Żółtaczka

Żółtaczka oznacza żółte zabarwienie skóry, twardówek oczu i śluzówek, spowodowane odkładaniem się w tkankach zwiększonej ilości bilirubiny. Żółtaczka jest jedynie objawem, mogącym świadczyć o bardziej lub mniej niebezpiecznej chorobie.

OBJAWY ŻÓŁTACZKI

• wyraźna żółtaczka pojawia się dopiero, gdy ilość bilirubiny we krwi przekroczy określony poziom; poniżej tej granicy ślady zażółcenia można znaleźć tylko na twardówkach i błonach śluzowych
• żółtaczka może mieć różną gamę kolorów, od żółtego aż po brązowy
• najwcześniej widoczne jest zażółcenie na białkówkach oczu chorego
• pojawienie się ciemniejszych stolców (w żółtaczce przed wątrobowej)
• odbarwienie stolców i pociemnienie moczu (w żółtaczce wątrobowej i poza wątrobowej).

PRZYCZYNY ŻÓŁTACZKI

Bilirubina powstaje ze starych zniszczonych krwinek czerwonych. Hemoglobina w nich zawarta, odpowiadająca za transport tlenu we krwi, podlega stopniowym przemianom aż do bilirubiny. Za usuwanie bilirubiny z krwi odpowiada wątroba, w której zachodzi proces łączenia jej z glukuronianem i wydzielania do żółci. Ta z kolei wydalana jest do przewodu pokarmowego poprzez drogi żółciowe i wspólne ujście z przewodem trzustkowym.

Bilirubina przed połączeniem z glukuronianem nazywana jest wolną lub nie związaną, a po tym procesie bilirubiną związaną. Zakłócenie na jakimkolwiek z etapów eliminacji bilirubiny może spowodować jej nadmierne gromadzenie i żółtaczkę.

RODZAJE ŻÓŁTACZKI

1. Żółtaczka przedwątrobowa (przyczyna leży w etapach zachodzących przed wątrobą)

• nadprodukcja bilirubiny w przypadku przedwczesnego i zbyt dużego rozpadu krwinek (hemoliza)
• nadmierne wytwarzanie bilirubiny w układzie siateczkowo-śródbłonkowym w przebiegu sferocytozy wrodzonej (jest to choroba polegająca na nieprawidłowej budowie krwinek czerwonych).

2. Żółtaczka wątrobowa (przyczyna leży w wątrobie), spowodowana jest licznymi czynnikami uszkadzającymi wątrobę

• upośledzone wychwytywanie i sprzęganie bilirubiny przez wątrobę (np. w żółtaczce noworodków, zespole Gilberta itp.).

Czynniki uszkadzające wątrobę:

• marskość wątroby
• toksyczne uszkodzenie wątroby alkoholem, toksynami grzybów czy lekami (paracetamol, barbiturany)
• nowotwory wątroby i chłoniaki
• zakażenia; najczęściej wirusowe zapalenia wątroby, rzadziej bakteryjne
• ropnie wątroby
• choroby układu krążenia, np. niewydolność krążenia.

Żółtaczka ciężarnych jest także postacią żółtaczki wątrobowej spowodowaną zmianami hormonalnymi.

3. Żółtaczka poza wątrobowa (przyczyna leży poza wątrobą), związana jest z utrudnionym odpływem żółci do wątroby.

Czynniki utrudniające odpływ żółci:

• kamienie w przewodach żółciowych
• zapalenie dróg żółciowych
• nowotwory dróg żółciowych
• nowotwory trzustki.

DIAGNOSTYKA ŻÓŁTACZKI

Aby zdiagnozować przyczynę powstawania żółtaczki, lekarz zaczyna od badania i wywiadu (pyta o spożywane leki, alkohol, kontakt z osobami z żółtaczką, podróże, choroby w rodzinie, wygląd moczu i kału itp.). W rozpoznaniu pomocne są różne badania dodatkowe.

Badania dodatkowe wykonywane w rozpoznaniu choroby:

• badania krwi
  • poziom bilirubiny
  • diagnostyka stanu wątroby (oznaczanie poziomu AST, ALT, fosfatazy alkalicznej)
  • badania serologiczne w kierunku zakażeń wirusami zapalenia wątroby (poziom przeciwciał IgM, HbsAg), wirusem Epsteina-Barr, Cytomegalo-wirusem
• USG jamy brzusznej może ujawnić kamienie dróg żółciowych, guzy wątroby lub trzustki
• tomografia komputerowa, mniej istotna w ocenie kamicy, ale bardzo ważna przy guzach wątroby i trzustki
• rezonans magnetyczny – szczególnie przydatny do badania dróg żółciowych (badanie rzadko zlecane i mało dostępne w Polsce)
• ECPW (endoskopowa cholangiopan-kreatografia wsteczna) – badanie polega na wprowadzeniu poprzez usta do dwunastnicy pacjenta giętkiego endoskopu zakończonego kamerą i źródłem światła; końcówka endoskopu umieszczana jest na wysokości ujścia przewodu żółciowego wspólnego do jelita; następnie przez wąską rurkę wprowadza się do dróg żółciowych i przewodu trzustkowego specjalny środek kontrastowy oraz wykonuje zdjęcie RTG; w ten sposób można doskonale uwidocznić kamienie oraz podjąć już podczas zabiegu próbę ich usunięcia; w trakcie badania pobiera się także fragmenty podejrzanych guzów do badania pod mikroskopem
• biopsja wątroby – pobranie wycinka wątroby do badania pod mikroskopem; igłę biopsyjną wprowadza się do wątroby pacjenta, uzyskując tym samym mały wycinek tkanki grubości tejże igły
• badanie moczu na obecność bilirubiny i urobilinogenu
• badanie wskaźnika protrombinowego.

LECZENIE ŻÓŁTACZKI

Leczenie żółtaczki sprowadza się do ustalenia przyczyny i leczenia choroby ją wywołującej.

PORADY LEKARZA

✓ NALEŻY:

• poddawać się szczepieniom przeciwko WZW typu B,

✓ NIE NALEŻY:

• przyjmować leków bez wyraźnych wskazań, np. antybiotyków, które mogą wywoływać żółtaczkę u osób skłonnych do tego
• oddawać krwi po przebytej żółtaczce.