Biegunka jest to stan, w którym chory oddaje stolce o nadmiernie luźnej konsystencji (płynne lub półpłynne), w zwiększonej ilości i ze zwiększoną częstotliwością (więcej niż 3 na dobę).

Biegunka może być ostra (trwa poniżej 114 dni) lub przewlekła (powyżej 4 tygodni) i jest zwykle objawem zasadniczej choroby spowodowanej np. zatruciem pokarmowym. Należy ją leczyć, ponieważ może być przyczyną niebezpiecznego odwodnienia, szczególnie u dzieci i osób starszych.

OBJAWY BIEGUNKI

  • wodniste, luźne stolce
  • stolce o różnym kolorze:
    • czerwony – sugeruje krwawienie z jelit i może być oznaką poważnej choroby
    • czarny, smolisty – sugeruje krwawienie z żołądka i innych części; górnego odcinka przewodu pokarmowego; nie musi być spowodowany poważnymi infekcjami
  • odczuwanie kurczowych bólów brzucha
  • pobolewanie lub ból brzucha
  • gorączka, która może sugerować infekcję
  • odwodnienie, które jest objawem alarmowym:
    • u dorosłych może objawiać się wzmożonym pragnieniem i suchością w ustach
    • u starszych ludzi może pojawić się wiotka skóra, zaburzenia orientacji, niepokój, zmiany zachowania
    • u dzieci i niemowląt pojawiają się zapadnięte gałki oczne, suche wargi, dziecko staje się senne, ciemiączko jest zapadnięte, dziecko oddaje mniej moczu.

Biegunka zazwyczaj może być z powodzeniem leczona w domu, są jednak sytuacje, kiedy należy zasięgnąć porady lekarza.

Do lekarza należy udać się, gdy:

  • chory nie toleruje żadnych pokarmów i płynów
  • pojawią się objawy odwodnienia
  • pacjent ma gorączkę, ból brzucha, występuje przelewanie w brzuchu lub krwista biegunka
  • biegunka pojawia się u osób starszych lub cierpiących na cukrzycę, z poważnymi chorobami serca, nerek czy wątroby
  • biegunka pojawia się u niemowląt i noworodków
  • objawy nie ustępują lub nawet nasilają się po 2-3 dniach
  • biegunka wystąpi po podróżach zagranicznych

PRZYCZYNY BIEGUNKI

  • infekcje wirusowe – są najczęstszą przyczyną biegunki; w takim przypadku zazwyczaj biegunka trwa od 3 do 7 dni
  • infekcje bakteryjne – powodują poważniejsze przypadki biegunki; można zakazić się, spożywając zanieczyszczoną żywność lub wodę; mogą się też pojawić wymioty, gorączka i bóle brzucha
  • alergia pokarmowa – może o niej świadczyć przewlekła biegunka, np. u osób uczulonych na pszenicę i gluten
  • inne rzadsze przyczyny:
    • czynniki chemiczne (zatrucia grzybami, przyjmowanie niektórych leków)
    • czynniki psychiczne i emocjonalne (strach, stres)
    • alergie (uczulenie na niektóre produkty spożywcze)
    • nadczynność tarczycy
    • choroba Leśniowskiego-Crohna – przewlekłe zapalenie jelita
    • zaburzenia trawienia.

DIAGNOSTYKA BIEGUNKI

Jeśli osoba z biegunką jest w dobrym stanie ogólnym i nie ma żadnych objawów odwodnienia lub nie znajduje się w żadnej z wyżej wymienionych grup, to lekarz może nie zalecić żadnych badań dodatkowych.

Badania dodatkowe wykonywane w diagnostyce:

  • badanie kału na obecność bakterii lub pasożytów; pobiera się próbkę kału, jeśli występują gorączka i krew w stolcu lub pacjent był w podróży zagranicznej
  • badanie krwi, gdy lekarz podejrzewa inną przyczynę biegunki
  • kolonoskopia, w przypadku podejrzenia chorób jelita grubego (np. choroby Leśniowskiego-Crohna).

LECZENIE BIEGUNKI

  1. Podanie płynów doustnie, w celu uniknięcia odwodnienia (w ostateczności w ciężkim stanie ogólnym nawadnianie w szpitalu, drogą dożylną).
  2. Podanie antybiotyków, jeśli istnieje poważne podejrzenie, że biegunka jest spowodowana zakażeniem bakteryjnym (jednak najczęściej spowodowana jest wirusami i wówczas przyjmowanie antybiotyków nie jest zalecane).
  3. Podanie leków przeciwbiegunkowych (np. loperamid), jednak jeśli można leczyć biegunkę innymi metodami, należy unikać leków (nie podawać leków przeciwbiegunkowych dzieciom poniżej 5. roku życia).

PORADY LEKARZA

 NALEŻY:

W przypadku wystąpienia biegunki:

  • unikać odwodnienia; w tym celu należy pić dużo płynów (wody mineralnej niegazowanej lub herbaty); leczenie można wspomagać lekami dostępnymi w aptece bez recepty, np. węgiel medyczny
  • dobrze się odżywiać: jeść banany, ryż, sucharki, utarte jabłka
  • jeśli biegunce towarzyszą nudności, chory może ssać kostkę lodu, aż nudności ustąpią
  • kontynuować dotychczasową aktywność fizyczną, unikając jednak wyczerpujących prac, gdyż mogą one nasilić biegunkę.

W przypadku biegunki u niemowląt:

  • należy często podawać butelkę z płynem (herbatka, przegotowana woda) lub często karmić je piersią; jeśli dziecko oddało w ciągu dnia więcej niż dwa płynne stolce, powinno zostać zbadane przez lekarza.

W celu uniknięcia biegunki:

  • podczas zagranicznych wyjazdów pić wodę butelkowaną
  • dokładnie myć ręce w przypadku kontaktu z chorymi na biegunkę
  • myć owoce i warzywa przed zjedzeniem.

 NIE NALEŻY:

W przypadku wystąpienia biegunki:

  • spożywać pokarmów bogatych w błonnik (np. pieczywa razowego) pić mleka i kawy
  • pić soków owocowych zawierających fruktozę
  • spożywać: słodyczy, tłustego jedzenia, napojów gazowanych, surowych warzyw i owoców, potraw marynowanych i ostrych
  • nadużywać leków i środków przeciw biegunce (zarówno tabletek węgla, jak i domowych preparatów, np. suszonych śliwek oraz borówek)
  • po ustąpieniu biegunki przez 2 dni nie spożywać alkoholu i pikantnych potraw.

W celu uniknięcia biegunki:

  • spożywać niepasteryzowanego mleka i soków owocowych
  • w trakcie podróży zagranicznych spożywać pokarmów z ulicznych stoisk oraz pić wody i napojów z kostkami lodu.