków i środków przeciw biegunce (zarówno tabletek węgla, jak i domowych preparatów, np. suszonych śliwek oraz borówek)
- po ustąpieniu biegunki przez 2 dni nie spożywać alkoholu i pikantnych potraw.
W celu uniknięcia biegunki:
- spożywać niepasteryzowanego mleka i soków owocowych
- w trakcie podróży zagranicznych spożywać pokarmów z ulicznych stoisk oraz pić wody i napojów z kostkami lodu.