Zielarze wolą sami uprawiać rośliny lecznicze lub zbierać je ze stanowisk naturalnych i przygotowywać w domu preparaty. Należy jednak pamiętać, że uprawa i obróbka roślin wymagają pewnych zasad ich zbierania, suszenia i przechowywania. Istnieje bowiem ryzyko zniszczenia roślin i utraty właściwości leczniczych.
Zbiór i suszenie ziół
Po udanym zbiorze, który należy przeprowadzić w odpowiednim okresie rozwoju, rośliny lecznicze są z zazwyczaj przed użyciem suszone. Suszenie musi być wykonane bardzo starannie, gdyż właśnie od tego w znacznym stopniu zależy zachowanie składników chemicznych rośliny, a tym samym jej właściwości leczniczych. Wykorzystujemy całą roślinę, bądź jej część (jedną lub kilka), w której znajdują się związki czynne w największej ilości.
Technika suszenia oraz czasy zbiorów zależą od tego, jakie części roślin będą wykorzystane. Suszone rośliny lub części roślin należy zużyć w ciągu ok 6 miesięcy od wysuszenia (chyba że zalecenia mówią inaczej, jak na przykład w przypadku kruszyny). Po roku tracą one zapach i część związków czynnych.
Kiedy zbierać korzenie, kłącza, bulwy i cebule?
Ich zbiór przeprowadza się na jesieni, kiedy to substancje zapasowe są już w nich zgromadzone na zimę, lub wczesną wiosną. Należy delikatnie je wykopać i, potrząsając, oczyścić z ziemi. Aby zachować wszystkie związki czynne, nie wolno roślin obierać ani kroić, chyba że takie są zalecenia. Następnie kładziemy je w miejscu suchym, ciepłym i przewiewnym, pamiętając o codziennym odwracaniu.
Kiedy zbierać ziele i liście?
Zbiór kwitnących wierzchołków roślin prowadzi się w okresie, kiedy roślina jest w fazie pełnego wzrostu – przy suchej pogodzie i najlepiej pod koniec dnia. Liście powinny być zbierane w tym samym czasie, lecz rano, kiedy już wyparuje rosa. Do suszenia wystarczy powiązać ziele w pęczki i zawiesić łodyżkami do góry w przewiewnym, suchym i ciepłym miejscu, w temperaturze 20-30°C. Liście należy rozłożyć cienką warstwą i suszyć w przewiewnym, suchym i ciepłym miejscu.
Kiedy zbierać kwiaty?
Kwiaty należy zebrać rano, gdy już wyparuje nocna rosa, lecz zanim wstanie pełne słońce, które je wysusza. Kwiatów nie suszymy w słońcu oraz blisko sztucznego źródła ciepła.
Kiedy zbierać nasiona?
Nasiona zbieramy w czasie kwitnienia, gdy dojrzeją owoce. Metoda jest bardzo prosta: ścinamy całe łodygi i wiążemy w pęczki, wrzucamy do papierowych torebek i wieszamy do góry nogami; nasiona same wpadają do torebki.
Przygotowanie preparatów ziołowych w domu
Pierwsza zasada, jakiej należy bezwzględnie przestrzegać, kiedy samodzielnie przygotowujemy preparaty ziołowe, to absolutna czystość używanego materiału i pojemników. Sterylizujemy je bądź na zimno, za pomocą płynu do sterylizacji, bądź na gorąco, gotując we wrzątku przez 20 minut (szklane słoiki i ich pokrywki). Po wykonaniu preparatu należy go opisać, podając nazwę rośliny, datę przygotowania, sposób dawkowania, a później chronić przed światłem i gorącem.
Środki przygotowywane przy użyciu wody
Herbatki ziołowe: z reguły stosujemy 1 łyżeczkę (około 5 g) ziół na 1 filiżankę wody. Herbatki ziołowe można przygotowywać na kilka sposobów.
Maceracja: zioła zalewamy wodą o temperaturze pokojowej (20-25°C) i pozostawiamy od 30 minut do 4 godzin.
Ekstrakcja w podwyższonej temperaturze: zioła zalewamy wodą o temperaturze pokojowej i ogrzewamy przez 1-5 godzin, nie doprowadzając do wrzenia.
Napar: suszone zioła zalewamy wrzącą wodą, pozostawiamy pod przykryciem na 10-15 minut.
Odwar: 1-4 g ziół zalewamy 200 ml zimnej wody, doprowadzamy do wrzenia i gotujemy na wolnym ogniu przez 15-30 minut; odwary przygotowuje się zwykle z drewna, kory, najtwardszych części roślin oraz nasion (uwaga: z nasion lnu przygotowuje się tylko maceraty).
Herbatki ziołowe możemy zastosować na różne sposoby, zależnie od potrzeby: nadadzą się do picia, płukania gardła i ust, do stosowania w postaci okładów, kąpieli, do inhalacji i fumigacji (odymiania), a także do przemywania. Niezależnie od zastosowania herbatki ziołowe należy zużyć w ciągu 12 godzin.
Środki przygotowywane przy użyciu alkoholu – nalewki
Niektóre składniki roślin, między innymi o działaniu wzmacniającym i pobudzającym apetyt można wyizolować tylko za pomocą roztworów etanolowowodnych: 200 g roślin suszonych lub 400 g świeżych zalewamy alkoholem sporządzonym z 60 ml etanolu 96% i 40 ml wody na 10-15 dni. Następnie otrzymaną ciecz przesączamy, wlewamy do hermetycznie zamykanych pojemników i przechowujemy w chłodnym miejscu. Oczywiście nalewek nie wolno podawać dzieciom.
Środki przygotowywane przy użyciu oleju
Do szklanego słoika wkładamy roślinę, zalewamy ją jakimś jadalnym olejem, na przykład słonecznikowym, sojowym lub z pestek winogron, a następnie podgrzewamy kąpieli wodnej (pojemnik włożyć do garnka z wodą) przez 2 godziny.
Następnie przesączamy otrzymany płyn i przechowujemy go w zamkniętych hermetycznie szklanych słoikach w chłodnym miejscu, chroniąc przed światłem.
Preparaty ziołowe są pomocne w leczeniu rozmaitych typowych dolegliwości. Należy jednak koniecznie przestrzegać pewnych środków ostrożności i w razie potrzeby zasięgnąć porady osób kompetentnych. Z reguły, oprócz herbatek ziołowych, tych domowych leków nie należy podawać dzieciom, kobietom w ciąży lub karmiącym piersią.
