Mowa to bardzo złożona aktywność wielu struktur naszego organizmu, począwszy od ośrodków mowy w mózgu, a skończywszy na mięśniach krtani, gardła i języka. Zaburzenia mowy to wszelkie trudności w swobodnym i prawidłowym jej stosowaniu.

Jednak ustalenie przyczyny zaburzeń mowy może wymagać współpracy różnych specjalistów, takich jak:

  • neurolog
  • neurochirurg
  • laryngolog
  • foniatra
  • logopeda
  • psychiatra
  • rehabilitant
  • stomatolog.

PODZIAŁ I OBJAWY ZABURZEŃ MOWY

Wyróżnia się następujące postaci zaburzeń mowy:

DYSLALIA – Zaburzenia mowy na skutek uszkodzenia struktur aparatu (narządu) mowy, tj. krtani, języka, podniebienia, gardła itd. (np. usunięcie języka).

AFAZJA – Zaburzenie mowy w wyniku uszkodzenia ośrodków mowy w korze mózgowej, polegające na:

1. trudności wyrażania myśli słowami; chory wie, co chce powiedzieć, ale nie wie jak; rozumienie mowy jest zachowane

2. niezrozumieniu mowy; chory nie rozumie skomplikowanych zdań i wymaga uproszczeń (w lżejszej postaci) lub nie rozumie nawet najprostszych poleceń (w cięższej postaci); chory mówi dużo, choć popełnia błędy gramatyczne, tworzy neologizmy, zamienia litery w wyrazach (np. pom zamiast dom)

3. trudności w nazywaniu pokazywanych przedmiotów; chory wie, z jakim przedmiotem ma do czynienia i do czego on służy, ale jakby „zapomina” jego nazwy; jeśli podpowiada mu się niewłaściwą nazwę, od razu to zauważy, za to potwierdzi i powtórzy nazwę właściwą; chorzy często unikają precyzyjnych nazw i operują raczej opisami.

Wymienione wyżej 3 główne typy afazji mogą występować osobno lub jednocześnie, przy czym jeden z nich dominuje. Najczęstszą przyczynę afazji stanowią udary mózgu (afazja występuje w około 21-38% wszystkich udarów mózgu).

Do pozostałych przyczyn należą:

DYZARTRIA – Zaburzenie mowy wskutek uszkodzenia nerwów zaopatrujących narząd mowy (krtań, język, gardło itd.), uszkodzenia móżdżku i mięśni biorących udział w czynności mowy. Upośledzona jest czynność aparatu mowy. Chorzy rozumieją mowę i nie brakuje im słów, ale samo ich wymawianie jest zaburzone.

Jako przykłady dyzartrii można wymienić:

  • mowę skandowaną, mówienie sylabami (np. w przebiegu stwardnienia rozsianego lub guzów móżdżku)
  • mowę monotonną, spowolnioną, niewyraźną (np. w przebiegu choroby Parkinsona).

DYSFONIA I AFONIA – Polega na upośledzeniu fonacji, np. chrypka lub bezgłos (mówienie szeptem). Występuje w uszkodzeniach krtani, w tym strun głosowych (np. w ostrym zapaleniu krtani), po usunięciu krtani oraz na tle histerycznym.

MUTYZM – Stan, w którym, mimo zachowanej czynności narządu i ośrodków mowy, chory zachowuje całkowite milczenie; występuje jako reakcja emocjonalna lub w chorobach psychicznych.

JĄKANIE – Zaburzenie mowy pod postacią zacinania i powtarzania zgłosek; najprawdopodobniej spowodowane jest nieprawidłowościami rozwojowymi lub czynnikami psychogennymi.

PRZYCZYNY ZABURZEŃ MOWY

  • wady rozwojowe aparatu mowy
  • zaburzenia wywołane problemami ze słuchem
  • zaburzenia wywołane przez uszkodzenie mózgu
  • zaburzenia wywołane przez uszkodzenie układu nerwowego.

DIAGNOSTYKA ZABURZEŃ MOWY

Diagnozowanie zaburzeń mowy polega przede wszystkim na dokładnym jej badaniu, które powinno obejmować:

  • słuchanie mowy spontanicznej
  • nazywanie pokazywanych przedmiotów
  • powtarzanie zgłosek, słów, zdań
  • rozumienie mowy – pokazywanie nazywanych przedmiotów, spełnianie poleceń, odpowiedzi na pytania
  • liczenie, czytanie, pisanie.

Ważne jest też badanie samego aparatu mowy przez laryngologa.

Ponadto konieczna jest diagnostyka schorzenia podstawowego, objawiającego się zaburzeniem mowy, np. udaru, choroby Alzheimera czy stwardnienia rozsianego.

LECZENIE ZABURZEŃ MOWY

Leczenie zaburzeń mowy powinno odbywać się dwutorowo:

  • z jednej strony ważne jest leczenie choroby podstawowej, w przebiegu której obserwuje się zaburzenie mowy
  • z drugiej strony konieczna jest intensywna rehabilitacja dotycząca samego procesu mówienia.

Specjalistą, który pełni kluczową rolę w rehabilitacji zaburzeń mowy, jest logopeda.

PORADY LEKARZA

 NALEŻY:

  • redukować stres
  • regularnie prowadzić ćwiczenia zalecone przez logopedę
  • redukować hałas
  • być cierpliwym w stosunku do dziecka z zaburzeniami mowy, wspierać je w ćwiczeniach.