Zaparcia to zbyt rzadko oddawany stolec lub oddawanie ze znacznym wysiłkiem twardego stolca. Po defekacji (akt oddania kału) pozostaje uczucie niepełnego wypróżnienia.

Należy pamiętać, że zaparcie może świadczyć o występowaniu wielu różnych chorób. Szczególną predyspozycję do rozwoju zaparcia mają osoby starsze.

OBJAWY ZAPARĆ

  • trudności w całkowitym oddaniu stolca
  • próba oddania stolca jest zazwyczaj bardzo długa i połączona z wielkim wysiłkiem
  • wzdęcie brzucha
  • odczuwanie bólów skurczowych brzucha
  • utrata apetytu
  • bóle głowy.

Niektóre objawy pojawiające się w czasie zaparcia wymagają pilnej konsultacji z lekarzem, ponieważ mogą oznaczać poważną chorobę.

Sytuacje wymagające konsultacji z lekarzem:

  • krwawienie z odbytu
  • ból odbytu
  • pojawienie się hemoroidów, czyli żylaków odbytu
  • przedłużające się wymioty z towarzyszącym bólem brzucha
  • wypadnięcie odbytu (wydostanie się błony śluzowej odbytu na zewnątrz)
  • obecność objawów powyżej 3 tygodni
  • zaparcie występujące naprzemiennie z biegunką.

PRZYCZYNY ZAPARĆ

Główne przyczyny występowania zaparć:

  • zła dieta, bogata w tłuszcze zwierzęce i cukier, a uboga w błonnik
  • powstrzymywanie wypróżnień, np. z powodu niechęci do korzystania z publicznych toalet
  • zażywanie niektórych leków: przeciwpadaczkowych, środków przeciwdepresyjnych, tabletek uzupełniających niedobory żelaza, narkotycznych leków przeciwbólowych
  • zmiana otoczenia, spożywanie małej ilości płynów w czasie podróży
  • zespół jelita drażliwego
  • ciąża; w czasie ciąży zaparcie spowodowane jest m.in. zmianami hormonalnymi w organizmie kobiety oraz uciskiem płodu na jelita matki
  • niedrożność przewodu pokarmowego, wynikająca np. z chorób zapalnych jelit, guzów, zaawansowanej kamicy pęcherzyka żółciowego, przepukliny brzusznej, nieprawidłowo ułożonych jelit, niedoczynności tarczycy
  • starszy wiek, ponieważ osoby starsze stosują złą dietę, mają niedobór ruchu, często przyjmują dużo leków
  • siedzący tryb życia.

DIAGNOSTYKA ZAPARĆ

Pierwszymi etapami diagnostyki są szczegółowa rozmowa i badanie lekarskie. Szczególnie istotne jest wykonanie badania per rectum.

Dodatkowe badania przeprowadzane w diagnostyce zaparć:

  • badanie próbki kału pod mikroskopem
  • podstawowe badania krwi
  • badanie poziomu hormonów tarczycy we krwi, jeśli podejrzewa się niedoczynność tarczycy
  • zdjęcie przeglądowe RTG jamy brzusznej (z podaniem środka kontrastowe-go)
  • zdjęcie przeglądowe RTG klatki piersiowej
  • kolonoskopia, czyli badanie endoskopowe okrężnicy za pomocą giętkiego wziernika z kamerą i źródłem światła.

LECZENIE ZAPARĆ

Istnieje wiele leków zapobiegających za-parciom, należy jednak zachować ostrożność w ich używaniu.

Środki stosowane w leczeniu zaparć:

  • środki pochodzenia roślinnego, np. wyciąg z aloesu, kory kruszyny a siarczan magnezu, czyli sól gorzka
  • parafina (zbyt długie jej stosowanie może doprowadzić do swędzenia odbytu)
  • inne środki.

Wszystkie te preparaty mogą powodować zmiękczenie stolca przez zwiększenie zawartości w nim wody. Należy pamiętać, że zbyt długie ich używanie może skutkować pogorszeniem pracy jelit.

Produkty sprzyjające opróżnianiu jelit:

  • ciemne pieczywo
  • surowe warzywa i owoce, owoce suszone (np. śliwki)
  • chleb zawierający znaczne ilości otrębów, kasze: gryczana, jęczmienna, płatki owsiane
  • marynaty, śledzie, wędliny
  • winogrona jasne.

Produkty spowalniające opróżnianie jelit:

  • mocna czarna herbata borówka suszona
  • kakao
  • wino czerwone
  • białe pieczywo
  • zupy, kasze przetarte, szczególnie manna, ryż, budynie
  • czekolada.

PORADY LEKARZA

 NALEŻY:

  • zwiększyć zawartość błonnika w diecie (razowe pieczywo, otręby, owoce, warzywa)
  • zachować regularną aktywność fizyczną
  • pić większe ilości płynów (6-8 szklanek dziennie), głównie wodę mineralną, soki, herbaty owocowe
  • chodzić do toalety codziennie o tej samej porze, najlepiej po posiłkach, poświęcając kilka minut na próbę wypróżnienia
  • stosować laktulozę (cukier pomagający w leczeniu zaparć)
  • spożywać mniej białego pieczywa, natomiast dużo bogatych w błonnik warzyw oraz świętych owoców; zdrowe są nektary i soki zawierające przetarte owoce czy warzywa
  • jeść posiłki o stałych porach, powoli, starannie przeżuwając i nie przejadając się
  • spożywać 5 małych posiłków
  • w niektórych przypadkach zastosować lewatywę
  • spożywać produkty z kwaśnego mleka: zsiadłe mleko, kefir, jogurty, gdyż zawarte w nich bakterie kwasu mlekowego regulują florę bakteryjną przewodu pokarmowego.

 NIE NALEŻY:

  • nadużywać środków przeczyszczających
  • spożywać pokarmów ciężkostrawnych
  • powstrzymywać się w przypadku odczuwania potrzeby oddawania stolca.

Po konsultacji z lekarzem, w leczeniu zaparć nawykowych, długotrwałych, ale także w okolicznościach jednorazowych, stosować można również surowce o działaniu przeczyszczającym:

  • nasienie lnu i babki
  • zioła i preparaty ziołowe o działaniu przeczyszczającym: liść i sok z aloesu, korę kruszyny, kłącze i korzeń rzewienia, liść i owoce senesu.