Nadciśnienie tętnicze jest to przewlekła choroba układu krążenia, polegająca na zwiększonym ciśnieniu krwi przepływającej przez naczynia. Wymaga leczenia długotrwałego. Szacuje się, że prawie co trzeci Polak ma nadciśnienie tętnicze, a częstość występowania zwiększa się wraz z wiekiem.

OBJAWY NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO

Jeśli choroba przebiega bez powikłań, to bardzo długo (nawet latami) nie jest rozpoznawana, ponieważ nie ma charakterystycznych objawów.

Objawy, które mogą występować przy nadciśnieniu tętniczym

  • ból głowy (szczególnie w godzinach rannych, najczęściej zlokalizowany jest z tyłu głowy)
  • nadpobudliwość nerwowa
  • problemy ze snem
  • łatwe męczenie się
  • uczucie kołatania serca (chory czuje, że jego serce bije, co normalnie nie jest odczuwane)
  • duszność
  • szum w uszach i zawroty głowy
  • zdarzają się samoistne krwawienia z nosa.

Czasami zdarza się, że nadciśnienie rozpoznane jest dopiero wtedy, gdy wystąpią powikłania, takie jak:

  • przyspieszony rozwój miażdżycy („zarastanie tętnic”), m.in. tętnic wieńcowych, który może powodować bóle w klatce piersiowej, a nawet zawał serca
  • choroba wieńcowa
  • udar mózgu
  • osłabienie wzroku
  • niewydolność nerek
  • powstanie tętniaka (znacznego poszerzenia) aorty.

PRZYCZYNY NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO

Najczęstszą postacią nadciśnienia jest nadciśnienie pierwotne. Na tę postać choroby cierpi ponad 80% osób z nadciśnieniem. Niestety, nie wiadomo dokładnie, co powoduje jego powstanie. Prawdopodobnie wpływa na to wiele czynników, np. predyspozycja genetyczna lub czynniki środowiskowe.

Czynniki środowiskowe, mogące wpływać na rozwój nadciśnienia

  • zbyt duże ilości soli w codziennej diecie
  • brak regularnej aktywności fizycznej
  • otyłość
  • cukrzyca
  • stres psychiczny, trudne sytuacje emocjonalne
  • hałas (ruch uliczny, hałas na stanowisku pracy)
  • nadmierne i regularne picie alkoholu.

Wszystkie te czynniki sprawiają, że organizm nie jest w stanie utrzymać prawidłowego ciśnienia krwi.

Nadciśnienie wtórne może pojawiać się także jako uboczny skutek działania leków, np. leków wykrztuśnych, tabletek antykoncepcyjnych, glikokortykoidów.

DIAGNOSTYKA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO

Najprostszym sposobem rozpoznania nadciśnienia jest jego pomiar za pomocą manometru, czyli ciśnieniomierza.

Kategorie ciśnieniaCiśnienie skurczoweCiśnienie rozkurczowe
optymalne< 120< 80
prawidłowe120 - 12980 - 84
wysokie prawidłowe130 - 13985 - 89
Nadciśnienie
łagodne140 - 15990 - 99
umiarkowane160 - 179100 - 109
ciężkie> 180> 110

Diagnozę może postawić lekarz, gdy podczas 2 wizyt stwierdzi ciśnienie skurczowe większe lub równe 140 mmHg albo rozkurczowe większe lub równe 90 mmHg. Ciśnienie należy mierzyć na obu kończynach górnych. Bardzo ważne jest ustalenie, czy nadciśnienie jest pierwotne czy wtórne, czyli znalezienie przyczyny choroby. Nadciśnienie pierwotne rozpoznaje się, gdy nie znaleziono innej przyczyny, wskazującej na nadciśnienie wtórne.

Badania wykonywane w diagnostyce nadciśnienia

  • lipidogram, czyli badanie poziomu cholesterolu i triglicerydów (specyficznych cząsteczek tłuszczu mogących przyczyniając się do powstania miażdżycy i i nadciśnienia) we krwi
  • poziom cukru we krwi
  • badanie ogólne moczu
  • RTG klatki piersiowej
  • badanie dna oka
  • badanie stężenia potasu, sodu
  • EKG
  • inne badania (jeśli podejrzewa się nadciśnienie wtórne).

