Staw kolanowy jest najbardziej złożonym stawem w organizmie ludzkim. Dzięki temu jednak możliwy jest szeroki zakres wykonywanych ruchów – staw ten bierze udział w niemal każdej aktywności kończyn dolnych. Z tego też powodu często jest narażony na urazy lub zmiany chorobowe, takie jak RZS czy zwyrodnienie. Jaka jest anatomia kolana? Jak funkcjonuje staw kolanowy?
Budowa stawu kolanowego – najważniejsze struktury
Staw kolanowy ma strukturę najbardziej złożoną i skomplikowaną spośród wszystkich stawów.1
Jego filar stanowi2:
- kość udowa,
- kość piszczelowa,
- rzepka (jej funkcją jest przenoszenie siły mięśniowej na podudzie, bierze udział w prostowaniu i zginaniu kolana3).
Na płaskiej powierzchni stawowej znajdują się łękotki, a sam staw wzmocniony jest więzadłami. Staw kolanowy ma charakter zawiasowy.2
Budowa stawu kolanowego – więzadła i mięśnie
Budowa stawu kolanowego obejmuje nie tylko struktury kostne, ale także mięśnie i więzadła.4
Więzadła w kolanie
W budowie kolana wyróżnia się 4 główne więzadła4:
- poboczne strzałkowe – łączy ze sobą struktury kości udowej wraz z więzadłem podkolanowym i kością elementami tylnej kości piszczelowej;
- poboczne piszczelowe – łączy kość udową wraz z kością piszczelową;
- krzyżowe przednie – łączy struktury kości piszczelowej z łąkotką przyśrodkowa i boczna;
- krzyżowe tylne – więzadło to łączy ze sobą struktury tylnej nasady kości piszczelowej wraz z elementami kości udowej.
Podstawowym zadaniem wszystkich więzadeł w stawie kolanowym jest utrzymywanie jego stabilności.5
Mięśnie kolana
Mięśnie kolan są kolejną strukturą usprawniającą działanie całego stawu. Najważniejsze mięśnie stabilizujące staw kolanowy to4:
- czworogłowy uda,
- krawiecki,
- pośladkowy wielki,
- dwugłowy uda,
- brzuchaty łydki.
Oprócz tego na staw kolanowy działają mięśnie smukłe oraz mięsień półbłoniasty i półścięgnisty.4
Anatomia kolana – jakie ruchy wykonuje staw kolanowy?
Staw kolanowy jest złożoną strukturą, dlatego przebieg ruchów wykonywanych z jego udziałem również składa się z kilku etapów.
- Podstawowym i wyjściowym ruchem jest połączenie ruchów toczących ze ślizganiem się. Aktywność ta zachodzi między kością udową i piszczelową,2 w związku z czym struktury te odpowiedzialne są za rozpoczęcie ruchu.
- W następnej kolejności pojawia się ruch rotacyjny. Jest on związany m.in. ze zginaniem, w trakcie którego dochodzi do rozluźnienia więzadeł pobocznych, co umożliwia jego wykonanie.2
W momencie wyprostu pojawia się rotacja zewnętrzna w obrębie piszczeli i ostatecznie – zablokowanie kolana, co oznacza jego pełne wyprostowanie.2
Staw kolanowy – przyczyny bólu
Jedną z dolegliwości pojawiających się w obrębie stawu kolanowego jest jego ból. Bolące kolana przyczyny mogą mieć różne – od urazów po choroby stawów. Jednym z częstszych schorzeń są zmiany zwyrodnieniowe, powstające m.in. na skutek przeciążeń stawu.6
Wynikać to może z:
- uprawianej aktywności fizycznej,
- wykonywanej pracy zawodowej,
- wrodzonych wad w budowie stawu kolanowego.6
Zwyrodnieniom może sprzyjać także cukrzyca i otyłość. Choroba wiąże się nie tylko z bólem kolan, ale także ze zniekształceniem stawu i znacznym ograniczeniem jego ruchomości.6
Z kolei do urazów stawu kolanowego zalicza się przede wszystkim7:
- skręcenia,
- naderwania,
- zwichnięcia.
Leczenie urazów stawu kolanowego najczęściej wymaga przejściowego unieruchomienia stawu, a następnie wprowadzenia odpowiedniej rehabilitacji. Niekiedy zalecana może być również operacja kolana.7
Ból w stawie kolanowym – co robić?
Ból w kolanie może powstawać pod wpływem wyraźnej przyczyny – np. na skutek urazu7 – bądź pojawiać się jako objawy choroby, np. zwyrodnieniowej.6 W każdym przypadku należy skonsultować się z odpowiednim lekarzem.
Ulgę w dolegliwościach bólowych mogą przynieść leki dostępne bez recepty, takie jak np. 4Flex Puregel. Lek ma postać żelu łagodzącego ból oraz pojawiający się obrzęk.8
Dodatkowo 4Flex Puregel działa przeciwzapalnie i wspiera miejscowe leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów.1 Preparat należy stosować bezpośrednio na skórę, w miejscu dotkniętym bólem.
Bibliografia:
- Stępiński A., Analiza strukturalna, geometryczna i statyczna mechanizmu stawu kolanowego, Acta Mechanica et Automatica, 2010.
- Głowiński S., Modelowanie dynamiki stawu kolanowego, TTS Technika Transportu Szynowego, 2013.
- Stępień K., Zwichnięcia rzepki, Medycyna Praktyczna, 2020, dostęp: 26.01.2022.
- Ciemniewska-Gorzela K., Funkcja stawu kolanowego po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego, Rozprawa Doktorska, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań, 2010.
- Stępień K., Uszkodzenia więzadeł krzyżowych, Medycyna Praktyczna, 2020.
- Zimmermann-Górska I., Goncerz G., Szczepański L., Choroba zwyrodnieniowa stawów, Medycyna Praktyczna, 2021, dostęp: 26.01.2022.
- Libura M., Urazy stawu kolanowego, Medycyna Praktyczna, 2015, dostęp: 26.01.2022.
- 4Flex Puregel, Charakterystyka Produktu Leczniczego.
