Gruźlica

Gruźlica jest chorobą zakaźną wywoływaną przez prątki gruźlicy, Mycobacterium tuberculosis. Bakterię tę odkrył w 1882 r. Robert Koch, późniejszy laureat nagrody Nobla (1905 r.). Na przestrzeni wieków gruźlica pochłonęła niezliczone ilości ofiar.

Szacuje się, iż 30% ludzi na świecie zakażonych jest prątkami gruźlicy, jednak tylko u około 2-5% z nich rozwija się aktywna choroba.

Rodzaje gruźlicy:

• • gruźlica płuc (postać typowa)
• • gruźlica pozapłucna, która może zajmować:
  • węzły chłonne
  • opłucną
  • kości i stawy
  • pęcherz moczowy
  • osierdzie
  • otrzewną
  • jelita
  • nadnercza
  • opony mózgowo-rdzeniowe.

OBJAWY GRUŹLICY

Pierwotne zakażenie przebiega zwykle bezobjawowo, jednak w późniejszym okresie pojawiają się:

• złe samopoczucie
• podwyższona temperatura ciała
• poty nocne
• spadek masy ciała
• osłabienie
• brak apetytu.

Objawy w zależności od miejsca wystąpienia choroby:

Gruźlica płuc:

• suchy kaszel, który z czasem robi się wilgotny (kaszel trwa ponad 3 tygodnie)
• chory odkrztusza śluzową, czasem ropną, wydzielinę koloru żółtozielonego
• duszność
• krwioplucie

Gruźlica opłucnej:

• ból w klatce piersiowej
• kaszel
• duszność

Gruźlica kości, stawów i kręgosłupa:

• obrzęk
• ból
• ograniczenie ruchomości w zajętym stawie
• choroba Potta: zapadnięcie się sąsiednich kręgów powoduje i wygięcie kręgosłupa, ropnie opadowe przykręgosłupowe

Gruźlica osierdzia:

• zaciskające zapalenie osierdzia
• zwapnienia osierdzia
• tamponada serca

Gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

• bóle głowy
• bóle kręgosłupa
• światłowstręt
• sztywność karku

Gruźlica węzłów chłonnych:

• powiększenie węzłów chłonnych, głównie szyjnych i nadobojczykowych, są one twarde, niebolesne, z czasem rozmiękają, a treść ropna wydostaje się na powierzchnię skóry

Gruźlica układu moczowo-płciowego:

• bolesne i częste oddawanie małych ilości moczu
• krwiomocz
• u kobiet: zaburzenia miesiączkowania, choroba może prowadzić do bezpłodności
• u mężczyzn: zapalenie gruczołu krokowego lub najądrzy

Gruźlica otrzewnej:

• ból brzucha i powiększenie jego obwodu
• zaburzenia jelitowe

Gruźlica układu pokarmowego:

• biegunka
• chudnięcie
• bóle brzucha
• wymioty (w gruźlicy jelit).

PRZYCZYNY GRUŹLICY

Prątki gruźlicy przenoszone są drogą kropelkową, np. podczas kaszlu.

Pierwotna postać gruźlicy jest zawsze płucna, gdyż tam trafiają bakterie z wdychanym powietrzem.

Dochodzi do niszczenia tkanki płucnej i nacieku różnego rodzaju komórek, które wraz z tkanką włóknistą tworzą tzw. gruzełek gruźliczy. Jest on źródłem prątków, które w sprzyjających warunkach (obniżenia odporności) rozprzestrzeniają się dalej w tkance płucnej lub też na inne narządy, np. kości.

Do grupy osób o zwiększonym ryzyku zachorowania na gruźlicę należą:

• osoby zakażone wirusem HIV wywołującym AIDS (gruźlica jest najczęstszą przyczyną śmierci osób, u których rozwinęło się AIDS)
• osoby z odpornością obniżoną na skutek leczenia immunosupresyjnego (np.
• po sterydoterapii, po leczeniu choroby nowotworowej, po przeszczepach)
• osoby z cukrzycą, niewydolnością serca, przewlekłą niewydolnością nerek
• osoby bezdomne – z powodu niedożywienia, złych warunków socjalnych
• osoby nadużywające alkoholu oraz przyjmujące narkotyki
• osoby w starszym wieku.

Możliwe jest także zarażenie prątkiem krowim przez picie niegotowanego mleka.

 

DIAGNOSTYKA GRUŹLICY

Diagnostyka obejmuje:

• opis objawów
• badanie chorego
• badanie radiologiczne klatki piersiowej
• badanie plwociny na obecność prątków
• próbę tuberkulinową Mantoux, polegającą na wprowadzeniu śródskórnie zmodyfikowanych prątków (które nie mogą wywołać choroby) oraz ocenie po 72 godzinach odczynu, jaki powstał; odczyn ponad pewną normę świadczy o zakażeniu.

Lekarz zobowiązany jest powiadomić Państwowego Inspektora Sanitarnego o każdym przypadku zachorowania.

LECZENIE GRUŹLICY

Standardowo leczenie obejmuje podawanie antybiotyków przez okres 6 miesięcy. Po kilku tygodniach leczenia chory prze-staje wydalać prątki, a więc przestaje być źródłem zakażenia dla otoczenia.

Gruźlica a ciąża

Leki stosowane w leczeniu gruźlicy są bezpieczne dla płodu i dziecka karmionego piersią. Podczas ciąży stosuje się zmodyfikowany schemat leczenia. Gruźlica (pod warunkiem że jest nieczynna) nie jest przeciwwskazaniem do karmienia piersią. Należy jedynie odseparować dziecko od matki na czas, w którym wydala ona prątki.

Mimo współczesnych metod leczenia gruźlica jest jedną z głównych przyczyn zgonów w krajach trzeciego świata.

PROFILAKTYKA

Szczepienia przeciwko gruźlicy prowadzone są w Polsce od 1959 roku. Kalendarz szczepień obowiązujący od 2007 roku przyniósł zmianę cyklu szczepień przeciwko gruźlicy. Szczepienie przeprowadza się tylko raz, wykonuje się je u dzieci w pierwszych 24 godzinach życia. Przedtem szczepiono aż czterokrotnie. Zmiana wynika z głębszego poznania mechanizmów działania szczepionki, wykazano bowiem, iż tylko pierwsze szczepienie przynosi korzyści. Profilaktyczne przyjmowanie leków przeciwprątkowych zalecane jest u osób z obniżoną odpornością, a także u osób z najbliższego otoczenia chorych.

PORADY LEKARZA

✓ NALEŻY:

• udać się do lekarza w przypadku wystąpienia niepokojących objawów
• zastosować się do nakazów lekarza
• odpowiednio dobrać dietę
• poddać się rekonwalescencji w suchym, ciepłym klimacie górskim (leczenie uzdrowiskowe)
• stosować naświetlanie światłem ultrafioletowym, które przyspiesza leczenie
• często wietrzyć pomieszczenia, w których przebywa chory
• zakrywać usta chusteczką podczas kaszlu
• ograniczyć kontakty z osobami szczególnie narażonymi na zakażenia, np. z dziećmi i osobami starszymi
• stosować się do wymogów sanitarnych.

✓ NIE NALEŻY:

• bagatelizować objawów
• dopuścić do niedożywienia
• palić papierosów
• przebywać w zadymionych pomieszczeniach.

Przy gruźlicy nie wolno palić papierosów, ani nawet przebywać w zadymionych pomieszczeniach.