LECZENIE NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO

Nadciśnienie wymaga leczenia, ponieważ w przeciwnym razie prowadzi do powikłań, takich jak zawał serca czy udar. Celem leczenia jest uzyskanie ciśnienia mniejszego niż 140/90 mmHg. Leczenie farmakologiczne polega na regularnym zażywaniu leków obniżających ciśnienie; należą do nich diuretyki (środki moczopędne) oraz blokery receptorów p-adrenergicznych. Zapisuje je lekarz i on ustala dawkowanie, którego pacjent powinien ściśle przestrzegać.

Leczenie nadciśnienia pierwotnego trwa w zasadzie przez całe życie.

Jeśli zachodzi taka konieczność, lekarz zapisuje też leki obniżające poziom cholesterolu, którego podwyższenie jest czynnikiem ryzyka rozwoju nadciśnienia.

Jeżeli zdiagnozowano nadciśnienie wtórne, to leczenie koncentruje się na usunięciu przyczyny, czyli leczeniu choroby nerek, nadnerczy itp. Po jej usunięciu nadciśnienie zazwyczaj ustępuje.

Osoby cierpiące na nadciśnienie tętnicze mogą zaopatrzyć się we własne domowe manometry (ciśnieniomierze) w celu kontrolowania wartości ciśnienia o różnych porach dnia (np. przed przyjęciem leków, wieczorem, po wysiłku). Jeśli ciśnienie się normalizuje, to można zmniejszyć częstotliwość pomiarów (np. raz na 2 dni).

Zapisywanie wyników pomiarów i przedstawianie ich w czasie wizyt u lekarza umożliwi dobranie najlepszej metody leczenia.

Warto także dokonywać pomiaru w czasie gorszego samopoczucia, aby sprawdzić, czy nie jest to związane ze zwiększonym ciśnieniem.

Niefarmakologiczne metody leczenia są jednocześnie sposobami zapobiegania powstawania nadciśnienia.

JAK MIERZYĆ CIŚNIENIE TĘTNICZE

  1. Do pomiaru przystępuj po krótkim wypoczynku (5-10 minut), najlepiej na siedząco.
  2. Mankiet ciśnieniomierza umieść około 3 cm powyżej łokcia tak, aby znajdował się na wysokości serca.
  3. Napełnij mankiet powietrzem, przyłóż słuchawkę w zgięciu łokciowym i zacznij powoli spuszczać powietrze. Aby uzyskać prawdziwe wyniki, należy użyć odpowiedniego mankietu; dla dzieci jest węższy, a dla dorosłych odpowiednio szerszy.
  4. Wartość, jaką pokazuje wskazówka w momencie usłyszenia pierwszego tonu, jest wartością ciśnienia skurczowego, a gdy usłyszysz ostatni ton, jest to ciśnienie rozkurczowe.
  5. Na rynku obecne są ciśnieniomierze, których obsługa ogranicza się do założenia mankietu i naciśnięcia jednego przycisku; automat sam odpowiednio napełnia mankiet, a wynik pomiaru przedstawia na elektronicznym wyświetlaczu.

PORADY LEKARZA

 NALEŻY:

  • zmniejszyć masę ciała do prawidłowej dla danej osoby; można obliczyć tzw. współczynnik BMI; oblicza się go w następujący sposób: BMI = waga [kg] /wzrost [m]
  • zastosować odpowiednią dietę w celu redukcji masy ciała: np. dietę śródziemnomorską (bogatą w warzywa, ryby i owoce) dietę ubogo solną, (głównie ograniczenie solenia pokarmów oraz spożycia sodu (Na) do 2,5 g na dobę) spożywać pokarmy bogate w potas (świeże warzywa i owoce, w szczególności banany)
  • nosić opaskę z informacją o rozpoznanej chorobie oraz rodzaju i dawce przyjmowanych leków
  • zwiększyć aktywność fizyczną
  • unikać sytuacji stresujących.

 NIE NALEŻY:

  • palić tytoniu
  • przejadać się, czyli jeść zbyt wiele i zbyt i często
  • nadużywać alkoholu.

Zaleca się także stosowanie technik relaksacyjnych (joga, medytacja), pozwalających na obniżenie ciśnienia krwi.