Nadczynnością tarczycy nazywa się zespół charakterystycznych objawów, które następują jako wynik nadmiernego, długotrwałego wytwarzania hormonów tarczycy. Najczęściej schorzenie to przybiera postać choroby Gravesa-Basedowa, schorzenia autoimmunologicznego, w którym mechanizm obronny organizmu atakuje własne tkanki.

Tarczyca jest gruczołem wydzielania wewnętrznego, położonym u podstawy szyi, odpowiedzialnym za produkcję związków aktywnych, zwanych hormonami. Hormony tarczycy regulują przemianę materii, a ich obecność jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. W dzieciństwie hormony tarczycy odpowiedzialne są za prawidłowy rozwój układu nerwowego i wzrost komórek, co warunkuje prawidłowy rozwój umysłowy oraz fizyczny.

OBJAWY NADCZYNNOŚCI TARCZYCY

Charakterystyczne objawy kliniczne nadczynności tarczycy:

  • nadmiernym wydzielaniem do krwiobiegu tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3)
  • zapaleniem tarczycy
  • guzkiem gruczołu tarczowego.

Objawy nadczynności tarczycy:

  • niepokój
  • niestabilność emocjonalna
  • nerwowość i drażliwość
  • stany lękowe i bezsenność
  • utrata masy ciała, mimo wzmożonego apetytu
  • uczucie gorąca (nietolerancja ciepła)
  • ciepła, wilgotna skóra
  • nadmierna potliwość
  • drżenie rąk
  • biegunka
  • włosy gładkie, jedwabiste
  • przyspieszona czynność serca, wywołująca kołatanie i zaburzenia rytmu serca
  • objawy oczne (wytrzeszcz gałek ocznych – oftalmopatia i ich zapalenie)
  • słabość mięśniowa, męczliwość
  • zaburzenia miesiączkowania
  • osłabienie popędu płciowego
  • u mężczyzn zaburzenia potencji
  • powiększenie tarczycy (wole).




U osób starszych nadczynność tarczycy przebiega często z niewydolnością krążenia (występują obrzęki, duszność, męczliwość) oraz objawami choroby wieńcowej.

Gwałtowne nasilenie objawów nadczynności tarczycy prowadzi do tzw. przełomu tarczycowego. Charakteryzuje się on nagłym początkiem i silnie zaznaczonymi objawami nadmiaru hormonów.

Jest on następstwem nieleczonej lub nieodpowiednio leczonej hipertyreozy.

Przełom tarczycowy może zostać zainicjowany w następstwie:

  • ciężkiego zakażenia
  • oparzenia
  • urazu
  • stresu emocjonalnego lub silnego urazu psychicznego
  • zabiegów chirurgicznych
  • ciąży
  • zaburzeń hormonalnych okresu przekwitania
  • innych czynników nadmiernie obciążających organizm.

Charakterystyczne objawy przełomu tarczycowego:

  • nagła gorączka
  • zaburzenia psychiczne
  • kurczowe bóle brzucha
  • szybka czynność serca
  • zaburzenia świadomości prowadzące do śpiączki.

Pojawienie się powyższych objawów stanowi zagrożenie dla życia, wymaga więc natychmiastowej pomocy lekarskiej.

PRZYCZYNY NADCZYNNOŚCI TARCZYCY

Zwykle nadczynność tarczycy ma charakter pierwotny, tzn. jej przyczyną są schorzenia dotyczące gruczołu tarczowego.

Wtórna nadczynność tarczycy – czyli spowodowana chorobami przysadki mózgowej, która reguluje wydzielanie hormonów tarczycy – jest bardzo rzadka.

