W przypadkach krótkowzroczności, nadwzroczności, niezborności i starczowzroczności wpadające do oka promienie świetlne nie mogą być zogniskowane na siatkówce i dlatego powstają nieostre lub zatarte obrazy. Tego rodzaju wady wzroku mogą być wyrównywane za pomocą różnych soczewek – czy to w formie szkieł okularowych, czy też soczewek kontaktowych. Soczewki te kierują promienie światła na siatkówkę. Moc łamiąca soczewek optycznych mierzona jest w dioptriach.
Okulary: sposób wypróbowany od dawna
Wymienione wyżej wady wzroku w najprostszy sposób mogą być korygowane za pomocą okularów. Właściwości optyczne szkieł okularowych muszą być dokładnie obliczane dla każdego oka. Jeśli oko jest nadwzroczne, to soczewka musi w ten sposób łamać wpadające promienie świetlne, żeby padały dokładnie na siatkówkę (a nie za nią, jak to się dzieje w oku nadwzrocznym). Efekt taki uzyskuje się, stosując soczewki powiększające lub inaczej skupiające. Odwrotnie jest w przypadku krótkowzroczności: tu soczewki pomniejszające, inaczej rozpraszają ce, muszą rozproszyć promienie świetlne w ten sposób, aby te spotkały się na siatkówce. Zniekształcenia powstające przy niezborności korygowane są za pomocą soczewek cylindrycznych.
Okulary w starczowzroczności
Kiedy w wieku 40-50 lat zaczyna się tak zwana starczowzroczność, to potrzebne stają się specjalne okulary do czytania i patrzenia z bliska.
Jeśli ktoś już wcześniej miał okulary, to teraz potrzebował będzie drugiej pary na zmianę lub może kupić okulary dwuogniskowe, które w górnej części mają szkło korygujące krótkowzroczność lub nadwzroczność, a w dolnej połowie szkło dla wyrównania starczowzroczności. Okulary takie są bardzo praktyczne, wymagają jednak pewnego czasu na przyzwyczajenie się do nich. Początkowo trzeba na przykład bardzo uważać przy wchodzeniu po schodach.
Wybór szkieł i oprawek do okularów
Przy nadwrażliwości na światło albo w chorobach takich jak zaćma, blizny rogówki czy w przypadku mętów w ciele szklistym przydatne może być noszenie szkieł przyciemnianych. Przy prowadzeniu pojazdów nocą szkła nie mogą być jednak przyciemnione więcej niż w 15%.
W celu uniknięcia powstawaniu odblasków ze źródeł światła można zastosować powłoki antyrefleksyjne na szkła. Zamiast zwykłych szkieł można nosić soczewki z tworzyw sztucznych, które wprawdzie łatwiej się porysują, ale nawet przy większej grubości są lekkie.
Oprawki szkieł mogą być wykonane z tworzyw sztucznych lub metalu. Jeśli ktoś jest uczulony na metal, najczęściej bywa to alergia na nikiel, to z całą pewnością powinien zdecydować się na oprawki z tworzyw sztucznych.
Przy wyborze oprawek obowiązuje jedna zasada:
- im mniejsza oprawka, tym mniejsze pole widzenia;
- im większe oprawki, tym cięższe okulary.
Dlatego należy starannie rozważyć wybór. Okulary dla dzieci powinny być możliwie jak najmniejsze.
Inne rozwiązanie: soczewki kontaktowe
Soczewki mają wiele zalet w porównaniu z okularami dzięki temu, że leżą bezpośrednio na oku – pływają one w filmie łzowym gałki ocznej: nie ma ramek, które uciskałyby nasadę nosa, nic nie zawęża także pola widzenia, w chłodne dni nie zaparowują w chwili wejścia do ciepłego pomieszczenia, w odróżnieniu od szkieł okularowych nie zniekształcają obrazu na obwodzie.
Okulary zmieniają twarz; z tego względu soczewki kontaktowe uważane są często za bardziej atrakcyjne. Jednak mimo wszystkich swoich zalet soczewki kontaktowe mają także wady: mimo wszystko jest to ciało obce dla oka i przy nieprawidłowym użyciu mogą być przyczyną poważnych uszkodzeń rogówki i spojówek. Poza tym przy nadwrażliwych oczach albo przy niedostatecznej produkcji łez mogą być przyczyną dolegliwości.
Jeśli ktoś nie widzi na jedno oko lub ma tylko jedno zdrowe oko, w każdym wypadku powinien zrezygnować z noszenia szkieł kontaktowych, aby nie narażać jedynego oka na wprawdzie rzadko występujące, ale przecież możliwe komplikacje.
Miękkie czy twarde soczewki?
Mimo ograniczeń, o jakich była mowa wyżej, soczewki kontaktowe z reguły są dobrze tolerowane, szczególnie soczewki miękkie, które łatwo się zginają, są elastyczne i dzięki temu prawidłowo leżą na oku.
Soczewki takie są w dzisiejszych czasach dostępne jako tzw. soczewki systematycznej wymiany; są noszone tylko przez krótki czas i potem zastępowane przez nowe soczewki o identycznej mocy. Ma to tę zaletę, że prawie niemożliwe jest powstawanie zanieczyszczeń lub uszkodzeń takich soczewek.
Również tak zwane soczewki twarde są z reguły dobrze tolerowane po krótkim czasie potrzebnym do przyzwyczajenia się, a dodatkowo są one łatwiejsze do zakładania i prostsze w pielęgnacji niż ich miękkie odpowiedniki z tego względu, że zachowują swój kształt w trakcie zakładania, zdejmowania, jak również przy codziennej pielęgnacji.
Pielęgnacja i kontrola soczewek
Jaki rodzaj soczewek należy wybrać? Tylko fachowe dobranie odpowiednich soczewek przez okulistę albo optyka, ich prawidłowa pielęgnacja, jak również delikatne obchodzenie się z nimi gwarantują, że będziemy je nosić bezproblemowo. Konieczne są kilkakrotne kontrole okulistyczne w ciągu roku. Należy także zwracać szczególną uwagę na oczy i w razie zauważenia najmniejszych zmian udać się do okulisty, z tego względu, że dla laika odróżnienie niegroźnego podrażnienia oka od poważnego uszkodzenia nie jest możliwe. I jeszcze jedna rzecz, o której trzeba pamiętać: ponieważ materiały, z jakich zbudowane są miękkie soczewki kontaktowe, mogą wchłaniać substancje lecznicze zawarte w kroplach do oczu oraz środki konserwujące, na czas stosowania kropli do oczu należy bezwzględnie zrezygnować z noszenia soczewek.
W dzisiejszych czasach zasadniczo niemal każda wada wzroku da się wyrównać przy użyciu okularów czy soczewek kontaktowych. Jednakże niezborność wysokiego stopnia może stanowić pewien problem, jeśli chcemy dopasować soczewki kontaktowe. Także zbyt duża różnica wady wzroku między oczami tylko bardzo rzadko da się wyrównać w sposób zadowalający za pomocą szkieł okularowych.
Często jest tylko sprawą gustu, czy ktoś decyduje się na okulary, czy też na noszenie soczewek kontaktowych. Jeśli ktoś chce mieć możliwość częstszej zmiany między okularami a soczewkami, to lepiej zdecydować się na soczewki miękkie. Do stosowania przez dłuższy czas nadają się soczewki twarde, z tego względu, że koszt ich kupna oraz pielęgnacji jest zwykle niższy, a dodatkowo są one często bardziej wytrzymałe. Po informacje dotyczące cen okularów i soczewek kontaktowych należy jednak zwrócić się do optyka.
