Półpasiec jest chorobą wirusową wywoływaną przez wirusa ospy i półpaśca (Varicella – Zoster Virus). Choroba wiąże się z trwałym zajęciem nerwów czuciowych. Półpasiec przebiega z tworzeniem charakterystycznych zmian skórnych w postaci pęcherzyków.
Półpasiec – objawy
Początkowe objawy półpaśca są niecharakterystyczne. Należą do nich:
- bóle głowy,
- stan podgorączkowy lub gorączka,
- ogólne złe samopoczucie,
- dolegliwości żołądkowe,
- uczucie stłuczenia, zwykle po jednej stronie twarzy.
Po pewnym czasie do tych objawów dołączają inne, w postaci:
- ból (często w klatce piersiowej)
- mrowienia,
- drętwienia,
- zapalna czerwona wysypka skórna
- bólu tylko w obrębie miejsc unerwionych przez nerw, w którym toczy się proces chorobowy.
Najczęściej dopiero po kilku dniach pojawiają się zmiany skórne charakterystyczne dla półpaśca.
Zmiany skórne w przebiegu półpaśca
1. Początkowo grudkowe, następnie w postaci drobnych pęcherzyków osadzonych na zaczerwienionej skórze, wypełnionych treścią surowiczą lub krwistą.
2. Pęcherzyki przysychają, począwszy od 6 – 7 dnia, a po około 10-12 dniach pojawią się strupy, które odpadając, pozostawiają na skórze brunatne przebarwienia utrzymujące się nawet kilkanaście tygodni.
3. Bardzo ważną cechą półpaśca jest występowanie wykwitów tylko po jednej stronie ciała (nie przekraczają one linii środkowej). Zmiany skórne w półpaścu występują tylko na skórze unerwianej przez określony nerw. Najczęstszą lokalizacją zmian są okolice międzyżebrowe, szyja i twarz.
4. Półpasiec zlokalizowany wzdłuż nerwu ocznego może powodować zmiany skórne na czole, powiece i w okolicach oczodołu, a także wywoływać poważne zmiany w oku z możliwością powstania groźnych powikłań. Półpasiec oczny może przebiegać z porażeniem nerwów zawiadujących poruszaniem gałką oczną. Zmianom skórnym w półpaścu ocznym towarzyszą niekiedy wyjątkowo silne bóle.
5. Rodzajem półpaśca jest również półpasiec uszny. Może przebiegać z silnymi bólami ucha, wysypką na małżowinie usznej, w kanale słuchowym oraz na błonie bębenkowej. Niekiedy towarzyszy mu porażenie nerwu twarzowego (zawiadującego pracą większości mięśni twarzy).
U wielu chorych dotkniętych półpaścem długo po zniknięciu zmian skórnych i wyzdrowieniu utrzymują się bóle w obszarach wcześniej zajętych przez chorobę.
Przyczyny półpaśca
Pierwszy kontakt z wirusem (często i w dzieciństwie) z reguły prowadzi do zachorowania na ospę wietrzną. Po przebyciu ospy wietrznej dochodzi do przedostawania się wirusa do zwojów nerwów czuciowych, gdzie pozostaje on w stanie latencji, tj. uśpienia.
W sprzyjających warunkach (obniżenie odporności organizmu wywołane m.in. chorobą nowotworową, ciężką infekcją, w przebiegu AIDS oraz u ludzi starszych) może powtórnie uaktywnić się i podążając drogą nerwu czuciowego, wniknąć do skóry, wywołując charakterystyczne zmiany skórne i objawy chorobowe.
Półpasiec – leczenie
Po stwierdzeniu na skórze wysypki przypominającej wykwity półpaśca należy zasięgnąć porady lekarskiej. W niektórych przypadkach wskazane jest podawanie leków przeciwwirusowych.
W leczeniu choroby półpaśca, w przypadku silnych bólów, pomocne jest stosowanie leków:
- przeciwbólowych
- przeciwzapalnych.
Półpasiec oczny oraz uszny powinny być leczone w warunkach szpitalnych, ze względu na możliwość wystąpienia powikłań. Półpasiec o innej lokalizacji zmian najczęściej może być leczony w warunkach domowych.
