Zawał serca jest wystąpieniem nieodwracalnej martwicy części mięśnia sercowego z powodu zamknięcia tętnicy wieńcowej doprowadzającej krew do tego obszaru.

SPIS TREŚCI
1. OBJAWY ZAWAŁU SERCA
2. PRZYCZYNY ZAWAŁU SERCA
3. DIAGNOSTYKA ZAWAŁU SERCA
4. LECZENIE ZAWAŁU SERCA

OBJAWY ZAWAŁU SERCA

Objawy zawału są bardzo spektakularne, ale może się zdarzyć, że człowiek przeżyje zawał serca, nawet o tym nie wiedząc. Jest to tzw. niema postać zawału. Pacjent dowiaduje się, że miał kiedyś zawał przy okazji kontrolnych badań EKG, lub do końca życia nie jest świadomy swojej choroby.

Zawał może wystąpić zarówno u chorych cierpiących na chorobę niedokrwienną i mających bóle dławicowe, jak i u osób pozostających w dobrym (pozornie) zdrowiu.

Charakterystyczne objawy zawału:

  • ból w klatce piersiowej – silny, piekący, gniotący:
    • odczuwany jest najczęściej za mostkiem
    • trwa zwykle dłużej niż 20 minut, czyli dłużej niż w dławicy piersiowej, i stale narasta
    • może promieniować w tych samych kierunkach co ból dławicowy (żuchwa, szyja, lewe ramię, brzuch,: plecy)
    • nie zmniejsza się po przyjęciu nitrogliceryny
  • u osób starszych i chorych na cukrzycę może wcale nie występować:
  • strach lub niepokój
  • osłabienie
  • duszność u osób starszych i z rozległym zawałem (duży obszar martwicy)
  • mdłości, nudności i wymioty
  • zimne i wilgotne powłoki skórne
  • zawroty głowy lub omdlenie
  • kołatanie serca (chory czuje, że jego serce bije)
  • bladość
  • sine zabarwienie rąk, stóp, warg
  • temperatura do 38,5°C
  • zmiany osłuchowe w płucach.

Czasem zdarza się, że zawał kończy się dramatycznie szybką śmiercią, zanim zostanie udzielona jakakolwiek pomoc. Około 50% zgonów następuje w ciągu 1-2 godzin od wystąpienia objawów zawału mięśnia sercowego.

PRZYCZYNY ZAWAŁU SERCA

Najczęściej zawał powstaje u osób chorych na miażdżycę. Blaszka miażdżycowa rozwijająca się w tętnicy wieńcowej cały czas może się powiększać, a w pewnym momencie pęka.

Pęknięcie blaszki powoduje, że w tym miejscu zaczyna powstawać zakrzep, który może całkowicie zatkać tętnicę, uniemożliwiając zaopatrzenie dalszych obszarów serca w krew, które pozbawione niezbędnych substancji obumierają już po 15-30 minutach.

Pozostałe, rzadsze przyczyny zawału:

  • skurcz tętnicy wieńcowej
  • wada anatomiczna naczyń wieńcowych
  • zapalenie tętnicy lub uraz.

Czynniki prowokujące zawał:

  • zbyt duży wysiłek fizyczny
  • stres emocjonalny
  • duże wahania ciśnienia tętniczego.

Warto zauważyć, że coraz częściej zawał dotyka młodych osób. Dzieje się tak dlatego, że obserwuje się u nich niedostatecznie rozwinięte wieńcowe krążenie oboczne, odpowiadające za zaopatrywanie w krew obszarów, do których nie może ona dopływać tętnicą główną. U osób starszych z kolei krążenie oboczne jest zazwyczaj rozwinięte w związku z długoletnią chorobą wieńcową i serce jest niejako przygotowane na sytuację krytyczną, jaką jest całkowite zamknięcie naczynia.

Zawał statystycznie najczęściej występuje między godziną 6:00 a 12:00.

W przypadku zawału choremu należy zapewnić spokój i ciepło do czasu przybycia pomocy medycznej oraz rozluźnić ciasne części ubrania.

DIAGNOSTYKA ZAWAŁU SERCA

Podstawowe badania wykonywane w diagnostyce zawału:

  • EKG – może pokazać: czy to jest zawał, jak duży jest zawał, gdzie jest zlokalizowany
  • oznaczanie poziomu markerów martwicy mięśnia sercowego (substancje uwalniane z uszkodzonego martwiczo mięśnia); ich zwiększenie może wskazywać na zawał.
  • RTG klatki piersiowej
  • ECHO serca.

W diagnostyce należy uwzględnić także inne przyczyny bólu w klatce piersiowej, np.:

  • zapalenie osierdzia
  • rozwarstwienie ściany aorty
  • zatorowość płucna
  • zapalenie opłucnej lub płuc
  • skurcz przełyku
  • wrzód trawienny żołądka
  • zapalenie trzustki
  • półpasiec
  • zapalenie pęcherzyka żółciowego.

LECZENIE ZAWAŁU SERCA

Jeśli lekarz wcześniej przepisał choremu nitroglicerynę w celu doraźnego zwalczania bólu wieńcowego, to chory powinien przyjąć jedną tabletkę pod językowo. Gdy po 5 minutach ból nie ustępuje, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe. W karetce chory otrzymuje tabletkę aspiryny. Jeśli dojdzie do zatrzymania krążenia, to należy podjąć natychmiast próbę reanimacji.

W szpitalu podawane są: tlen, dożylnie nitrogliceryna, morfina (lek przeciwbólowy i zmniejszający niedokrwienie), aspiryna lub lek zastępczy (jeśli chory nie może jej przyjmować) oraz inne leki mające na celu zmniejszenie obciążenia serca w okresie leczenia.

U każdego chorego lekarze rozważają wykonanie udrożnienia zatkanej tętnicy (leczenie reperfuzyjne).

Metody udrażniania zatkanej tętnicy:

  • fibrynoliza – rozpuszczenie zakrzepu za pomocą leków podawanych dożylnie
  • angioplastyka – rozszerzenie miejsca zwężonego za pomocą specjalnego balonu i ewentualne umieszczenie w tym miejscu stentu (sprężynki zapobiegającej ponownemu zwężeniu)
  • by-pass (pomostowanie aortalno-wieńcowe).

Powikłania zawału mogące spowodować zgon pacjenta:

Pacjenci, u których nie wystąpiły powikłania, nie powinni leżeć w łóżku dłużej niż 24 godziny. Już po 12 godzinach można korzystać z toalety. Po 2-3 dobach można ćwiczyć z rehabilitantem, a w 6. dobie powoli spacerować. Możliwy jest powrót do stanu zdrowia sprzed choroby, pod warunkiem stosowania się do porad lekarskich.

✓ NALEŻY:

  • po wyjściu ze szpitala utrzymywać specjalnie zaleconą dietę (dieta niskokaloryczna, stosowana w celu zmniejszenia nadmiaru masy ciała, obniżenia poziomu tłuszczów i cholesterolu)
  • zmniejszyć spożycie soli
  • regularnie wykonywać ćwiczenia fizyczne

✓ NIE NALEŻY:

  • bagatelizować objawów zawału
  • podnosić chorego i zmuszać go do chodzenia w przypadku podejrzenia ataku serca
  • po przebyciu zawału uprawiać sportów i wysiłków znacznego stopnia
  • palić papierosów i spożywać napojów alkoholowych.