Zaparcia to zbyt rzadko oddawany stolec lub oddawanie ze znacznym wysiłkiem twardego stolca. Po defekacji (akt oddania kału) pozostaje uczucie niepełnego wypróżnienia.
Należy pamiętać, że zaparcie może świadczyć o występowaniu wielu różnych chorób. Szczególną predyspozycję do rozwoju zaparcia mają osoby starsze.
OBJAWY ZAPARĆ
- trudności w całkowitym oddaniu stolca
- próba oddania stolca jest zazwyczaj bardzo długa i połączona z wielkim wysiłkiem
- wzdęcie brzucha
- odczuwanie bólów skurczowych brzucha
- utrata apetytu
- bóle głowy.
Niektóre objawy pojawiające się w czasie zaparcia wymagają pilnej konsultacji z lekarzem, ponieważ mogą oznaczać poważną chorobę.
Sytuacje wymagające konsultacji z lekarzem:
- krwawienie z odbytu
- ból odbytu
- pojawienie się hemoroidów, czyli żylaków odbytu
- przedłużające się wymioty z towarzyszącym bólem brzucha
- wypadnięcie odbytu (wydostanie się błony śluzowej odbytu na zewnątrz)
- obecność objawów powyżej 3 tygodni
- zaparcie występujące naprzemiennie z biegunką.
PRZYCZYNY ZAPARĆ
Główne przyczyny występowania zaparć:
- zła dieta, bogata w tłuszcze zwierzęce i cukier, a uboga w błonnik
- powstrzymywanie wypróżnień, np. z powodu niechęci do korzystania z publicznych toalet
- zażywanie niektórych leków: przeciwpadaczkowych, środków przeciwdepresyjnych, tabletek uzupełniających niedobory żelaza, narkotycznych leków przeciwbólowych
- zmiana otoczenia, spożywanie małej ilości płynów w czasie podróży
- zespół jelita drażliwego
- ciąża; w czasie ciąży zaparcie spowodowane jest m.in. zmianami hormonalnymi w organizmie kobiety oraz uciskiem płodu na jelita matki
- niedrożność przewodu pokarmowego, wynikająca np. z chorób zapalnych jelit, guzów, zaawansowanej kamicy pęcherzyka żółciowego, przepukliny brzusznej, nieprawidłowo ułożonych jelit, niedoczynności tarczycy
- starszy wiek, ponieważ osoby starsze stosują złą dietę, mają niedobór ruchu, często przyjmują dużo leków
- siedzący tryb życia.
DIAGNOSTYKA ZAPARĆ
Pierwszymi etapami diagnostyki są szczegółowa rozmowa i badanie lekarskie. Szczególnie istotne jest wykonanie badania per rectum.
Dodatkowe badania przeprowadzane w diagnostyce zaparć:
- badanie próbki kału pod mikroskopem
- podstawowe badania krwi
- badanie poziomu hormonów tarczycy we krwi, jeśli podejrzewa się niedoczynność tarczycy
- zdjęcie przeglądowe RTG jamy brzusznej (z podaniem środka kontrastowe-go)
- zdjęcie przeglądowe RTG klatki piersiowej
- kolonoskopia, czyli badanie endoskopowe okrężnicy za pomocą giętkiego wziernika z kamerą i źródłem światła.
LECZENIE ZAPARĆ
Istnieje wiele leków zapobiegających za-parciom, należy jednak zachować ostrożność w ich używaniu.
Środki stosowane w leczeniu zaparć:
- środki pochodzenia roślinnego, np. wyciąg z aloesu, kory kruszyny a siarczan magnezu, czyli sól gorzka
- parafina (zbyt długie jej stosowanie może doprowadzić do swędzenia odbytu)
- inne środki.
Wszystkie te preparaty mogą powodować zmiękczenie stolca przez zwiększenie zawartości w nim wody. Należy pamiętać, że zbyt długie ich używanie może skutkować pogorszeniem pracy jelit.
Produkty sprzyjające opróżnianiu jelit:
- ciemne pieczywo
- surowe warzywa i owoce, owoce suszone (np. śliwki)
- chleb zawierający znaczne ilości otrębów, kasze: gryczana, jęczmienna, płatki owsiane
- marynaty, śledzie, wędliny
- winogrona jasne.
Produkty spowalniające opróżnianie jelit:
- mocna czarna herbata borówka suszona
- kakao
- wino czerwone
- białe pieczywo
- zupy, kasze przetarte, szczególnie manna, ryż, budynie
- czekolada.
PORADY LEKARZA
✓ NALEŻY:
- zwiększyć zawartość błonnika w diecie (razowe pieczywo, otręby, owoce, warzywa)
- zachować regularną aktywność fizyczną
- pić większe ilości płynów (6-8 szklanek dziennie), głównie wodę mineralną, soki, herbaty owocowe
- chodzić do toalety codziennie o tej samej porze, najlepiej po posiłkach, poświęcając kilka minut na próbę wypróżnienia
- stosować laktulozę (cukier pomagający w leczeniu zaparć)
- spożywać mniej białego pieczywa, natomiast dużo bogatych w błonnik warzyw oraz świętych owoców; zdrowe są nektary i soki zawierające przetarte owoce czy warzywa
- jeść posiłki o stałych porach, powoli, starannie przeżuwając i nie przejadając się
- spożywać 5 małych posiłków
- w niektórych przypadkach zastosować lewatywę
- spożywać produkty z kwaśnego mleka: zsiadłe mleko, kefir, jogurty, gdyż zawarte w nich bakterie kwasu mlekowego regulują florę bakteryjną przewodu pokarmowego.
✓ NIE NALEŻY:
- nadużywać środków przeczyszczających
- spożywać pokarmów ciężkostrawnych
- powstrzymywać się w przypadku odczuwania potrzeby oddawania stolca.
Po konsultacji z lekarzem, w leczeniu zaparć nawykowych, długotrwałych, ale także w okolicznościach jednorazowych, stosować można również surowce o działaniu przeczyszczającym:
- nasienie lnu i babki
- zioła i preparaty ziołowe o działaniu przeczyszczającym: liść i sok z aloesu, korę kruszyny, kłącze i korzeń rzewienia, liść i owoce senesu.