Przyczyny pierwotnej nadczynności tarczycy:

  • choroba Gravesa-Basedowa – schorzenie autoimmunologiczne – tarczyca produkuje hormony w ilości wielokrotnie przekraczającej zapotrzebowanie organizmu
  • obecność guzków w tarczycy produkujących nadmiar hormonów tarczycy
  • przedawkowanie preparatów hormonu tarczycy – tyroksyny
  • przedawkowanie jodu
  • początkowa faza limfocytamego zapalenia tarczycy (choroba Hashimoto).

Przyczyną wtórnej nadczynności tarczycy najczęściej jest guz gruczolak przysadki mózgowej. Nadczynność towarzyszyć może także innym chorobom, np. nowotworom i zapaleniom.

DIAGNOSTYKA NADCZYNNOŚCI TARCZYCY

Lekarz zwykle podejrzewa zaburzenia tarczycy na podstawie wyglądu pacjenta oraz objawów klinicznych. Charakterystyczne jest powiększenie tarczycy w całości, tzw. wole (symetryczne lub jednostronne). Czasami możliwe jest również występowanie charakterystycznych guzków tarczycy.

Wstępne badanie lekarz przeprowadza ręcznie i zwykle uzupełnia je badaniem ultrasonograficznym tarczycy. Obecność guzków jest wskazaniem do wykonania biopsji.

Dla potwierdzenia rozpoznania nadczynności tarczycy wskazane jest wykonanie badań hormonalnych:

  • tyreotropowego (TSH) – hormonu przysadki
  • tyroksyny (T4)
  • trijodotyroniny (T3).

W nadczynności tarczycy obserwuje się podwyższone stężenie hormonów tarczycy (tyroksyny i trijodotyroniny) lub wolnych frakcji obu hormonów (fT4, fT3).



LECZENIE NADCZYNNOŚCI TARCZYCY

Leczenie ma na celu doprowadzenie do prawidłowych wartości hormonów tarczycy (eutyreoza) oraz utrzymanie ich. Leczenie nadczynności tarczycy zależy od jej przyczyny.

Sposoby leczenia nadczynności tarczycy:

1. Leczenie farmakologiczne (leki hamujące syntezę hormonów tarczycy, tzw. tyreostatyki) – leki należy zażywać systematycznie oraz regularnie poddawać się kontroli lekarskiej. U około 40% chorych po zaprzestaniu leczenia dochodzi do ponownej nadprodukcji hormonów, wówczas konieczne jest leczenie do końca życia.

2. Leczenie jodem radioaktywnym (izotop 131 I), wychwytywanym przez tarczycę. Leczenie to polega na wypiciu roztworu zawierającego jod. Duża wrażliwość tarczycy na napromieniowanie powoduje zniszczenie części komórek wytwarzających hormony, wskutek czego następuje trwały spadek ich stężenia. Leczenie tego typu jest stosowane, gdy chory przekroczył wiek czterdziestu lat oraz gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi poprawy lub jest przeciwwskazane. Ciąża i karmienie piersią są przeciwwskazaniem dla tej metody, gdyż stanowią zagrożenie dla płodu i niemowląt.

3. Leczenie chirurgiczne – częściowe usunięcie tarczycy (subtotalna tyreidektomia) -najszybszy sposób leczenia, może jednak powodować powikłania, np. usunięcie przytarczyc; konieczne jest leczenie hormonami tarczycy.

4. Leczenie wspomagające, stosowane w celu opanowania objawów ze strony układu krążenia:

  • beta-blokery, najczęściej propranolol
  • leki uspokajające i nasenne
  • witaminy z grupy B.

Zaniedbanie leczenia nadczynności tarczycy może grozić powikłaniami typu:

PORADY LEKARZA

 NALEŻY:

  • kontrolować poziom hormonów w organizmie
  • utrzymywać stały kontakt z lekarzem
  • dbać o prawidłowe odżywianie
  • prowadzić zdrowy tryb życia.

 NIE NALEŻY:

  • lekceważyć pierwszych sygnałów choroby
  • zwlekać z wizytą u lekarza.
Więcej z kategorii: Choroby układu hormonalnego