Osoba chora na półpasiec stanowi źródło zakażenia wirusem ospy wietrznej dla osób, które dotychczas nie chorowały na tę chorobę (np. małych dzieci).
Półpasiec – zapobieganie choroby
Ponieważ półpasiec zaczyna się nagle, bez objawów go zapowiadających, profilaktycznie niewiele jest do zrobienia; lekarz może zapobiec bólowi. Niektórzy specjaliści stosują w tym celu blokadę nerwową w ostrej fazie choroby. Blokada wykonana w trybie ambulatoryjnym w szpitalu w celu uśmierzenia bólu i zmniejszenia stanu zapalnego może zapobiec rozwijającemu się później nerwobólowi.
Domowe sposoby leczenia półpaśca
Utrzymuj w czystości i suchości okolice dotknięte półpaścem, możliwie jak najbardziej wystawiając je na powietrze (bez okrycia ubraniem). Nie drap ani nie wyduszaj pęcherzyków. Jeśli ból nie daje spać, mocno zabandażuj bolącą okolicę elastyczną opaską.
Przez pierwsze 2-3 dni przykładaj lód na 10 minut z 5-minutowymi przerwami co kilka godzin. Później stosuj zimne, mokre okłady nasączone octanem glinu, sprzedawanym bez recepty w postaci roztworu, proszku lub tabletek musujących.
Aby znieczulić zakończenia nerwowe, smaruj pęcherzyki 3 razy dziennie pastą zrobioną z 2 pokruszonych tabletek aspiryny zmieszanej z 2 łyżeczkami spirytusu do nacierania. Swędzenie zwalcza się sporządzonym w aptece płynem, złożonym z kalaminy (78%), alkoholu do nacierania, fenolu (1 %) i mentolu (1 %). Mieszankę tę można stosować aż do zniknięcia wysypki skórnej. Innym sposobem zmniejszenia świądu jest częste przykładanie oleistej witaminy E, żelu z aloesu albo świeżych liści aloesu rozdrobnionych w mikserze. Zasypywanie proszkiem z mąki owsianej miejsc stykających się z ubraniem może złagodzić ból.
Diagnostyka półpaśca
Chorobę półpaśca rozpoznaje się na podstawie:
- wywiadu lekarskiego analizy stwierdzonych objawów klinicznych
- wnikliwego badania lekarskiego.
Półpasiec jest zawsze dowodem osłabienia odporności, stąd niekiedy wskazane jest wykonanie badań dodatkowych, aby wykluczyć choroby, w przebiegu których dochodzi do obniżenia sprawności układu odporności.
Zgłoś się do lekarza, jeśli:
- Podejrzewasz początek półpaśca; wczesne podanie leków przeciwwirusowych może skrócić okres choroby.
- Półpasiec na twarzy występuje w sąsiedztwie oka; trzeba podjąć leczenie, aby zapobiec możliwemu uszkodzeniu rogówki.
- Zajęta okolica zostanie wtórnie zakażona bakteriami (na co wskazuje rozszerzanie się zaczerwienienia, obrzęk, wysoka gorączka i zmiany ropne); dla powstrzymania zakażenia może być konieczne zastosowanie antybiotyków.
- Wysypka utrzymuje się dłużej niż 10 dni; należy zastosować leczenie zapobiegające ewentualnemu uszkodzeniu nerwu.
- Ból staje się nie do zniesienia; lekarz może przepisać mocniejsze leki przeciwbólowe lub zastosować blokadę.
Porady lekarza
✓ NALEŻY:
- zażywać leki przeciwwirusowe pod kontrolą lekarza
- odkażać zmiany skórne (pudry, zasypki) w celu uniknięcia nadkażeń bakteryjnych
- stosować leki przeciwbólowe w przypadku wystąpienia nerwobólu
- stosować zimne okłady.
✓ NIE NALEŻY:
- bagatelizować objawów
- drapać miejsc zmienionych chorobowo.
Zaleca się również stosowanie: środków złuszczających.