Krzywica

Krzywica jest ogólnoustrojową chorobą dzieci polegającą na upośledzonej mineralizacji kości, która wynika z zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej.

Nazwa ta używana jest w stosunku do schorzenia dzieci, ponieważ zaburzenia mineralizacji powodują objawy krzywicy jedynie w rosnącym kośćcu. Gdy zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej dotyczą dorosłych, wywołują osteomalację i osteoporozę.

OBJAWY KRZYWICY

Niedobór witaminy D3 zaczyna się wiele miesięcy przed wystąpieniem innych objawów, do których należą:

• deformacje szkieletu
  • skrzywienie kręgosłupa
  • zniekształcenie kości miednicy
  • nieprawidłowa budowa klatki piersiowej
  • poszerzenie przynasad kości przedramion i podudzi (bransolety krzywicze)
  • craniotabes, czyli rozmiękanie kości potylicy, kwadratowa czaszka o zwiększonym obwodzie
  • różaniec krzywiczy na klatce piersiowej widoczny wzdłuż mostka (zgrubienie połączeń kostno-chrzęstnych żeber)
  • bruzda Harrisona (poprzeczne zagłębienie w klatce piersiowej) będąca wynikiem wciągnięcia żeber przez przeponę
  • kurza klatka piersiowa, objawiająca się mniej lub bardziej wyraźnym uwypukleniem mostka
  • garb w okolicy lędźwiowej
  • deformacja stawów kolanowych (kolana koślawe lub szpotawe)
  • płaskostopie
• opóźniony wzrost
• ból kończyn, miednicy i pleców
• drażliwość i nadpobudliwość
• nadmierna potliwość
• osłabiona siła mięśniowa
• wiotkość mięśni powodująca powstanie miękkiego, rozlanego brzucha
• powiększenie obwodu brzucha
• wzdęcia i zaparcia
• opóźnienie wyrzynania zębów.

Ciężkie postacie krzywicy spotyka u niemowląt szybko rosnących, otyłych, które są karmione sztucznie i nie otrzymują witaminy D3.

PRZYCZYNY KRZYWICY

Krzywica powstaje, gdy poziom aktywnej postaci witaminy D3 w organizmie człowieka jest nieprawidłowy. Istnieją dwa źródła tej witaminy w organizmie ludzkim:

• skóra, gdzie powstaje pod wpływem działania promieni ultrafioletowych światła słonecznego (jest to główne źródło)
• dieta – witamina jest absorbowana z pokarmów w jelitach.

Zarówno witamina D3 powstająca w skórze, jak i ta spożywana z pokarmami, aby mogły być w pełni przydatne dla człowieka, muszą przejść pewne modyfikacje, kolejno w wątrobie i nerkach. Niski poziom witaminy D3 powoduje upośledzenie wchłaniania w jelitach potrzebnego do rozwoju kości wapnia i obniżenie jego poziomu we krwi, zwiększa się również wydalanie fosforanów.

Organizm, próbując wyrównać te straty, produkuje w przytarczycach specjalny hormon, który „zabiera” wapń z kości, powodując ich osłabienie i inne objawy krzywicy. Dawniej, kiedy jakość diety pozostawiała wiele do życzenia, liczne przypadki krzywicy spowodowane były przez niedobór witaminy D3 w diecie. Obecnie sytuacja się zmieniła i przyczyn upatruje się w różnych chorobach pogarszających absorbcję witaminy D3 z przewodu pokarmowego.

Pozostałe przyczyny wystąpienia choroby krzywicy:

• wrodzona krzywica, tzw. hipofosfatemiczna, będąca w zasadzie chorobą nerek o konsekwencjach dla całego organizmu; w chorobie tej fosforany nie są w dostatecznym stopniu reabsorbowane (odzyskiwane) w nerkach oraz zaburzona jest synteza witaminy D3, co powoduje zniekształcenia kości
• brak ekspozycji chorego na światło słoneczne
• niedobór wapnia.

Grupy ryzyka:

• dzieci w wieku od 6 do 24 miesięcy, ponieważ wtedy rozwijają się bardzo szybko i zapotrzebowanie na witaminę D3 jest bardzo duże
• dzieci karmione piersią, nieotrzymujące suplementacji witaminą D3
• dzieci otrzymujące zbyt małą ilość wapnia i fosforu w diecie (np. mała ilość wypijanego mleka i innych produktów mlecznych).

DIAGNOSTYKA KRZYWICY

Pierwszym etapem jest dokładna rozmowa z lekarzem oraz badanie chorego. Uwagę zwraca się zwłaszcza na przebyte lub obecne choroby nerek.

Następnie lekarz może zalecić szereg badań, takich jak:

• badania krwi:
  • poziom fosforanów (obniżony)
  • poziom wapnia (obniżony)
  • poziom fosfatazy zasadowej (podwyższony)
  • poziom witaminy D3 (obniżony)
  • poziom parathormonu (podwyższony)
• zdjęcie RTG stawów kolanowych, ponieważ tu najlepiej widać zmiany w budowie kości.

LECZENIE KRZYWICY

Gdy krzywica już się pojawi, możliwe jest jej skuteczne leczenie. Polega ono przede wszystkim na podawaniu preparatów witaminy D3 przez około 4-6 tygodni.

Naturalne źródła witaminy D

• olej z ryb (tran)
• wątroby ryb
• tłuste ryby:
  • makrela
  • śledź
  • sardynka
  • łosoś
  • tuńczyk
• żółtka jaj
• masło
• margaryna
• płatki śniadaniowe
• sery
• krewetki.

Nie wolno zapomnieć, że przebywanie na słońcu sprawia, iż organizm gromadzi witaminę D.

PORADY LEKARZA

✓ NALEŻY

• poddawać dziecko działaniu promieni słonecznych
• podawać witaminę D3 wszystkim niemowlętom, począwszy od 3. tygodnia życia
• spożywać odpowiednią ilość wapnia. Dla niemowląt i noworodków najlepszym źródłem jest mleko matki lub ewentualnie zastępcze mieszanki dostępne na rynku. Dobrymi źródłami wapnia mogą być (poza mlekiem) szpinak oraz soki pomarańczowe.

✓ NIE NALEŻY:

• bagatelizować objawów
• zmuszać dziecka, by zbyt wcześnie siadało czy chodziło.